Niveroù relativel. I. Degouezhioù. Dizoleiñ. 1. Ar bignerez bennfollet. 2. Al lestr-spluj m. 400 m. 500 m. 3.

Átírás

1

2 12 Niveroù relativel I. egouezhioù 1. r bignerez bennfollet Ur bignerez a lak an dud da vont a-us pe dindan an douar. -benn diforc hiañ an daou zoare da vont e vez skrivet : «+» dirak an estajoù a-us d an douar, «-» dirak an estajoù dindan an douar. E rez an douar emañ. Pignat a ra eus 5 estaj : e «+5» emañ. Goude e tiskenn eus 2 estaj E pelec h emañ? iskenn a ra c hoazh eus 3 estaj E pelec h emañ? Hag eus 4 c hoazh! E-men emañ? a c houde e ya da fall! Eus al lec h m emañ e pign eus 9 estaj, diskenn a ra eus 3, pignat a ra eus 5, hag e tiskenn eus 12 estaj evit echuiñ. Kav niverenn pep estaj tizhet ganti, betek an hini diwezhañ. iskouez kement-mañ war un eeunenn a-blom dereziet. Bremañ vat emañ en trede «iz-douar». Tizhout a ra ar pevare estaj «a-us» d an douar. Eus pet estaj he deus pignet? izoleiñ 2. l lestr-spluj Emañ L-23, 2 metr dindan gorre ar mor (-2). iskenn a ra eus 4 metr ouzhpenn. a beseurt donder eo en em gavet? Pignat a ra bremañ eus 5 metr. a beseurt live eo en em gavet? aoust-hag-eñ e c hell pignat eus 15 m c hoazh? Perak? iskouez an darvoudoù-se war un eeunenn dereziet a-blom. 3. Niveroù relativel? - 2 m 4 m 5 m Gant ar bignerez ez peus gwelet niveroù relativel, lod anezho pozitivel, lod all negativel. Gant al lestr-spluj ez peus gwelet niveroù negativel hepken. Gant peseurt degouezh e c hellfez kejañ gant niveroù pozitivel hepken?? 92

3 12 Niveroù relativel II. Eeunenn 4. Kronologiezh izoleiñ J.K (-57) C (+937) n eeunenn-mañ a ziskouez an amzer o fuiñ. Lak ur poent e-lec h m emaomp-ni. Petra eo an niver a glot gant ar poent? (e absisenn a vo graet dioutañ). Lak ur poent B er c houlz ma z eo bet ijinet ar skritur. Petra eo absisenn B? (dre vras) Petra eo ar poent "" e absisenn? Petra zo c hoarvezet d ar c houlz-se? Petra eo absisenn C? Petra zo c hoarvezet d ar c houlz-se? Ha? Un deizad glac harus evit ar Gelted! 5. Sav un eeunenn 2cm a vo he unanenn dereziadur. Lec h ar poentoù (-3), B (+4), C (-2,5), (-2) hag E (+3). Renk an absisennoù war gresk. Petra z eus tu da lâret diwar-benn hag E? «Enep» a vo graet eus o absisennoù. Petra eo enep absisenn B? Lec h ar poent F a glot gant an absisenn-se. Setu darvoudoù a-vil-vern: Klask lec hiañ war an eeunenn an deizadoù-se pouezus a-fed istor Breizh. E: 1364 goude J.K. : Beltram Gwesklin toullbac het gant Yann Moñforzh. F: 35 kent J.K. : industriezh an rc hant. G: 35 kent J.K. : sevenadur an rvor. H: 1491 goude J.K. : nna Vreizh o timeziñ gant roue Bro-C hall. I: 1532 goude J.K. : unvaniezh Breizh ha Bro- C hall. J: 845 goude J.K. : Nevenoe roue Breizh. Renk anezho en urzh war gresk, gant niveroù relativel. G E C F B III. daveer 6. dizoleiñ : al lestr-spluj-spas Setu L.SX-21 ( ) er poent O, poent-orin ar veaj. Tu zo dezhañ : da gentañ, mont war-raok pe war-gil. a c houde, diskenn pe bignat! N hall ket mont a-veskell. eskriv e hent evit mont d ar poent. Lâret e vez ez eo (+5 ; +2) kenurzhiennoù ar poent. bsisenn Urzhienn eskriv e hent evit mont d ar poentoù B, C ha, (adalek O bepred!). Klask kenurzhiennoù ar poentoù-se bewech. C B 93

4 12 Niveroù relativel Eus ez a war raok eus 5 ha splujañ eus 7. En em gavout a ra er poent E. E pelec h emañ? Klask kenurzhiennoù ar poent E. Lec h ar poent F a zo (-4 ; +5) e genurzhiennoù. eskriv hent L.SX-21 evit tizhout anezhañ. Evezhiadenn : kregiñ a reer atav gant an absisenn! izoleiñ 7. loened o nijal dsav an daveer amañ-kevret. O eo ar poent-orin (; ) e genurzhiennoù. Lakomp ez eo an daveer-se skramm radar ur c harr-nij dezouger, kirri-nij chaseour o wareziñ anezhañ. l linenn --- a ziskouez hent ur c harr-nij chaseour. Klask kenurzhiennoù pep poent a ziskouez an hent-se. Klask kenurzhiennoù ar poentoù-skej gant an ahelioù. Pozet war ar skramm ez eus ivez ur gelienenn mezv-dall. Setu an hent heuliet ganti : I (-2 ; +4), J (-4 ;-3), K (+5 ; +2), L (-3 ; ), M ( ; ), N ( ;-2) hag O. Sav he hent e ruz. P F H G C B E 94

5 1. Setu un eeunenn dereziet un nebeud poentoù warni B C Klask absisennoù ar poentoù, B, C ha. Lak ar poentoù E (3 e absisenn), F (7 e absisenn) ha G (2 e absisenn). Jed an hedoù-mañ : B; FG; CE. 1. Setu un heuliad niveroù Poelladennoù 2. Setu ur skouergorneg dezrannet e karrezioù bihan h g f e d c b a I K L J Peseurt re a zo negativel? Peseurt re a zo pozitivel? Klask koubladoù niveroù enep. Peseurt niver n emañ ket e eneb amañ? Renk anezho war-gresk. 2. Setu un eeunenn dereziet, poentoù warni B F C Kav kenurzhiennoù ar c harrezioù I, J, K ha L. Lak ar c harrez M, (3 ; d) e genurzhiennoù. 3. Setu ur gael, poentoù warni h g f e d c b a B C E Klask absisenn pep poent. Peseurt re a zo simetrek e-keñver O? Petra a c hellez lâret diwar-benn o absisennoù? Lenn an hedoù C, CB hag F. 3. Setu un eeunenn dereziet c hoazh Echu gant an dereziadur. Lak ar poentoù, B, C, hag E hag a zo (-2), (-5), (+7), (-3) ha () o absisennoù. Klask lec hiañ ar poentoù F, G, hag H a zo (-5,5), (-5,2) hag (-5,9) o absisennoù. Renk an holl niveroù-mañ war-gresk. E. Kav kenurzhiennoù ar poentoù, B, C, hag Lak ar poentoù F (3 ; c) ha G (5 ; f). 95

6 4. Eeunenn dereziet, c hoazh hag adarre! Lak e ruz lodenn an holl boentoù brasoc h o absisennoù eget (+5). Lak e gwer lodenn an holl boentoù bihanoc h o absisennoù eget (-2). Peseurt lodenn a niveroù n eo ket bet livet? 7. Sav un daveer O eo e boent orin, gant I (1 ; ) ha J ( ; 1). Lak ar poentoù M (-2 ; +3), N (-5 ; -2), P (+2 ; -3), K (+5 ; +2). Lak ar poentoù R ( ; -3), S ( ; +5), T (+2 ; ), U (-5 ; ). Petra zo tu da lâret diwar benn ar rummad poentoù kentañ? 8. Hedenn Blijidi pe hini Greenwich? Poelladennoù 5. Hag unan all! BREST St-BRIEG Echu gant an dereziadur. Lak e ruz al lodenn hag a zo absisennoù he foentoù brasoc h eget (-3). Lak e melen ar re hag a zo bihanoc h eget (+5). Peseurt niveroù a zo taolennet e orañjez bremañ? KEMPER PLIJII GWENE ROZHON 6. r blanedenn nevez kavet St- PER KIBEREN enez lan Varveg fos-islonk Kerfank menez menez Erwan Yann IV lenn Balon fos-islonk Sant-lbin Gant peseurt pobl eo bet kavet? Setu ur berrdres bet savet gant unan eus an drevadourien buan-ha-buan. Lakomp ez eo absisenn live ar meurvor. Pep dereziadenn a dalvez 1 m. Ro well-wazh absisennoù an torosennadur e-keñver live ar meurvor. NONE (a) Er bloavezh 24 ez eus bet divizet kemer hedenn Blijidi evel hedenn orin e plas hini Greenwich. Setu kartenn Breizh gant an hedenn-se. Kav kenurzhiennoù nevez : St Brieg (S) ; Plijidi (P) ; Brest (B) ; Kemper (K) ; Gwened (G) ; Naoned (N) ; Roazhon (R) ha St Per Kiberen (Kb). (b) Un dispac h zo bet 1 vloaz goude ; setu Brest bet dibabet evel hedenn orin. Petra e teu da vezañ kenurzhiennoù ar c hêrioù all? (c) Ur reveulzi a zo bet 15 vloaz war-lerc h c hoazh; setu Kemper bet dibabet. Kav kenurzhiennoù pep ker. Gra gant an daolenn-mañ : Kenurzhiennoù Hedenn P Hedenn B Hedenn K St Brieg Plijidi Brest Kemper Gwened Naoned Roazhon St Per K. 96

7 9. War daveer ur plaen, sav ul linenn gloz gant 1 poent (, B, C hag all betek en dro) Etre 7 ha +7 emañ o c henurzhiennoù. ispleg d az amezeg(ez) penaos sevel al lunse, hep diskouez anezhañ dezhañ pe dezhi. Tres al lun displeget dit gant da amezeg(ez). Keñver an eil hag egile! 1. Lec hiañ poentoù. War un daveer, lak an daou boent ( ; +5) ha B ( ; ). Tres C ha evit ma vo BC ur c harrez, gant da gelc hier. aou ziskoulm a zo! Petra eo kenurzhiennoù C ha? Kav koubladoù poentoù all a-benn sevel romboù gant ha B daou veg enep bewech. 11. Lec hian poentoù c hoazh. Sav daou boent (-2 ; +3) ha B (+2 ; +3). Petra zo tu da lâret diwar-benn ha B? Petra zo tu da lâret diwar-benn an tric horn BO? Perak? 12. War un daveer, sav ar segmant [B] gant ( ; +2) ha B (+4 ; +5) 15. Setu an temperadurioù bet renablet d ar 15 a viz Genver e Kreiz-Breizh goude ur barrad-erc h. Eur T Sav ur grafik hag a ziskouez kement-mañ gant : 1cm evit 2 eurvezh war ahel an absisennoù. 1cm evit un derez war ahel an urzhiennoù. Pegeit amzer eo bet negativel temperadurioù an devezh? Pegoulz resis? Pegoulz eo bet kevatal da (-2 ) temperadur an devezh? Peseurt temperadur a oa da 5 h? 16. Setu ar pezh a zo skrivet war ma follenn gont : arvoud dle kred Chekenn 35 Chekenn B 25 dc'hopr 1 Kartenn c'hlas 75 -benn ar fin Peurbae Poelladennoù Sav I kreiz [B] ; petra eo e genurzhiennoù? Sav kreizskouerenn [B] ; skej eo e F gant ahel an urzhiennoù hag e G gant ahel an absisennoù. Lenn kenurzhiennoù ar poentoù F ha G. 13. War un daveer : Liv e ruz an holl boentoù a zo o absisennoù etre +2 ha +5. Liv e glas an holl boentoù a zo o urzhiennoù etre -3 ha -6. Ur skouergorneg mouk a gavez. Lenn kenurzhiennoù e vegoù. 14. War un daveer, lak ur poent (-3 ;-2) e genurzhiennoù. Sav B simetregenn e-keñver (Ox). Sav C simetregenn B e-keñver (Oy). Sav simetregenn C e-keñver (Ox). Petra eo simetregenn e-keñver (Oy)? Lenn kenurzhiennoù an holl boentoù-se. Klask kavout ar pezh a zo skrivet el linennoù «a-benn ar fin» ha «peurbae». Petra a soñjez? Ha posubl eo? Petra a vez graet eus un darvoud a-seurt-se? 17. Setu poentoù : ( ; -3), B (; -7), C ( ; +2), ( ; +4). Petra zo tu da lâret diwar-benn o absisennoù? Petra a c hoarvezfe ma vefent lec hiet war un daveer? 18. Setu poentoù all : E (-5 ; ), F (-7 ; ), G (+3 ; ), H (+7,5 ; ). Memes goulennoù. 19. Poentoù all c hoazh : K (1 ; 1), L (3 ; 3), M (-4 ;-4), N (-7,5 ;-7,5). Sav an daveer ar poentoù-se warnañ. Petra a verzez? 97

8 2. Hag evit ar re-se? O (1 ; ), P (5 ; -5), R (-3 ; 3), S (-7,5 ; +7,5). Memes goulenn 22. iskenn a ra ur valum eus 5 metrad, da c houde e pign eus 7 m, hag e tiskenn c hoazh eus 19 m. Emañ 127 m dindan gorre ar mor. 24. War un daveer all Sav C ha evit ma vo BC ur skouergorneg ha ( ) unan eus e ahelioù simetriezh, [Ox) o vezañ egile. Skriv kenurzhiennoù ar poentoù. y ( ) eus peseurt donder e teu? Sav un eeunenn dereziet, a-blom, hag a ziskouez kement-mañ. 23. Sav B evit ma vo B simetregenn e-keñver ( ). Lenn e genurzhiennoù. Petra eo FB? Perak? Kav hirder F hag FB, gant an unanenn dereziañ dibabet amañ. x y ( ) F x 25. Unan all c hoazh Sav B, C ha evit ma vo BC ur skouergorneg, (e 1 ) hag (e 2 ) e ahelioù simetriezh. Skriv kenurzhiennoù ar poentoù. y (e2) (e1) x 98

9 26. istro ar c hangourou Setu ar c hangourou o lammat c hoazh, pennfollet ma z eo gant trouz an trenioù. Loc hañ a ra kuit diouzh ar banell zu, lammat a ra betek ar banell c hris ha goude e tistro d ar banell wenn o treuziñ an hent. Klask absisenn pep panell. Kav hirder pep lamm. Skriv ur jedadenn hag a glot gant ar pennfoll-se. SCHÑBOUNTÑ 29. Krizder Setu reolennoù bet ijinet gant ur c helenner damsot : Reiñ a ra 5 poent evit ur boelladenn sevenet mat. Tennañ a ra 1 poent pa vez graet fall ar boelladenn. Setu Fañch gant poent e penn-kentañ. C hwitañ a ra 2 boelladenn, dont a ra a-benn gant 7 poelladenn, ha c hwitañ a ra 3 all c hoazh. Petra vo e notenn? iskouez an heuliad darvoudoù-se war un eeunenn dereziet. Poelladennoù 3. our don 27. Koll pe gounid? «Koll a ran 2, da c houde e c hounezan 5.» Pa vez ur frazenn a-seurt-se e c hell bezañ skrivet evelse: (-2) + (+5) Koll goude gounid Setu ur splujer hag a ya da dapout kranked eus ur baner e-barzh ar mor. a c houde e kendalc h da ziskenn eus 12 m davet un eil paner, ligistri enni, da (-52 m). E pelec h oa ar baner gentañ? 31. Meurvor m 28. le Pe neuze taolennet evel-mañ : Klask an disoc h. Memes labour gant (-2) + (-5); gant (-7) + (+4). (Ijin un istor bihan evit an 2 zarvoud-se) Sot on gant ar c hoarioù kartoù. mprestiñ a ran 12 d am c hamalad evit gallout c hoari. Setu me o c hoari bremañ hag e krogan da goll Koll a ran 2 da gentañ toud. Goude e kollan 1.Gounid a ran 7 a daol-trumm. Met ne bad ket : 3 a gollan. Padal e c hounezan 2 da c houde evit echuiñ gant 5 kollet c hoazh!!!! Setu temperadurioù Meurvor tlantel renablet e 3 foent disheñvel, eus rez an dour betek - 3 metrad. Lec'h T rez ar mor m -,3 -,1-5m 2,5,9 Sav ur grafik hag a ziskouez kement-mañ. Perak e c hell temperadur an dour bezañ negativel? 32. Sav un daveer gant ar poentoù ( ; ), B (1 ; 1) ha C (1 ; 5). -3m,3 Lak ar poentoù, E, F ha G evit ma vo BCGE ur c harrez (negativel absisennoù ar poentoù G ha ), hag evit ma vo CEF ur romb (B e greizenn). Klask kenurzhiennoù pep poent nevez. Lak ur poent H evit ma vo BHC ur skouergorneg. Petra eo e genurzhiennoù? Petra eo an disoc h e fin an abadenn? iskouez an darvoud-se war un eeunenn dereziet. 99

10 33. Simetriezh ha daveer Setu penn kentañ un daveer hag un dresadenn. y x 35. War un daveer all Lak ar poent (-3 ; +4). Sav (e), an eeunenn a dremen dre ar poent orin ha dre. re lenn, kav urzhienn ar poent B eus (e), (,5) e absisenn. re lenn, kav absisenn ar poent C eus (e), (+2) e urzhienn. Sav, simetregenn e-keñver [Oy). Sav an eeunenn (O ). Sav B ha C, simetregennoù B ha C e-keñver [Oy]. Petra a c hoarvez? Poelladennoù Echu an dresadenn pa ouzer ez eo an daou ahel, ahelioù simetriezh al lun peurglok. Pellgomz d az kamalad a zo klañv ba r gêr, da reiñ an diskoulm dezhañ. Petra out o vont da lâret dezhañ? (arabat implijout gerioù ar geometriezh ; gerioù evel «eneb» ne lâran ket!). 34. r gwenn Setu ur gwenn, bet bannet biroù warnañ Jed disoc h ar bugel en deus bannet ar biroùse. 1