YÜKSEK LĐSANS TEZĐ Taner EMANET. Anabilim Dalı : ĐNŞAAT MÜHENDĐSLĐĞĐ. Programı : YAPI MÜHENDĐSLĐĞĐ

Átírás

1 ĐSTANBUL TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ ÇELĐK ENDÜSTRĐYEL YAI TASARIMI YÜKSEK LĐSANS TEZĐ Tner EMANET Anbilim Dlı : ĐNŞAAT MÜHENDĐSLĐĞĐ rogrmı : YAI MÜHENDĐSLĐĞĐ Tez Dnışmnı : Yrd. Doç. Dr. Brls Özden ÇAĞLAYAN ŞUBAT 010

2

3 ĐSTANBUL TEKNĐK ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ ÇELĐK ENDÜSTRĐYEL YAI TASARIMI YÜKSEK LĐSANS TEZĐ Tner EMANET ( ) Tezin Enstitüye Verildiği Trih : 05 Şubt 010 Tezin Svunulduğu Trih : 05 Şubt 010 Tez Dnışmnı : Yrd. Doç. Dr. B. Özden ÇAĞLAYAN (ĐTÜ) Diğer Jüri Üyeleri : Doç. Dr. Filiz ĐROĞLU (ĐTÜ) Yrd. Doç. Dr. Nilgün AKTAN (YTÜ) ŞUBAT 010

4

5 ÖNSÖZ Sunuln bu tez çlışmsı, Koceli Gebze de 1. derece depr bölgesinde ypılcğı vrsyıln; üzerinde her iki çıklıkt ikişer det olm üzere toplmd dört det tşıyıcı kreni bulunn çelik ğır snyi ypısının ĐMO-0, Çelik Ypılr, Emniyet Gerilmesi Essın Göre Hesp ve roje Esslrı stndrtlrın göre tsrımını, hesplrını ve de imlt çizimlerini içermektedir. Dünyd 1994 Northridge Depri-Americ, 1995 Kobe Depri Jpony; Türkiye de 1999 Gölcük Depri ve Düzce Depri gibi büyük deprler bizlere sismik ktivitesi yüksek oln yerlerde çelik ypılrın önini bir kez dh göstermiştir. Bu şekildeki büyük deprlerden sonr çelik ypılrın depr dvrnışlrı detylı bir şekilde incelenerek, günümüzdeki en güncel tsrım kurllrı oluşturulmuştur. Bu nedenle çelik ypılr, betonrme ypılrın dvrnış belirsizliğine göre dh vntjlı bir durumddır. Güvenlik unsurunun ynı sır, ekonomiklik, estetiklik, prtik çözüm üretebilme, hızlı montj, büyük çıklıklrı geçebilme gibi dh birçok neden de çelik ypılrı günümüzde vzgeçilmez kılmktdır. Ayrıc meknik özellikleri de çelik mlzenin önini de bizlere göstermektedir. Yüksek mukvete ship olm, büyük şekil değiştirme özelliği, yüksek elstisite modülü, dh z kesitle dh büyük yükler tşıybilme, fbrik çıkışı nedeni ile yklşık olrk ynı kliteye ship stndrt mlze elde edebilme gibi özellikler çelik mlzesini bizler için vzgeçilez ypn özelliklerdir. Endüstriyel ypılr için de çelik mlze rtık neredeyse kl gelen ilk mlzedir. Özellikle de bu tez çlışmsındki gibi krenli ypılrd ve üzerinde sürekli hreketli mkine vs bulunn ypılrd, sürekli ısı değişimine mruz kln ypılrd vb endüstriyel ypılrınd çelik mlze yukrıd d bhsedilen özellikler nedeni ile en doğru çözüm imknını bizlere sunmktdır. Bu tez çlışmsı bütün bhsedilenlerin doğrultusund çelik ypılrın dvrnışının dh iyi kvrnmsı ve yorumlnmsı mcı ile hzırlnmıştır. Çlışmm süresince yrdımını, bilgisini, ilgisini ve de kıymetli zmnını hiçbir zmn esirgeyen dnışmnım Đ.T.Ü. Ahşp ve Çelik Ypılr Kürsüsü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Brls Özden ÇAĞLAYAN ; zorlndığım konulrd her zmn gönül rhtlığı ile kendilerini soru yğmurun tuttuğum meslektşlrım Đnş. Yük. Müh. Erd DEMĐRKIRAN, Đnş. Yük. Müh. Ciht ÇUKUR, Đnş. Yük. Müh. Tnsu GÖKÇE ye, Đnş. Müh. Ftih Güneş YILDIRIM, Đnş. Müh. Smet ŞĐRĐNAT ve mddi mnevi desteklerini hissettirme konusund cömert dvrnış göstermekten kçınmyn il ile krblrım teşekkürlerimi bir borç bilirim. Şubt, 010 Tner EMANET Đnşt Mühendisi iii

6 iv

7 ĐÇĐNDEKĐLER ÖNSÖZ... iii KISALTMALAR... ix ÇĐZELGE LĐSTESĐ... xi ŞEKĐL LĐSTESĐ... xiii SEMBOL LĐSTESĐ... xv ÖZET... xvii SUMMARY...xix 1. GĐRĐŞ...1. YÜK ANALĐZĐ Sbit Yükler Kplm Yükleri Kr Yükü Rüzgr Yükü Kren Yükleri Depr Yükleri Sıcklık Yükü HESA ESASLARI Mlze Özellikleri Meknik özellikler Hesp yönti Yük Kbulleri ve Yükle Hlleri Gerilme ve stbilite thkikleri Yük gruplrı Yükle Durumlrı Ess yükler Đlve yükler Ess yükle (EY), (H) Ess ve ilve yükle (EĐY), (HZ) En elverişsiz durum yüklesi Boyutlndırmd Kullnıln Enkesit Alnlrı Kyıplı enkesitler Deformsyon hesbınd enkesitler Fydlı enkesit lnı Delik büyüklükleri Korniyerlerde (köşebentlerde) ve U profillerinde fydlı genişlik Enkesit lnı ( F e ) Bulonlu ve perçinli birleşimler Kynklı birleşimler Stbilite Yerel Burkulm... 3 Syf v

8 3.6.1 Çelik kesitlerin sınıflndırılmsı Thkikler Genel Ypılmsı gereken thkikler Genel gerilme thkikleri Stbilite thkikleri Devrilme thkiki Deformsyon thkikleri YAI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASI Aşıklrın Boyutlndırılmsı Aşıklrın hesbı için yük nlizi IN10 Đçin şık hesbı Kuşklrın Boyutlndırılmsı Kren Hesbı Kren bilgileri Kren ölü ğırlığı (yüksüz durumdki ğırlık) Kren kirişi hesbı Kren fren kuvvetleri Kren kesiti hesbı Kolonlrın Boyutlndırılmsı HE650A Ort kolon hesbı HE80A Örgü çerçeve kolonu hesbı HE40A Çerçeve kolonu hesbı HE300A Kren kolonu hesbı L60.6 Kolon örgü elnı hesbı L80.8 Kolon örgü elnı hesbı Düşey Çprz Elnlrın Boyutlndırılmsı UN180 Düşey çprz elnı hesbı UN160 Düşey çprz elnı hesbı UN140 Düşey çprz elnı hesbı UN180 Düşey çprz elnı hesbı L60.6 Düşey çprz örgü elnı hesbı Çtı Çprzlrı ve Yty Stbilite Elnlrının Boyutlndırılmsı Boru 159x4 Çtı Çprzı Hesbı Boru 17x4 Fenerlik Çprzı Hesbı Boru 17x4 Yty Stbilite Elnı Hesbı Kfes Kiriş Elnlrının Boyutlndırılmsı UN160/1 Kfes kiriş elnının hesbı L60.6 Kfes Kiriş Örgü Elnının Hesbı UN140/1 Kfes kiriş elnının hesbı Mks Elnlrının Boyutlndırılmsı L Alt Bşlık elnının hesbı L10.1 Mks üst bşlık elnının hesbı L60.6 Mks Örgü Elnının Hesbı Mks Örgü Elnının Hesbı Çprz elnlr dikme oln şıklrın thkiki DÜĞÜM NOKTASI HESALARI Mks Bğlntı Hesbı Üstbşlık elnının bğlntı hesbı (L10.1/10) Diygonel elnın bğlntı hesbı (L70.7/10)... 8 vi

9 5.1.3 Diygonel elnın bğlntı hesbı (L60.6/10) Düğüm noktsını oluşturn gövde levhsının hesbı Bulonlrın hesbı Ar Mks Bğlntı Hesbı Mks Alt Bşlık Ek Hesbı Mks Kiriş Bğlntı Hesbı (U160/1) Mks Kiriş Bğlntı Hesbı (U140/1) Mks Kiriş Örgü Elnı Bğlntı Hesbı Stbilite Elnı Bğlntı Hesbı Kren Örgü rofilleri Bğlntı Hesbı (L60.6/10) Kren Örgü rofilleri Bğlntı Hesbı (L80.8/10) Fenerlik Mesnet Bğlntı Hesbı Çtı Çprzı Bğlntı Hesbı Aşık Bğlntı ve Ek Hesbı Aşık bğlntı hesbı Aşık ek hesbı Depr Çprzı Bğlntı Hesbı (U180,U160) Depr Çprzı Bğlntı Hesbı (U140) Eksntirik Çprz Elnd Hesp (U180,U160) Eksntirik Çprz Elnd Bğlntı Hesbı (U140) Kren Kirişi Bğlntı Hesbı Kren Bğlntı Detyı Hesbı Ankrj Bğlntı Detyı Hesbı HE40A Kolon Ayğı Bğlntı Hesbı HE80A Kolon Ayğı Bğlntı Hesbı HE300A Kolon Ayğı Bğlntı Hesbı HE650A Kolon Ayğı Bğlntı Hesbı SONUÇLAR KAYNAKLAR EKLER ÖZGEÇMĐŞ vii

10

11 KISALTMALAR DBYYHY DIN SA000 St TS CVN J EY EIY H HZ D SW L Lr T E W SNW DSNW ĐMO : Depr Bölgelerinde Ypılck Ypılr Hkkınd Yönetmelik : Almn Stndrtlrı : Ypı Anliz rogrmı : Çelik : Türk Stndrtlrı : Chrpy-V-Notch (Çentik Testi) : Joule : Ess Yükle : Ess ve Đlve Yükle : Ess Yükle : Ess ve Đlve Yükle : Ölü Yük : Kplm Ağırlığı : Hreketli Yük : Çtılrd Hesb Ktılck Hreketli Yükler ve Su Birikmesi ile Oluşn Etkiler : Sıcklık Değişimi ve Mesnet Çökmesi Nedeni ile Oluşn Etkiler, Krenlerde Fren ve Ynl Çrpm Kuvvetleri : Depr Yükü : Rüzgr Yükü : Kr Yükü : Kr Birikinti Yükü : Đnşt Mühendisleri Odsı ix

12 x

13 ÇĐZELGE LĐSTESĐ Syf Çizelge.1: Etkin yer ivmesi ktsyılrı Çizelge.: Yerel Zin Sınıfı Çizelge.3: Bin Ön Ktsyısı Çizelge.4: Hreketli yük ktılım ktsyısı Çizelge.5: Çelik Tşıyıcı Siste Göre R Ktsyılrı Çizelge 3.1: Çelikler ve Meknik Özellikleri Çizelge 3.: Kesitlerin genişlik/klınlık ornlrı... 4 Çizelge A.1: ĐMO-0, Tblo 7.8b Çizelge A.: ĐMO-0, Tblo Çizelge A.3: ĐMO-0, Tblo Çizelge A.4: ĐMO-0, Tblo Çizelge A.5: ĐMO-0, Tblo Çizelge A.6: ĐMO-0, Tblo 7.18b Çizelge A.7: ĐMO-0, Tblo xi

14 xii

15 ŞEKĐL LĐSTESĐ Şekil 1.1: Ypının 3 Boyutlu SA000 Modeli... Şekil 1.: Ypının 3 Boyutlu Görünüşünün Bir Bölümü... Şekil 1.3: Ypının ln Görünüşü...3 Şekil 1.4: Ypının Ön Klkn Duvr Görünüşü (A-A Kesiti)...4 Şekil 1.5: Ypının Mks Kesiti Görünüşü (B-B Kesiti)...5 Şekil 1.6: Ypının Ar Mks Kesiti Görünüşü (C-C Kesiti)...5 Şekil 1.7: Ypıd Kren Kirişinin Tespiti...6 Şekil 1.8: Ypının Yn Klkn Duvr Görünüşü (D-D Kesiti)...7 Şekil 1.9: Ypının Ort Aks Kesiti (E-E Kesiti)...7 Şekil 1.10: Ypının Kren Kirişi Kesiti (F-F Kesiti)...7 Şekil.1: Tsrım Đvme Spektrumu Şekil 4.1: Aşık rofili Kesiti... 7 Şekil 4.: Kuşk Bğlntı Detyı... 9 Şekil 4.3: Kren Tşım Kpsiteleri Şekil 4.4: Kren Mksimum Yük Durumu Şekil 4.5: Kren Minimum Yük Durumu Şekil 4.6: Kren Mksimum Yük Durumu Đçin Sp000 Anliz Sonuçlrı... 3 Şekil 4.7: Kren Minimum Yük Durumu Đçin Sp000 Anliz Sonuçlrı... 3 Şekil 4.8: Kren Kirişi Zyıf Ekseninde Çrpm Kuvvetlerinden Oluşn Momentler33 Şekil 4.9: Kren Kirişi ve Kren Ryı Özellikleri Şekil 4.10: Kren Kirişinin Tutulu Olduğu Noktlr Şekil 4.11: Kren Yük Durumlrı Şekil 4.1: Kren Yük Kombinsyonu Örneği Şekil 4.13: HE650A Ort Kolon Kesit Özellikleri Şekil 4.14: HE650A için i yb hesbı Şekil 4.15: HE80A Çerçeve Kolonu Kesit Özellikleri Şekil 4.16: HE80A Đçin i yb Hesbı Şekil 4.17: HE40A Çerçeve Kolon Kesit Özellikleri Şekil 4.18: HE40A Đçin i yb Hesbı Şekil 4.19: HE300A Kren Kolonu Kesit Özellikleri Şekil 4.0: L60.6 Kolon Örgü Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.1: L80.0 Kolon Örgü Elnı Kesit Özellikleri... 5 Şekil 4.: UN180 Düşey Çprz Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.3: UN160 Düşey Çprz Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.4: UN140 Düşey Çprz Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.5: UN180 Düşey Çprz Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.6: L60.6 Düşey Çprz Örgü Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.7: Boru 159x4 Çtı Çprzı Kesit Özellikleri... 6 Şekil 4.8: Boru 17x4 Fenerlik Çprzı Kesit Özellikleri Şekil 4.9: Boru 17x4 Yty Stbilite Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.30: UN160/1 Mks Kiriş Elnı Kesit Özellikleri xiii Syf

16 Şekil 4.31: L60.6 Kfes Kiriş Örgü Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.3: UN140/1 Kfes Kiriş Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.33: L Mks Alt Bşlık Elnı Kesit Özellikleri... 7 Şekil 4.34: L10.1 Mks Üst Bşlık Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.35: L60.6 Mks Örgü Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.36: L70.7 Mks Örgü Elnı Kesit Özellikleri Şekil 4.37: IN10+U80 Tkviyeli Aşık Kesit Özellikleri Şekil 5.1: Mks Bğlntı Detyı Şekil 5.: Ar Mks Birleşim Hesbı Şekil 5.3: Mks Altbşlık Ek Detyı Şekil 5.4: Mks Kiriş Bğlntı Detyı Şekil 5.5: Mks Kiriş Bğlntı Detyı Şekil 5.6: Mks Kiriş Örgü Bğlntı Detyı Şekil 5.7: Stbilite Bğlntısı Detyı Şekil 5.8: Kren Örgü rofili Detyı Şekil 5.9: Kren Örgü rofili Detyı Şekil 5.10: Fenerlik Düğüm Noktsı Detyı Şekil 5.11: Çtı Çprz Detyı Şekil 5.1: Aşık Bğlntı Detyı Şekil 5.13: Aşık Ek Hesbı Şekil 5.14: Depr Çprzı Detyı Şekil 5.15: Depr Çprzı Detyı Şekil 5.16: Eksntirik U180 Çprz Elnı Detyı Şekil 5.17: Eksntirik U140 Çprz Elnı Detyı Şekil 5.18: Kren Kirişi Bğlntı Detyı Şekil 5.19: Kren Bğlntı Detyı Şekil 5.0: Ankrj Detyı Şekil 5.1: HE40A Kolon Ayğı Detyı... 1 Şekil 5.: HE80A Kolon Ayğı Detyı Şekil 5.3: HE300A Kolon Ayğı Detyı Şekil 5.4: HE650A Kolon Ayğı Detyı xiv

17 SEMBOL LĐSTESĐ A A A A f b g A k A s A(T) b b/t b,b x C b C m d D D/t d d t e E E F F d f G h g Çelik H HZ i l I L c k L b y L c M M,M 1 : Kynk dikişi hesp klınlığı : Enkesit lnı : Kirişin flnş enkesit lnı : Kirişin bsınç bşlığının lnı : Kirişin gövde lnı : Kynk lnı : Yüksek mukvetli bulonlrd dişdibi enkesit lnı : Spektrl ivme ktsyısı : Genişlik : Bşlık nrinlik ornı : Zımblm çevresinin x ve y doğrultusundki boyutlrı : Kiriş uç momentlerine bğlı olrk sptnn bir ktsyı : Eğilmeli burkulm hesbınd uç momentini dikkte ln ktsyı : Kirişin yüksekliği : Dış çp : Boru elnlrd kesit/nrinlik ornı : Eğilme elnlrınd fydlı yükseklik : Bsınç dontısı merkezinden ölçülen beton örtüsü : Münferit bsınç çubuğunun eksenleri rsındki uzklık : Elstisite modülü : Çeliğin elstisite modülü : Enkesit lnı : Bir diygonel örgü çubuğunun kyıpsız enkesit lnı : Sehim : Kym modülü : Eln yüksekliği, kiriş toplm yüksekliği, kolonun eğilme düzlindeki kesit boyutu, elnın bşlıklrı rsı mesfe : Ess yükler (EY) : Ess ve Đlve Yükler (EĐY) : Eylsizlik yrıçpı : Mesnet yükleri rsındki eln uzunluğu : Eylsizlik momenti, bin ön ktsyısı : Bsınç bşlığının ynl burkulmsınd sınır uzunluk değeri : Bşlığın kenrındn gövdenin kenrın oln uzklık : Bsınc çlışn bşlık elnının ynl olrk tutulmuş uzunluğu : Berkitme boyu ktsyısı : Eğilme momenti : Kiriş uç momentleri xv

18 M x,m n N N N p q Q s1 s y Q s R R (T) s s k s S(T) S e(t) S S kx ky S x t t b t w T T,T A T,T r y τ τ z b V B K t β γ α x-x s B : x ve y düzlindeki moment : Hreketli yük ktılım ktsyısı : Norml kuvvet : Tek tesirli bir bulonun mkslmy göre tşıybileceği kuvvet : Çift tesirli bir bulonun mkslmy göre tşıybileceği kuvvet : Hesplnn beton bsınç gerilmesi : Çubuk eln etkiyen merkezi bsınç kuvveti : Eksenel kuvvet : Eln üzerindeki yyılı yük : Aln zltm fktörü : Azltm ktsyısı : Tşıyıcı sist dvrnış ktsyısı : Depr yükü zltm ktsyısı : Eln boyu : Bsınç çubuğunun burkulm boyu : rofil gövde klınlığı : Spektrum ktsyısı : Elstik spektrl ivme : x-x eksenine dik burkulm boyu : y-y eksenine dik burkulm boyu : x eksenine göre sttik moment : Et klınlığı : Bşlık et klınlığı : Gövde et klınlığı : Binnın doğl titreşim periyodu : Spektrum krkteristik periyotlrı : Binnın r inci ve s inci doğl titreşim periyotlrı : Kesit ğırlık merkezinin koordintı : Gerilme : Emniyet Gerilmesi : Zin niyet ktsyısı :Akm sınır gerilmesi : Bsınç sınır gerilmesi : Bsınç bşlığınd en büyük eğilme gerilmesi : Kopm gerilmesi : Kesme (Mkslm) Gerilmesi : Kesme (Mkslm) Emniyet Gerilmesi : Tbn kesme kuvveti : Burkulm boyu ktsyısı : Zımblmd eğilme etkisini ynsıtn ktsyı : Kfes örgülü çok prçlı çubuk : Çubuğun sl ekseni xvi

19 ÇELĐK ENDÜSTRĐYEL YAI TASARIMI ÖZET Bu tez çlışmsı, Đstnbul Gebze bölgesinde ypılcğı vrsyıln Çelik Endüstriyel Ypı Tsrımı nı içermektedir. ĐMO-0, Çelik Ypılr, Emniyet Gerilmesi Essın Göre Hesp ve roje Esslrı stndrtlrı ile birlikte mevcut oln yönetmelikler ve şrtnmelere uygun olrk tsrlnn ypıd gerekli thkikler ypıldıktn sonr montj uygun çizimler elde edilmiştir. Mevcut ypı plnd 40,8x100 metre ölçülerinde olup toplmd 4080 m² lik bir ln oturmktdır. ve en üst kotu 14,0 m dir. Đki eşit çıklıktn meydn gelen ypıd bir mks boyu,0 m, uzunluğu 0,4 m dir. Her iki mksın üzerinde gün ışığındn fydlnbilmek için kenrlrı ışığı geçirebilecek şekilde yerleştirilmiş fenerlikler bulunmktdır. Ypının boyun doğrultusu, 10m rlıklı kolonlrdn oluşmktdır. Bu kolonlr kren kirişi ile birlikte mkslrı d tşıdıklrındn örgü kolon olrk teşkil edilmişlerdir. Bununl birlikte yine boyun doğrultud her 5m de bir kolondn kolon tutulu örgü kirişe mesnetlenmiş r mkslr d mevcuttur. Ar mkslr tmmen örgü kiriş trfındn tşınck şekilde tsrlnmıştır ve her 5m de bir bulunn kolonlr cephe kplmsının kuşklr teşkil edilebilmesi içindir. Ypıd her iki çıklıkt iki det kren bulunmktdır ve krenlerin tşım kpsiteleri 10t ve 0t dur. Bu şekilde ypı toplmd dört det tşıyıcı kren içermektedir. Kren bilgileri üretici firm oln ABUS tn lınmıştır ve ZLK Double Girder Crne grubu kullnılmıştır. Mevcut ypıd kplm mlzesi olrk üretici firm NUHANEL in ürünleri kullnılmıştır. Tşım kpsitelerine göre tblolnn ürünlerden çtı kplmsı ve cephe kplmsı için mlze olrk poliüretn dolgulu 0,5mm sc klınlıklı sndvic pneller kullnılmıştır. Ypıy etkiyen rüzgr ve kr yükleri meteorolojik veriler kullnılrk son 30 yılın en büyük değerleri lınmıştır. Gebze bölgesi birinci derece depr kuşğınd olduğundn etkin ivme yer ktsyısı 0,40 olrk lınmıştır 3 ve zin tipi Z3 tür ve ytk ktsyısı kn/m tür. Ypıd depr kuvvetlerine krşı stbilite için merkezi düşey cprz elnlr, rüzgr kuvvetlerine krşı stbilite için de mks düzlinde çprz elnlr kullnılmıştır. Ayrıc mkslr rsı stbilite için de mkslr stbilite elnlrı kullnılmıştır. Böylece ypının ni değişen yükler krşısınd stbilite probli ortdn kldırılmy çlışılmıştır. Ypıd gerekli thkiklerin ypılbilmesi için kulnıln kombinsyonlr ĐMO 0/008 Çelik ypılrd niyet gerilmesi essın göre hesp ve proje esslrı şrtnmesinden lınmıştır. Ayrıc birleşim bölgeleri de yine bu şrtnmenin önerdiği kombinsyonlr göre kontrol edilmiştir. Ypının nlizi SA000 V14.1 ile ypılırken, ilgili imlt çizimleri Tekl Structure V14.1 ve Autocd 008 progrmlrı ile ypılmıştır. Çizimler genel yerleşim plnlrı, birleşim detylrı ve kolon tel detylrı olrk gruplndırılmıştır. xvii

20 xviii

21 INDUSTRIAL STEEL STRUCTURE DESIGN SUMMARY This study includes n industril structure design which is ssumed tht will be constructed in Gebze of Istnbul. Blueprints of the structure re creted fter the structure designed nd controlled ccording to ĐMO-0, Çelik Ypılr, Emniyet Gerilmesi Essın Göre Hesp ve roje Esslrı stndrts, vlid regultions nd requirents. The construction hs the mesure of 40,8x100m nd totlly covers 4080m² on the re which hs the 14,0m spot height. The structure occurs two min nd equl bys nd lso one truss hs the,0m wiegth nd 0,4m length. There re two light holes t the top of the trusses which re mde of trnslucent mterils to tke dvntge of the sun light. Long side of the structure comprise columns tht re plced periodic 10m. These type of columuns plced s steped column becuse they hold crne b nd truss together. However, the structure hs other tpye of trusses whic re plced to steped bs (bs plced to steped columns) periodic 5m. These trusses is designed s they re holded only by the steped bs. Also there re plced columns tht plced periodic 5m for only to be ble to plce fcde lining to belts. These structure hs two crnes in every two bys nd crnes hve the cpcity of 10t nd 0t. By the wy the structure hs tottlly four crnes on it. The informtions bout the crnes is tken from producer compny ABUS nd it is choosen the type of ZLK Double Girder Crne. It is used s lining mteril t the structure which is tken from producer compny NUHANEL. These produtions re tbled nd ctegorised for their cpcity. It is used 0,5mm filled pnels in the structure. The wind lod nd snow lods which re used in design re tken from the meteorologicl dtbses for lst 30 yers. Becuse Gebze is plced on first degree erthquke zone the ground ccelertion fctor is tken 0,40 nd ground type is Z3. Also coefficient of subgrde rection is kn/m. The structure hs the verticl brces to support stbility ginst the erth forces nd hs the brces on the truss plne to support the stbility ginst the wind forces. Also stbility connections between trusses re used to prevent locl modes. By the wy the stbility probl is solved ginst slttory lods. At the structure some kind of lod combintions re used to be ble to do necessry controls which re tken from the requirents of ĐMO 0/008 Clcultions by Sfety Fctor nd roject Stndrts on Steel Structres. Also some lod combintions re used for connections t the structures to control by this requirents. The nlysis of the structure is done by SA000 v14.1 progrm nd blueprints re creted by Tekl v14.1 nd Autocd 008. Drwings re grouped s disposition plns, connection detils nd column foundtion pln nd detil. xix

22 xx

23 1. GĐRĐŞ Bu tez çlışmsı çelik endüstriyel ypı tsrımını içermektedir. Ypının günümüzde geçerli oln yönetmeliklere uygun olrk tsrımı, boyutlndırılmsı, montj çizimleri ve genel görünüş çizimleri ypılmıştır. Đstnbul Gebze snyi bölgesinde ypılcğı vrsyılrk hzırlnn bu çlışmd bölgenin coğrfi konumu tsrım şmsınd dikkte lınmıştır. Bölgenin birinci derece depr bölgesi oluşu, bölgedeki yğış ve rüzgâr isttistiği gibi veriler bu şmd yol gösterici olmuştur. Fbrik gibi büyük yüzey lnlrın ship ypılrd rüzgâr ve kr yükü, deprin etkileri kdr önli olmktdırlr. Bu sebeple Gebze bölgesinin son 30 yıllık rüzgâr ve yğış miktrlrı göz önünde bulundurulrk meteorolojik isttistiklerden yrrlnılmış ve krlştırıln dış yükler siste uygulnmıştır. Ypıd gün ışığındn d fydlnmk için mhylrınd teşkil edilen fenerlikler ile iki mks rsınd gün ışığı ln ydınlık bir ln yrtılmıştır (Bkz. Şekil 1.5). Đki gözlü hl ypısının fenerleri rsınd kln çtısınd kr birikimine yol çck bir hcim orty çıkmıştır. Bu yüzden, bu tür ypılrd önli oln ve birçok çelik hl binsının niden göçmesine neden oln kr birikmesi de hesplrd göz önünde bulundurulmuştur. Ypı Şekil 1.3 deki plnd d görüldüğü gibi 40,8x100m ebtlrınd toplmd 4080m² ln oturn ğır snyi ypısıdır. Şekil 1.3 deki siyh noktlr kolonlrı, kutu içine lınmış ve kesik çizgilerle işretlenmiş yerler ise çprz elnlrın bulunduğu yerleri göstermektedir. Zyıf oln zin ypısı dikkte lınrk lt kısımd mfsllı düzl kfes kolonlr kullnılmıştır. Kren kirişi düzl kfes kolonun üzerine oturmktdır. Bu kotun üstünde kolon süngü kolon şeklinde teşkil edilmiştir (Bkz. Şekil 1., Şekil 1.6). Ypıd mks tipleri ynı olmsın rğmen mkslr iki frklı şekilde mesnetlenmektedir. Düzl kfes kolonlr oturn mkslr, süngü kolon üst ucun bsit mesnetli olrk tespit edilmiştir. Ar mkslr ise iki süngü kolon üst ucu rsındki kfes düzl kirişe bsit mesnetli olrk tespit edilmiştir. Ayrıc Şekil 1. de görüldüğü gibi r mkslrın ltınd mks yüklerini tşımyn, ovl delikli (slotlu) bğlntılr ile kfes düzl kirişe bğlnrk düşeyde serbest ytyd tutulu kolonlr kullnılmıştır. 1

24 Şekil 1. 1: Ypının 3 Boyutlu SA000 Modeli Şekil 1. : Ypının 3 Boyutlu Görünüşünün Bir Bölümü

25 Şekil 1. 3: Ypının ln Görünüşü 3

26 Şekil 1. 4: Ypının Ön Klkn Duvr Görünüşü (A-A Kesiti) Kplm mlzesi olrk ni sıcklık değişimini engelleyebilecek sndviç pneller kullnılmıştır. Sndviç pneller için tsrımd NUH ANEL firmsının ürettiği pneller kullnılmıştır. Klkn duvrlr d bu pnelleri düzl olrk tutbilecek şekilde tsrlnmışlrdır. Çtı stbilitesini sğlmk için belirli düzende çtı çprzlrı kullnılmıştır. Ypının yty yüklere göre stbilitesini sğlmk için ise iki det U profilin birbirilerine kutu gibi kynklnmsı ile oluşturuln ypm çprz elnlr kullnılmıştır. Aşık rlıklrı çtı düzlinde ytyd 1,708 m olck şekilde teşkil edilmişlerdir. Bu şıklr iki ile üç rlıkt sürekli kiriş olrk teşkil edilirken; zyıf yönde de ½ gergili olrk tespit edilmişlerdir. Bu şekilde zyıf eksende şıklrın yük tşım kpsiteleri rttırılmıştır. Ypıd mkslrın lt bşlıklrın uçlrı eksenel kuvvet lmyck şekilde teşkil edilmiştir. Sıfır çubuğu olrk dlndırıln bu durum yine ovl delikli (slotlu) bğlntılr ile teşkil edilmiştir. Mkslr rsı stbilitenin sğlnbilmesi için düşey stbilite bğlntısı kullnılmıştır. Bu elnlr ile yrıc lt bşlığın mks düzliş dışın burkulm boyu d zltılmıştır. Çtı düzlindeki çprzlr, yn cephe çprzlrı ve mkslr rsı düşey stbilite çprzlrı ile birlikte ypının değişen yty ve düşey yüklere krşı stbil dvrnışı sğlnmıştır. Bir mks çıklığı 0,4m dir. Kren kirişlerinin mesnetlendiği kolonlr yerden 7,5 m yüksekliğindedir ve ypının en üst kotu 14,0m dir. Kren yüklerinin etkisi, kr birikmesi ve her iki çıklıktkı mkslrın bu kolon mesnetlenmesi nedeni ile en elverişsiz kolon kesiti ort kolon olrk elde edilmiştir. ( Bkz. Şekil 1.6 ) 4

27 Şekil 1. 5: Ypının Mks Kesiti Görünüşü (B-B Kesiti) Şekil 1. 6: Ypının Ar Mks Kesiti Görünüşü (C-C Kesiti) Şekil 1.7 de ypının r kesiti görünmektedir. Şekildeki kenr kolonlr düşeyde mks yükünü ve yrıc r yty kfes düzl kirişin yükünü tşımmktdır. 10 m oln iki tşıyıcı kolon rsınd kplmyı tşıtmk zor olduğundn 5 m rlıklr bölebilmek bu şekilde kolonlr ypıy yerleştirilmiştir. Ypının ortsınd kolonlr 10 m de bir yerleştiğinden r kesitlere denk gelen yerlerde kolon yoktur. Ar mkslr ise yine tşıyıcı kolonlr mesnetli düzl kfes kirişlere oturmktdır. Ypının tşıyıcı sisti SA000 v14.1 progrmı ile modellenerek gerekli nlizler ypılmıştır. Ypı modeli snl ortmd üç boyutlu olrk oluşturulmuştur. Ayrıc modelde kolon, kiriş, diygonel gibi elnlr çubuk elnlrl modellenmiştir. Ypı öz ğırlığı progrm trfındn otomtik olrk lınmktdır. Kr yükü ve rüzgr yükü TS 498 den lınrk modele yüklenmişlerdir. 5

28 Aşık profilleri hesplnırken yönetmeliğin öngördüğü tşım gücüne göre yeterli kesit oln profil seçilmiştir ve bulunn kesit modelde kullnılmıştır. Ayrıc frklı yüklerin ynı nd siste etkimesi durumu için yönetmeliğin öngördüğü yük kombinsyonlrı kullnılrk bu yük gruplrı d siste yüklenerek en elverişsiz kesitler elde edilmiştir. Şekil 1. 7: Ypıd Kren Kirişinin Tespiti Ypıd krenler 10 m çıklıklı bsit kiriş olrk tsrlnmıştır. Şekil 1.4 de görüldüğü üzere krenler üst bşlıklrı ytyd 1 m rlıklr ile ynl olrk tutulu hle getirilmiştir. Kren kirişi 10 m çıklığınd olduğundn bu noktlrın tutulu hle getirilebilmeleri için kren lt bşlığındn gelen destekler kullnılmıştır (Bkz. Şekil 5.19). Bu şekilde boyun fren kuvvetleri çprz elnlrl, yty çrpm fren kuvvetleri ise dikme durumundki yty kfes kiriş elnlrı ile krşılnrk kolonlr ktrılbilecektir. Bu şekilde fren kuvvetleri gibi depr kuvvetleri de güvenli bir şekilde mesnetlerinden kolonlr ktrılbilecektir. Ypıd ABUS üretici firmsının ürettiği ZLK Double Girder Crne tipi krenler kullnılmıştır. Bu tip krenler kren ryını çift trflı tuttuğundn yty çrpm kuvveti esnsınd her iki kolon d fren kuvvetleri etki etmektedir. Bu durum yüklerin siste uygulnmsınd önli bir unsurdur. 6

29 Ypıd teşkil edilen düşey perdeler burkulm boyu küçük tutulck şekilde tsrlnmıştır. Çerçeve kolonlrı d boru profiller ile tutulrk burkulm boylrı küçültülmüştür. Ayrıc Şekil 1.9 d görüldüğü gibi ort kolonlr rsındki düzl kfes kiriş elnı ile ort kolonlrın zyıf yöndeki burkulm boylrı tutulrk ypının bu yöndeki stbilitesi sğlnmıştır. Şekil 1. 8: Ypının Yn Klkn Duvr Görünüşü (D-D Kesiti) Şekil 1. 9: Ypının Ort Aks Kesiti (E-E Kesiti) Şekil 1. 10: Ypının Kren Kirişi Kesiti (F-F Kesiti) Ypıy etkiyen depr yüklerinin tespiti için Depr Bölgelerinde Ypılck Ypılr Hkkınd Yönetmelik in önerdiği yöntler uygulnmıştır ve bulunn kuvvetler siste yüklenmiştir. Ypının X yönünde etkiyen kuvvetler çerçevelerle, Y yönünde etkiyen kuvvetler ise çprz perdeler ile krşılnmıştır. Ypının depr hesbı ypılırken mod birleştirme yönti ve eşdeğer depr yöntine göre nliz ypılmıştır ve dh elverişsiz sonuç verdiği için eşdeğer depr yükünde bulunn değerler boyutlndırmd dikkte lınmıştır. 7

30 Ypının boyutlndırılmsınd ±0 derece düzgün sıcklık değişimi de gözönüne lınmıştır. Çelik mlzenin fiziksel özelliğinden dolyı ısıyı ve sıcklığı hızlı iletmesi, ypıd istenmeyen gerilmelere neden olmktdır. Bu yüzden sıcklık yükleleri de bu gibi ypılrd dikkte lınmsı gereken önli bir husustur. Ypı elnlrı boyutlndırılırken TS648, Depr Bölgelerinde Ypılck Ypılr Hkkınd Yönetmelik 007 ve ĐMO-0 Çelik Ypı Hesp Esslr ile Đlgili Yönetmelik ten fydlnılmıştır. Kesit hesplrı niyet gerilmeleri yöntine göre hesplndığındn birleşim ve ekler dışınd niyet gerilmeleri için izin verilen değerler %15, depr durumund ise en fzl %33 rttırılmıştır. Birleşim rcı olrk kynklı ve bulonlu birleşimler kullnılmıştır. Kynklı birleşimlerde, birleştirilen mlzeden dh düşük dynım ship olmyn uygun elektrodlr seçilmiştir. Depr yükleri etkisindeki birleşimler için ise yönetmelik gereği yüksek mukvetli bulonlr oln ISO 8.8 ve 10.9 klitesinde bulonlr kullnılmıştır. Bu ypının hesbınd ĐMO-0,008 kriterleri göz önünde bulundurulmuştur ve burdki kombinsyonlr kullnılmıştır. Bu kombinsyonlr ise şu şekildedir; 1) D (H) ) D + L + (Lr vey S)... (H) 3) D + L + (Lr vey S) + T...(HZ) 4) D + L + S + W/.(HZ) 5) D + L + S/ + W.(HZ) 6) 0,9 ± E/1,4...(HZ*) 7) D + L + S + E/1,4...(HZ*) 8) D + (W vey E/1,4)...(HZ) vey (HZ*) 9) D + L + (W vey E/1,4)..(HZ) vey (HZ*) 10) D + L + (W vey E/1,4) + T...(HZ) vey (HZ*) ĐMO Stndrt 0.R-01/008 D : Ölü yükler, kren yükü, mkinlrın kütle kuvvetleri L : Hreketli yükler Lr : Çtılrd hesb ktılck hreketli yükler ve su birikmesi nedeni ile oluşn etkiler 8

31 S : Kr yükü W : Rüzgr yükü E : Depr yükü T : Sıcklık değişimi ve mesnet çökmesi nedeniyle oluşn etkiler, krenlerde fren ve ynl çrpm kuvvetleri Kesit hesplrı niyet gerilmeleri yöntine göre hesplndığındn birleşim ve ekler dışınd niyet gerilmeleri için izin verilen değerler %15, depr durumund ise en fzl %33 rttırılmıştır. Bu kombinsyonlr göre en elverişsiz kesitler bulunup bu kesitlerin üzerindeki kuvvetleri niyetli bir şekilde ktrıp ktrmdıklrı irdelenmiştir. Ayrıc ypının tsrımınd sınır deplsmn değerleri de göz önünde bulundurulmuştur. Dh sonr ise birleşim hesplrı ypılrk elnlr ve eln gruplrın gelen yüklerin oluşturuln bğlntı detylrı ile niyetli bir şekilde ktrılmsı sğlnmıştır. Bu birleşimler kynklı ve bulonlu birleşimler ile sğlnmıştır. 9

32

33 . YÜK ANALĐZĐ Sisti oluşturn tşıyıcı elnlrın ölü ğırlıklrı (ded lod) Sp000 progrmı trfındn kesitlerin birim metrede yyılı yükleri göz önünde bulundurulrk hesplnmktdır. Ypıd bulunn ve dh sonr ypıy dış yük olrk etki eden kplm yükü, rüzgr yükü, kr yükü, depr yükü, kren kuvvetleri gibi yükler ise modele dış yük olrk el ile girilmiştir..1 Sbit Yükler Sbit yükler zmn ile ypıdki yükü değişmeyen yüklerdir ve TS498 e göre belirlenmiştir. Bu yük grubunun içinde eln ğırlıklrı (kolonlr, çprz elnlr, şıklr..) ile birlikte kplm yüklerini ve fenerlik cm kısmının ğırlığını d içerir.. Kplm Yükleri Çtı ve kplm mlzesi olrk Nuh-nel oliüretn Dolgulu sc/sc sndviç pneller tercih edilmiştir (Kynk: 0,5mm ve bir metrekre sc levhnın birim ğırlığı yklşık 5 kg/m dir. oliüretn dolgu mlzesinin ise birim hcim ğırlığı kg/m 3 tür. Güvenli bölgede klbilmek için hespt bu değer kg/m olrk lınmıştır. En elverişsiz kr yüklesi durumund 1,708 m şık rlığınd bu yükleri ve insn yükünü güvenli bir şekilde tşıybilecek şekilde tblodn seçilen kplmnın toplm birim ğırlığı ise hesplndığınd 16 kg/m değeri elde edilir. Fenerlikteki cmın birim metrekre ğırlığı d 30 kg/m dir..3 Kr Yükü Kr yükü mevcut ypının ypılcğı bölgede meteoroloji rşivinden son 30 yıl it yğış verileri lınrk siste yüklenmiştir. (Kynk: Bu bilgilere göre trihinde 74 cm yüksekliğinde yğn kr siste etkitilen kr yükünü hesplmmızd yrdımcı olmuştur. Bu bilgiye göre ; krın biri hcim 11

34 yoğunluğu kg/m olduğundn kr yükü; 0,75 150= 11,5 kg/m olrk lınmıştır ve siste dış yük olrk girilmiştir. Elde edilen bu değer TS498 in öngördüğü değerden dh elverişsizdir..4 Rüzgr Yükü Rüzgr yükü de meteorolojik verilere dynılrk elde edilmek istenmiştir. En hızlı rüzgr trihinde 11,7 km/h tir ve bu değer 31,31 m/s ye eşittir. Rüzgr yükü v q = ile hesplndığınd bulunn değer ,31 q = = 0,61 kn / m 1600 olmktdır. Fkt TS498 in 9-0 m yüksekliğindeki ypılr için önerdiği 0,8 kn/m değeri dh elverişsiz olduğundn ve de ypımızın yüksekliği 14,0 m olduğundn bu değer rüzgr yükü olrk kullnılmıştır. Yine yönetmeliğe göre rüzgrın esme yönü rüzgr yükünde etkili olduğundn ( bsınç vey çekme yükü) sistde +x, -y, +y, -y yönünde rüzgr yükleleri ypılrk bu yükleler ilgili kombinsyonlrd kullnılmıştır ve en elverişsiz durum elde edilmeye çlışılmıştır..5 Kren Yükleri Ypıd bir gözde 10 t ve 0 t olmk üzere iki, iki gözde toplmd dört det kren mevcuttur. Kren tipleri ABUS firmsının ürettiği ZLK Double Girder Crnes olrk seçilmiştir. 10 t tşım kpsiteli kren için: R=900 mm (Đki kren ryı rsı mesfe), Rmx = 64,5 kn, Rmin = 15,7 kn 0 t tşım kpsiteli kren için: R=900 mm (Đki kren ryı rsı mesfe), Rmx = 13 kn, Rmin = 6,1 kn.6 Depr Yükleri Depr yükü Depr Bölgelerinde Ypılck Ypılr Hkkınd Yönetmelik Bölüm- ye uygun olrk hesplnmıştır. Sist için gerekli oln depr hesp prmetrileri bu bölümden lınmıştır. Ypının depr hesbı h mod birleştirme h de eşdeğer depr yükü için nliz progrmınd yptırılmıştır. Mod birleştirme yönti ile bulunn değerler eşdeğer depr yönti ile bulunn değerlerin belirli 1

35 ktındn dh z çıktığı için uygun ktsyılr ile çrpılrk sistin depr hesbı mod birleştirme yöntine göre ypılmıştır. Elstik Đvme Spektrumu nun ordintı oln Elstik Spektrl ivme, Se(T), Spektrl Đvme Ktsyısı ile yercekimi ivmesi g nin crpımın krşı gelmektedir. A(T)=A 0.I.S(T) (.1) S e(t)=a(t).g (.) Etkin yer ivmesi ktsyısı dını ln A0 için değerler şğıdki tblodn lınmıştır. Çizelge. 1: Etkin yer ivmesi ktsyılrı Depr Bölgesi A 0 1 0,40 0,30 3 0,0 4 0,10 S(T) değeri yerel zin koşullrın ve bin doğl periyodu T ye bğlı olrk hesplncktır. S(T)=1+1,5.T/T A (0 T T A ) (.3) S(T)=,5 (TA T T A ) (.3b) (T>T ) 0,8 S(T)=,5.(T B/T) B (.3c) Çizelge. : Yerel Zin Sınıfı Yerel Zin Sınıfı T A (sn) T B(sn) Z1 0,10 0,30 Z 0,15 0,40 Z3 0,15 0,60 Z4 0,0 0,90 Ypı birinci derece depr bölgesinde olduğundn A 0 =0,40 olrk lınmıştır. Bin ön ktsyısı tbloy göre endüstri ypılrı için I=1 olrk lınmıştır. Binnın depr hesbınd kullnılck oln hreketli yük ktılım ktsyısı şğıdki çizelgeye göre n=0,30 olrk lınmıştır.ypının sondj bilgileri bölgede ypıln sondjdn lınmıştır. Bu bilgilere göre Zin sınıfı Z3 tür. Bu zin sınıfın krşılık gelen zin periyotlrı d çizelgede verildiği üzere T A =0,15sn ve T B=0,60 dir. 13

36 Çizelge. 3: Bin Ön Ktsyısı Binnın Kullnım Amcı Bin Ön vey Türü Ktsyısı (I) 1. Depr sonrsı kullnımı gereken binlr ve tehlikeli mdde içeren binlr: ) Depr sonrsınd hen kullnılmsı gerekli binlr (Hstneler, dispnserler, sğlık ocklrı, itfiye bin ve tesisleri, TT ve diğer hberleşme tesisleri, ulşım istsyonlrı ve 1,5 terminlleri,enerji üretim ve dğıtım tesisleri; vilyet, kymkmlık ve belediye yönetim binlrı, ilk yrdım ve fet plnlm istsyonlrı) b) Toksik, ptlyıcı, prlyıcı, vb özellikleri oln mddelerin bulunduğu vey depolndığı binlr. Đnsnlrın uzun sureli ve yoğun olrk bulunduğu ve değerli eşynın sklndığı binlr: ) Okullr, diğer eğitim bin ve tesisleri, yurt ve ytkhneler, skeri 1,4 kışllr, cezevleri, vb. b) Müzeler 3.Đnsnlrın kıs sureli ve yoğun olrk bulunduğu binlr: Spor tesisleri, sin, tiytro ve konser slonlrı, vb. 1, 4. Diğer binlr Yukrıdki tnımlr girmeyen diğer binlr (Konutlr, işyerleri, oteller, bin türü endüstri ypılrı, vb) 1,0 Çizelge. 4: Hreketli yük ktılım ktsyısı Binnın Kullnım Amcı n Depo, ntrepo, vb. 0,80 Okul, oğrenci yurdu, spor tesisi, sin, 0,60 tiytro, konser slonu, grj,loknt, mğz, vb. Konut, isyeri, otel, hstne, vb. 0,30 Şekil.1 deki tsrım ivme spektrumundn doğrusl elstik dvrnış göz önüne lınrk bulunn elstik depr yükü depr yükü zltm ktsyısın ( R ) bölünerek zltılcktır. Denkl.4 ve.4b deki R değeri tşyıcı sist dvrnış ktsyısıdır ve sist için seçilen ktsyı her iki yön için de R=4 tür. Böylece sist simetrik düzeyi norml sist olrk çözülmüştür. 14

37 Şekil. 1: Tsrım Đvme Spektrumu R (T)=1,5+(R-1,5).T/T A (0 T T A ) (.4) R (T)=R (T>T A ) (.4b) Çizelge. 5: Çelik Tşıyıcı Siste Göre R Ktsyılrı BĐNA TAŞIYICI SĐSTEMĐ Süneklik Düzeyi Norml Sistler Süneklik Düzeyi Yüksek Sistler ÇELĐK BĐNALAR (3.1) Depr yüklerinin tmmının çerçevelerle tşındığı binlr.... (3.) Depr yüklerinin tmmının, üstteki bğlntılrı mfsllı oln kolonlr trfındn tşındığı tek ktlı binlr... (3.3) Depr yüklerinin tmmının çprzlı perdeler vey yerinde dökme betonrme perdeler trfındn tşındığı binlr () Çprzlrın merkezi olmsı durumu... (b) Çprzlrın dışmerkez olmsı durumu... (c) Betonrme perdelerin kullnılmsı durumu... (3.4) Depr yüklerinin çerçeveler ile birlikte çprzlı çelik perdeler vey yerinde dökme betonrme perdeler trfındn birlikte tşındığı binlr () Çprzlrın merkezi olmsı durumu... (b) Çprzlrın dışmerkez olmsı durumu... (c) Betonrme perdelerin kullnılmsı durumu

38 DBYYHY in verdiği yük ve zin prmetrilerine göre ypı 3 boyutlu olrk Sp000 V14.1 de modellenerek depr hesbı yptırılmıştır. Yty depr yüklerine göre hesp yönetmeliğin ikinci bölümünün öngördüğü şekilde mod ktkılrının birleştirilmesi essın uygun olrk tm kresel birleştirme yönti ile birleştirilmiştir. DBYYHY Bölüm ye göre biny etkiyen toplm depr yükü, kt kesme kuvveti, iç kuvvet bileşenleri, yerdeğiştirme ve göreli kt ötelesi gibi büyüklüklerin her biri için yrı yrı uygulnmk üzere, her titreşim modu için hesplnn ve eş zmnlı olmyn mksimum ktkılrın isttistiksel olrk birleştirilmesi için uygulnck kurllr bir sonrki syfd verilmiştir. T s < T olmk üzere, göz önüne lınn herhngi iki titreşim modun it doğl r periyotlrın dim T / T < 0,80 koşulunu sğlmsı durumund, mksimum s r mod ktkılrının birleştirilmesi için Krelerin Toplmının Krekökü Kurlı Uygulnbilir. Yukrıd belirtilen koşulun sğlnmmsı durumund, mksimum mod ktkılrının birleştirilmesi için Tm Kresel Birleştirme (CQC) Kurlı uygulncktır. Bu kurlın uygulnmsınd kullnılck çprz korelsyon ktsyılrının hesbınd, modl sönüm ornlrı bütün titreşim modlrı için %5 olrk lıncktır. Ayrıc Yönetmelik Bölüm ye göre göz önüne lınn depr doğrultusund mod birleştirme yöntine göre birleştirilerek elde edilen bin toplm deprm yükü V tb nin, eşdeğer depr yükü yöntinde hesplnn bin toplm depr yükü V t ye ornı ( V < β. V ) β = 0, 80 den küçük olmsı durumund (A1, B ve B3 tb t düzensizliklerinden birinin bulunmmsı durumu) mod birleştirme yöntine göre bulunn tüm iç kuvvet ve yerdeğiştirme büyüklükleri B = ( β. V / V ). B ornınd büyütülmüştür. D t tb B.7 Sıcklık Yükü Ypı sistine +0 ve -0 derece rlığınd toplm 40 derecelik ısı frkı uygulnmıştır. 16

39 3. HESA ESASLARI 3.1 Mlze Özellikleri Meknik özellikler Tsrımd kullnılmış oln ypı çelikleri için hesplrd göz önüne lınck meknik özellikleri şğıdki çizelgede verilmiştir. Çizelge 3. 1: Çelikler ve Meknik Özellikleri Ayrıc bşlıklrının et klınlığı en z 40 mm oln hdde profillerinde, klınlığı en z 50 mm oln levhlr ve bu levhlr ile iml edilen ypm profillerde, ASTM A 673 uyrınc ypılck oln testlerde belirlenen Chrpy-V-Notch (CVN) dynımı (çentik dynımı) değeri 1,8 de 7Nm (=7 Joule) olduğu kbul edilmiştir Hesp yönti Bu ypı sistinde, lineer elstik mlze kbulü ile niyet gerilmesi hesbı kullnılmıştır. Ypı nliz hesplrı için gerekli tsrım kurllrı ve detylr şğıd sırlnn şrtnme ve yönetmeliklere uygun olrk ypılmıştır. 1-TS 498- Ypı elnlrının boyutlndırılmsınd lınck hesp değerleri -TS 648- Çelik ypılrın hesp ve ypım kurllrı 3-TS Çelik ypılrd kynklı birleşimlerin hesp ve ypım kurllrı 4-ĐMO- 01/008 Çelik ypılrd kynklı birleşimler 5-ĐMO- 0/008 Çelik ypılrd niyet gerilmesi essın göre hesp ve proje esslrı 17

40 3. Yük Kbulleri ve Yükle Hlleri 3..1 Gerilme ve stbilite thkikleri Gerilme ve Stbilite thkikleri için boyutlndırmd göz önüne lınn yükler TS 498 den lınmıştır. 3.. Yük gruplrı Bir ypıy etki eden yükler ess yükler ve ilve yükler olrk ikiye yrılır. 3.3 Yükle Durumlrı Ess yükler Ess yükler; öz yükleri, fydlı ve hreketli yükleri, kr yüklerini (rüzgrsız), mkinlrın kütle kuvvetlerini kpsr. Ypıy etkiyen ess yükler şğıd tnımlnmıştır. D: Ypının kendi ğırlığı ve kplm ğırlığı S: Kr yükü 3.3. Đlve yükler Đlve yükler; rüzgr etkisini, depr etkisini, krenlerde fren kuvvetlerini ve ynl çrpm kuvvetlerini kpsr. Ypıy etkiyen ilve yükler şğıd verilmiştir. W: Rüzgr yükü E: Depr yükü T: Sıcklık yükü, krenlerde fren ve ynl çrpm kuvvetleri K: Kren fren yükü Ess yükle (EY), (H) Ess yükle (EY), sdece ess yükle durumudur Ess ve ilve yükle (EĐY), (HZ) Ess ve Đlve yükle (EĐY), ess yükler ile birlikte ilve yüklerin de olduğu durumdur. 18

41 3.3.5 En elverişsiz durum yüklesi Boyutlndırm ve kesit thkikleri için; bir rd etkime olsılıklrı bulunn yük durumlrı göz önünde tutulur. Bu ypıd ĐMO Stndrt 0.R-01/008 Çelik Ypılr Emniyet Gerilmesi Essın Göre Hesp ve roje Esslrı trfındn önerilen şğıdki yük kombinsyonlrı kullnılmıştır. ) D (H) b) D + L + ( Lr vey S ) (H) c) D + L + ( Lr vey S ) + T (HZ) d) D + L + S + W/ (HZ) e) D + L + S/ + W (H) f) 0,9D ± E/1,4 (HZ)* g) D + L + S + E/1,4 (HZ)* h) D + ( W vey E/1,4 ) (HZ) vey (HZ)* i) D + L + ( W vey E/1,4 ) (HZ) vey (HZ)* j) D + L + ( W vey E/1,4 ) + T (HZ) vey (HZ)* Bu yük kombinsyonlrınd kullnıln ifdelerin nlmı şığd görülmektedir: D: Ölü yükler, kren yükü ve mkinlrın kütle kuvvetleri L: Hreketli yükler Lr: Çtılrd hesb ktılck hreketli yükler ve su birikmesi ile oluşn etkiler S: Kr yükü W: Rüzgr yükü E: Depr yükü T: Sıcklık değişimi ve mesnet çökmesi nedeni ile oluşn etkiler, krenlerde fren ve ynl çrpm kuvvetleri NOT: (HZ) Hlinde kombinsyond depr yükü yoktur. (H) ile ilgili niyet gerilmeleri 1,15 ile büyütülecektir. (HZ)* Hlinde kombinsyond depr yükü vrdır. Emniyet gerilmeleri 1,33 ile büyütülecektir. 19

42 3.4 Boyutlndırmd Kullnıln Enkesit Alnlrı Kyıplı enkesitler Enkesitlerinde bulon delikleri vey kesim kyıplrının söz konusu olduğu çubuklrd dim kyıpsız (net) enkesitinin ğırlık ekseni göz önüne lınmıştır Deformsyon hesbınd enkesitler Deformsyon hesbınd enkesit değerleri, delik vey kesit kybı göz önüne lınmksızın dikkt lınır Fydlı enkesit lnı Fydlı (net, kyıplı) enkesit lnı Fn, dolu (brüt, kyıpsız) enkesit lnındn en elverişsiz fydlı genişlil yırtılm çizgisi üzerinde yer ln delik lnlrının vey kesim nedeniyle oluşn kyıp lnlrının çıkrılmsı ile elde edilmiştir. Eğer bulon delikleri bir digonl üzerinde vey şşırtmlı olrk yerleştirilmişlerse bu durumd fydlı genişlik, toplm genişlikten öngörülen yırtılm çizgisi üzerinde yer ln bütün delik çplrının toplmı çıkrılmk ve bunun yrısın her diygonl rlık için şğıdki miktr eklenerek sptnmıştır: s s= 4.g (3.1) Burd, s : Đlve edilecek genişlik (cm) S: Birbirini izleyen iki delik rsındki kuvvet doğrultusundki uzklık (cm) g: Birbirini izleyen iki delik rsındki kuvvete dik doğrultudki uzklık (cm) Fydlı (net, kyıplı) enkesit lnı F n, elde edilen fydlı genişlik (yırtılm çizgisi) ile ortlm et klınlığı çrpılrk hesplnır. Bulon ve perçin delikleri dikkte lınrk hesplnn fydlı genişlik, hiçbir durumd toplm genişliğin %85 inden fzl olmz Delik büyüklükleri Fydlı enkesit lnı ve fydlı genişlik hesplrınd perçin vey bulon (cıvt) delikleri çplrı, deliklerin nm (nominl) çplrı 1,5mm rtırılrk bulunmlıdır. 0

43 3.4.5 Korniyerlerde (köşebentlerde) ve U profillerinde fydlı genişlik Köşebentlerde (korniyerlerde) brüt genişlik, kol uzunluklrının toplmındn korniyerlerde et klınlığı ve U profillerde ise, bşlık et klınlıklrı çıkrılrk elde edilir. Korniyerlerin krşılıklı kollrındki delikler rsınd korniyerin iç yüzeylerinden ölçülen enlesine mesfe, dış yüzeyden ölçülen ynı mesfeden korniyer et klınlığı çıkrılrk hesplnır Enkesit lnı ( F e ) Etkili Fydl Eğer bir çekme çubuğu trfındn tşınn çekme kuvveti diğer bir eln vey bir düğüm noktsın, kesitini oluşturn dikdörtgen elnlrın her birinden birleşim elnlrıyl ktrılıyors, bu tkdirde lnı, F n fydlı enkesit lnı n eşit lınır. F e etkili fydlı enkesit Eğer çekme kuvveti, çekme çubuğunun enkesitini oluşturn dikdörtgen elnlrın bzılrıyl bulon vey perçinler kullnılrk ktrılıyors, bu tkdirde etkili fydlı enkesit lnı F e şğıdki ifdeyle hesplnır. F =U F (3.) e n Burd F n fydlı enkesit lnı, U zltm fktörü dür. Eğer çekme kuvveti, kynklı olrk çekme çubuğu kesitini oluşturn dikdörtgen elnlrın bzılrı ile ktrılıyors, etkili fydlı enkesit lnı F e ; F =U F e g (3.3) Đfdesiyle hesplncktır. Burd Fg kesitin kyıpsız enkesit lnı dır Bulonlu ve perçinli birleşimler Eğer test sonuçlrın dynrk vey diğer geçerli kriterlerle dh büyük değerlere krr verilmişse, U zlm fktörü için şğıd verilen değerler kullnılır: 1

44 ) Bşlık genişliği profil yüksekliğinin /3 ünden dh z olmyn dr vey geniş bşlıklı I profiller ve bunlrdn kesilerek oluşturuln T kesitler için, birleşimin bşlık elnın ypılmış olmsı hlinde ve bulonlu vey perçinli birleşimin kuvvet doğrultusund her bir sırd en z 3 (üç) det birleşim rcı içermesi koşuluyl, U zltm fktörü için şğıdki değer kullnılır: U=0,90 (3.4) b) Mdde d verilen koşullr uymyn dr vey geniş bşlıklı I profiller, bunlrdn kesilerek oluşturuln T kesitler ve ypm profiller dhil olmk üzere, diğer bütün kesitler için. Bulonlu vey perçinli birleşimlerin kuvvet doğrultusund her bir sırd en z 3 (üç) det birleşim rcı içermesi koşuluyl, U zltm fktörü için şğıdki değer kullnılır: U=0,85 (3.5) c) Kuvvet doğrultusund her bir sırd sdece (iki) det birleşim rcı içeren bulonlu vey perçinli birleşimli bütün kesitler için U zltm fktörü şğıdki gibi lınır: U=0,75 (3.6) Kynklı birleşimler Eğer çekme kuvveti kuvvet doğrultusun dik kynklrl, dr vey geniş bşlıklı I profiller ve bunlrdn kesilerek oluşturulrk T kesitleri oluşturn dikdörtgen elnlrın bzılrın ktrılıyors, bu durumd F e etkili fydlı enkesit lnı direkt olrk yük ktrmk üzere, kynklı dikdörtgen enkesit elnlrının lnlrının toplmın eşit lıncktır (U: 1,0). Eğer çekme kuvveti dikdörtgen enkesitli bir çekme çubuğun kuvvet doğrultusun prlel iki kenrınd yer ln boyun doğrultudki kynklrl ktrılıyors, kynklrın uzunluğu (l) çekme çubuğu genişliğinden (w) dh küçük olmycktır. F e etkili fydlı enkesit lnı değerlerini hesplmk için F e =U F g ifdesinde kullnılck U zltm fktörü değerleri, test sonuçlrın vey etkili kriterlere dynılrk dh büyüğüne krr veriliyors, w dikdörtgen enkesitli çekme çubuğunun eni (boyun kynk dikişleri rsındki uzklık) ve l kynk boyu olmk üzere, şğıdki gibi lıncktır:

45 3.5 Stbilite Ypının tümsel stbilitesi ve her bir bsınç çubuğunun stbilitesi sğlnmlıdır.ypının deforme olmuş hli üzerinde oluşn ikinci mertebe yüklerin etkisi göz önünde tutulmlıdır. 3.6 Yerel Burkulm Çelik kesitlerin sınıflndırılmsı Çelik kesitler kompkt kesitler ve kompkt olmyn kesitler olrk ikiye yrılırlr. Bir kesitin kompkt olrk nitelendirilebilmesi için, bşlık elnlrı gövde levhsın vey levhlrın sürekli olrk birleştirilmiş olmsı ve bunlrın bsınc çlışnlrının (genişlik/ klınlık) ornlrının Tblo 3.de verilen sınır (genişlik/ klınlık ornlrını şmmsı gerekir. Kompkt olrk nitelendirilmeyen çelik kesitler, eğer bsınç elnlrının (genişlik/ klınlık) ornlrı Tblo 3.de kompkt olmynlr için verilmiş oln sınır değerleri şmıyorlrs, kompkt olmyn kesitler olrk sınıflndırılırlr. Eğer herhngi bir bsınç elnının (genişlik/ klınlık) ornı bu son sınır değerleri şrs, bu kesit bir nrin elnlı kesit olrk sınıflndırılır. 3.7 Thkikler Genel Genel olrk gerilmeler ve mesnet reksiyonlrı her yükle için yrı yrı belirlenmelidir. Böylece elde edilebilen değerlerin en elverişsiz olsı bileşik etkileri, birbirilerine eklenip toplnrk hesplnır. Enkesitler boyutlndırıldıktn sonr, en çok etkilenen kesitlerde gerilmelerin oluşturulduklrı en büyük değerler sptnır ve niyet gerilmesi ile krşılştırılır. Bu thkikler EY ve EĐY yükle durumlrı için yrı yrı ypılmlıdır. 3

46 Çizelge 3. : Kesitlerin genişlik/klınlık ornlrı Burd, b:eğilme niyet gerilmesi :Akm sınır gerilmesi kn/cm kn/cm b:bşlık mlzesinin km sınır gerilmesi kn/cm eb:sdece bsınç kuvveti etkimesi hlinde hesplnn gerilme D: Dış çp t: Klınlık tg : Gövde et klınlığı kn/cm 4

47 4,05 h/t>70 olmsı hlinde k c = (3.7) (h/t) 0,46 Aksi hlde k c = 1, Ypılmsı gereken thkikler Ypılmsı gerekli thkikler şğıd gösterilmiştir: - Gerilme thkikleri - Stbilite Thkikleri - Devrilme Thkikleri - Deformsyon Tkikleri Bu thkikler imlt, nkliye, montej ve işletme durumlrınd ypılmlıdır Genel gerilme thkikleri Genel gerilme thkikleri tblo 3. de tnımlnn boyutlndırmy ess lınn Enkesit değerleri ile EY (ess yükle) ve EĐY (ess ve ilve yükle) yükle hlleri için yrı yrı ypılır. Hreketli yükler için bu thkiklerde titreşim ktsyısı d göz önünde tutulmlıdır Stbilite thkikleri Stbilite thkikleri burkulm, buruşm ve ynl burkulm thkiklerini kpsr Devrilme thkiki Devrilme Thkikinde her bir ypı kısmının devrilme niyet ktsyısı en z olmlıdır. Bzı özel hllerde bu ktsyı 1,5 lınbilir. Mesnetlerde klkmy krşı niyet ktsyısı, örneğin sürekli kirişlerde en z 1,3 olmlıdır. Ypının tümünün devrilme niyet ktsyısı en z 1,5 olmlıdır Deformsyon thkikleri Kullnm mcı ve konstruktif bkımdn gereken hllerde deformsyonlr irdelenecek ve sınırlndırılcktır. Öz yüklerden ileri gelen deformsyonlr, ters sehim verilerek giderilebilir. Açıklığı 5,0 m den fzl oln kiriş şıklrın sehimleri çıklığın 1/300 ünden, konsol kirişlerin ucundki sehim ise konsol uzunluğunun 1/50 sinden fzl olmmlıdır. 5

48 6

49 4. YAI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASI 4.1 Aşıklrın Boyutlndırılmsı Aşıklrın hesbı için yük nlizi Ded : Ölü ğırlığı SA000 progrmı otomtik olrk hesplmktdır. Kplm Yükü : 0,16 kn/m² Kr Yükü : 1,15 kn/m² Rüzgr Yükü : 0,8 kn/m² Sıcklık Yükü : ± 0 Aşık + Gergi Yükü : 0,10 kn/m² Cm Yükü : 0,30 kn/m² 4.1. IN10 Đçin şık hesbı Rüzgr yükü zltıcı etkidedir. Kr Yükü Kplm Yükü Aşık + Gergi Toplm Yük ( q T ) Şekil 4. 1: Aşık rofili Kesiti : α=5,71 için 1, sin5,71-0,4 = -0,8 kn/m olduğundn : 1,15 1,708 = 1,93 kn/m : 0,16 1,708 = 0,73 kn/m : 0,10 1,708 = 0,171 kn/m : 1,93 + 0,73 + 0,171 =,367 kn/m 7

50 q =q cosα (4.1) x T q =q sinα (4.) y T q X = q T cosα =,367 cos5,71 =,355 kn/m q Y = q T sinα =,367 sin5,71 = 0,36 kn/m q L M= 11 (4.3) q L, X M X = = =5,35 knm q L 0, Y M Y = = =0,536 knm IN10 için Wx = 54,70 cm³, Wy = 7,41 cm³ olduğundn; M M W W X y = + 14 x y kn/cm² olmlıdır. (4.4) 535, 53,6 = + =17,0 54,70 7,41 şık ½ gergili ypılcktır. kn/cm² > 14 kn/cm² olduğundn q (L/) 0,36 (5/) Y M Y = = =0, , 13,4 = + =11,59 54,70 7,41 knm Aşık tipi IN10 ½ gergili olrk belirlenmiştir. kn/cm² < 14 kn/cm² olduğundn kesit yeterlidir. 8

51 4. Kuşklrın Boyutlndırılmsı q =0,6 kn/m k Şekil 4. : Kuşk Bğlntı Detyı q =0,64 kn/m r Burd qkkplm yükü, qr rüzgr yüküdür. Kuşk rlığı düşeyde 1,5 m olrk teşkil edilecektir. Yty rlık ise iki kolon rlığı oln 5 m dir. Bun göre ; q x =0,64.1,5=0,96 kn/m q y =0,6.1,5=0,39 kn/m olrk elde edilir. Kesitin zyıf ve kuvvetli eksenlerinde oluşn eğilme momentleri; 0,96.5 M x = 8 =3 knm=300 kncm 0,39.,5 M y= 8 =0,3047 knm=30,47 kncm olrk elde edilir. M M x y = + =14 kn/cm Wx Wy olmk üzere, ,47 = + =10,87 kn/cm =14 kn/cm 41, 8,49 olduğundn UN10 kuşk profili olrk yeterlidir. 9

52 4.3 Kren Hesbı Şekil 4. 3: Kren Tşım Kpsiteleri Ypıd bir gözde 10 t ve 0 t olmk üzere iki, iki gözde toplmd dört det kren mevcuttur. Kren tipleri ABUS firmsının ürettiği ZLK Double Girder Crnes olrk seçilmiştir. Bir gözdeki iki kren birbirilerine en fzl 180 cm yklşbilmektedir. Kren köprüsü çıklığı S = 18 m dir. Kren kirişi mesfesi 10 m dir ve bu kirişler bsit mesnetli olrk teşkil edilmiştir Kren bilgileri 10 t tşım kpsiteli kren için: R=900 mm (Đki kren ryı rsı mesfe), Rmx = 64,5 kn, Rmin = 15,7 kn 0 t tşım kpsiteli kren için: R=900 mm (Đki kren ryı rsı mesfe), Rmx = 13 kn, Rmin = 6,1 kn Mksimum yük durumlrı için elde edilen kren mesnet reksiyonlrı SA000 progrmınd hreketli yük olrk (moving lod) kren kirişi üzerinde gezdirilerek en elverişsiz kren kirişi reksiyonlrı elde edilecektir. Bu şekilde bulunn moment, kesme kuvveti, mesnet reksiyonlrı kren kirişinin ve de kolon oturn kren kirişinin mesnet tsrımınd önli rol oynycktır. Bir sonrki syfd kren kirişindeki mksimum yük durumu ile minimum yük durumu şekillerle gösterilmiştir. 30

53 Şekil 4. 4: Kren Mksimum Yük Durumu Şekil 4. 5: Kren Minimum Yük Durumu 4.3. Kren ölü ğırlığı (yüksüz durumdki ğırlık) 10 t tşım kpsiteli kren için: 64,5 + 15,7 = 160,4 kn (Tblodn lınn değerlere göre yüklü hldeki durum) 160,4 100 = 60,4 kn (Yüksüz durumdki kren köprüsü ğırlığı) 60,4 / = 30, kn (Bir düğüm noktsın düşen yük) 0 t tşım kpsiteli kren için: 13,5 +6,1 =98, kn (Tblodn lınn değerlere göre yüklü hldeki durum) 98, 00 = 98, kn (Yüksüz durumdki kren köprüsü ğırlığı) 98, / = 49,1 kn (Bir düğüm noktsın düşen yük) Kren kirişi hesbı Kren kirişi boyu 10 m dir. Kren Grubu II ( DIN10 - Tblo 1 ) ψ Denk ktsyısı Grup II için 1,4 tür. ( DIN10 - Tblo 5 ) ϕ Vurm ktsyısı 1 m/sn v 1,5 m/sn için 1,1 dir. ( DIN10 - Tblo 5 ) 31

54 Şekil 4. 6: Kren Mksimum Yük Durumu Đçin Sp000 Anliz Sonuçlrı Şekil 4. 7: Kren Minimum Yük Durumu Đçin Sp000 Anliz Sonuçlrı 3

55 Seçilen profil HE800A dır. Model SA000 ortmınd hzırlnıp kren yükleri modele Moving Lod olrk etkitilmiştir. Moment ve mesnet reksiyonlrı L 1,1G+1,4W den elde edilmiştir. Sehim kontrolü ise fmx olck sekilde G+W 800 kombinsyonundn sğlnmıştır Kren fren kuvvetleri Boyun fren kuvveti 10 t tşım kpsiteli kren için: 64,5 + 15,7 = 160,4 kn 160,4 / =80, kn 0 t tşım kpsiteli kren için: 13,5 +6,1 =98, kn 9,8 / =149,1 kn TOLAM 80, + 149,1 = 9,3 kn Boyun fren kuvveti : W 7 olduğundn; 9,3 = 3,76 kn dur. (4.5) 7 Çrpm kuvveti Çrpm kuvveti : W 10 olduğundn; 9,3 =,93 kn dur. (4.6) 10 Not: 10 m lik Kren kirişi zyıf eksende üst bşlığındn her 1 m de bir tutuludur. Şekil 4. 8: Kren Kirişi Zyıf Ekseninde Çrpm Kuvvetlerinden Oluşn Momentler Kren kesiti hesbı Şekil 4. 9: Kren Kirişi ve Kren Ryı Özellikleri 33

56 i yb c 40 (4.7) c Kren kirişi boyutlndırılırken iyb olmsı durumund kirişte ynl burkulm 40 thkiki gerekmez. Burd iyb bsınç bşlığı ve gövdenin bsınç bölgesinin 1/3 ünden oluşn kesitin, gövde düzli içinde kln kesit sl eksenine göre hesplnmış tlet yrıçpı; c ise zyıf eksende kren kirişinin tutulu olduğu mesfedir. Bun göre iyb hesbı şğıd ypılmıştır. i yb hesbınd A55 kren ryı hesb ktılmmıştır. Çünkü bu ry kren kirişine sürekli olrk kynklı teşkil edilmiştir. I i= A (4.8) 30.,8 1,5.1,3 I = +, ,1 + +1,5.1,3.31, ' x ' I x =54, ,4+8, ,67 ' 4 I x =140986,45 cm ' Ix ,45 i yb = = =,0 cm A 86 elde edilir. Şekil 4. 10: Kren Kirişinin Tutulu Olduğu Noktlr 34

57 c 100 = =,5 cm c olduğundn iyb koşulu sğlnmıştır ve kren kirişi için ynl 40 burkulm thkikine gerek yoktur. C mesfesi uzerinde yürüme yolu olcğındn bu yürüme yolunu korniyerler ile tşıtbilmek için bir metre mesfe seçilmiştir. Kren hesbı Sp000 progrmı ile kren kirişi tnımlnıp üzerindeki yük moving lod olrk tnımlnmıştır ve kesit tesirleri bu şekilde elde edilmiştir. Kren kirişine sdece düşey yönde mksimum yükle ypıldığınd kiriş ortsınd Mx=803,66 knm lik bir çıklık momenti oluşmktdır ve bu H yüklesidir. HZ yüklesinde ise kuvvetli yönde ynı moment elde edilirken zyıf yönde My=5,03 knm lik bir moment elde edilir. Bu sırd Kren kirişine gelen mksimum bsınç kuvveti ise =3,76 kn luk bir kuvvet etki etmektedir. S Skx 1000 l= l kx = = =30,67 i ix 3,6 ise w=1,17 elde edilir. (4.9) Kren kirişleri; (H) Durumund; M W (4.10) x = x (HZ) Durumund; M M x y =w. +0,9. +0,9. A Wx Wy olmlıdır. (4.11) = =10,46 kn/cm =16 kn/cm , =1,17. +0,9. +0,9. =10,88 kn/cm 16 kn/cm elde edilir. Kren Kirişinin Mksimum Yük ltınd deplsmnı 0,96 cm dir. Kren kirişinin güvenli bir şekilde çlışbilmesi için gerekli oln mksimum deplsmn sınırı dür. Bun göre 1000 = 1,5 cm olduğundn 1,5>0,96 cm dir ve kren kirişi 800 deplsmn bkımındn d yeterlidir. L

58 Şekil 4. 11: Kren Yük Durumlrı 4.4 Kolonlrın Boyutlndırılmsı HE650A Ort kolon hesbı Şekil 4. 1: Kren Yük Kombinsyonu Örneği Şekil 4. 13: HE650A Ort Kolon Kesit Özellikleri 36

59 DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; b t E s 5,0. olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) (4.1) b 300 = =5,769 t 6 E ,5 s 5,0 =5 =138,169 Koşul sğlnmktdır. ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=300/=150, t=6 olmk üzere, b 150 = =5,769 t = =10,97 7,5 olduğundn kesit kompkttır. (4.13) Eksenel Bsınç Kuvveti ile Momentin Aynı And Etkimesi Hli (ĐMO-0, 4.5) C C b eb 1- eb ' Bx 1- ' ex ey eb mx bx my by + + 1,0 By (ĐMO-0, 4.15) denkli ve (4.14) eb 0,6. bx by + + 1,0 Bx By (ĐMO-0, 4.16) formülleri sğlnmlıdır. (4.15) Eğer eb b 0,15 (ĐMO-0, 4.17) formülleri sğlnırs ; (4.16) eb bx by + + 1,0 b Bx By (ĐMO-0, 4.18) formülü kullnılır. (4.17) Formüldeki Đfdelerin Anlmlrı ve Değerleri eb, Eksenel bsınç kuvvetine göre hesplnn gerilme, 140,018 eb= = =0,579 kn/cm A 4 (4.18) 37

60 b, Sdece eksenel bsınç kuvveti etkimesi hlinde burkulm niyet gerilmesi, ĐMO-0, 4... Kompkt ve Kompkt Olmyn Kesitli ve Merkezi Bsınç Kuvveti Etkisindeki Bsınç Çubuklrınd Gerilme Thkiki; S 60 kx λ x= = =9,665<0 ix 6,9, S 730 ky λ y = = =104,73 iy 6,97 olduğundn λ=104,73 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =1,774 7,5 (4.19) Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) (4.0) λ λ olduğundn, p 3 p 104,73 104,73 n=1,5+1, -0, =,399 1,774 1,774 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, (4.1) n 1 104,73 1-7,5 1,774 b= =7,7 kn/cm,399 elde edilir. =7,7 kn/cm b eb 0,579 = =0,0796 0,15 (ĐMO-0, 4.17) sğlndığındn, 7,7 b eb bx by + + 1,0 b Bx By (ĐMO-0, 4.18) için kontrol ypılır. B, Sdece eğilme momenti etkimesi hlinde eğilme-bsınç niyet gerilmesi, Bx hesbı; 38

61 L b, Bsınc çlışn bşlık elnının ynl olrk tutulmuş uzunluğu olmk üzere, L b =730 cm dir ve bu değer ĐMO-0, 4.53c,d de verilen küçüğünü şmmlıdır. Lc değerlerinden en 63 b L c = b ve L c = (d/a b ) (ĐMO-0, 4.53c,d) dir. (4.) Burd b b kirişin cinsinden bşlık genişliği, d kirişin yüksekliği olup cm boyutunddırlr. Ab ise kirişin bşlık enkesit lnı olup cm boyutunddır L c = =360,408 7,5 ve L c = =611,147 ((64/(,6 30)) 7,5) olrk hesplnmıştır. Koşul sğlnmdığı için ĐMO-0, Kompkt ve kompkt olmyn kesitli, bsınç bşlığı için hesp ypılır. L c den dh büyük uzunlukt ynl hrekete krşı tutulmmış durum Şekil 4. 14: HE650A için i yb hesbı l bsınç bşlığının burulmy krşı tutulduğu kesitler rsı mesfenin cm cinsinden degeri ve i yb bsınç bşlığı ile gövdenin bsınc çlışn kısmının 1/3 ünden oluşn kesitin, gövde düzli içinde kln kesit eksenine göre hesplnmış tlet yrıçpı olmk üzere, l 1150 = =38,448 olrk elde edilir. i 9,91 yb 7037 C b, C b olmk üzere; (4.3) 39

62 Eksenel bsınç ve eğilme hlinde Bx ve Byhesbınd 4.48b) C b =1,0 lınır. (ĐMO-0, 7037 Cb = =50,570 7, C = =113,078 7,5, b olduğundn l/iyb değeri (ĐMO-0, 4.63b) koşulunu sğlmdığındn ( nrinlik istenilen rlıkt olmdığındn) ĐMO-0, 4.67b deki formül ile herhngi bir l/i yb değeri için B hesplnır. 874 C Bx = l d/a b b 0,6 (ĐMO-0, 4.67b) (4.4) Bx= =13,814 kn/cm 0,6 =0,6 7,5=16,5 kn/cm /(,6 30) edilir. elde =13,814 kn/cm Bx By =0,75 (ĐMO-0, 4.69) olmk üzere, (4.5) =0,75 By 7,5=0,65 kn/cm olrk elde edilir. b, eğilme momentine göre hesplnn eğilme-bsınç gerilmesi, M 6840,616 x bx = = =1,475 kn/cm Wx 5470 M 47,593 by = = =0,061 kn/cm W 78 y y Sonuç: eb bx by + + 1,0 b Bx By (ĐMO-0, 4.18) için kontrol ypılır. 0,579 1,475 0, =0,0786+0,903+0,003=0,985 1,0 olduğundn HE650A 7,7 13,814 0,65 yeterlidir. 40

63 Kesme Kuvveti Kontrolü; h i =588 ve t g =13,5 olmk üzere h i/t g =588/13,5=43,56 değeri elde edilir. 316/ =60,59 h i/tg 316/ τ =0,4 (ĐMO-0, 4.76b, 4.77) (4.6) V mx = 306,47 kn ise; V 306,47 τ= = =1,66 kn/cm 0,4 7,5=11 kn/cm kesit yeterlidir. A HE80A Örgü çerçeve kolonu hesbı Şekil 4. 15: HE80A Çerçeve Kolonu Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; b t E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) b 80 = =10,769 t 13 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 5,0 =5 =138,169 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=80/=140, t=13 olmk üzere, b 140 = =10,769 t = =10,97 7,5 olduğundn kesit kompkt değildir. Eksenel Bsınç Kuvveti ile Momentin Aynı And Etkimesi Hli (ĐMO-0, 4.5) C C b eb 1- eb ' Bx 1- ' ex ey eb mx bx my by + + 1,0 By (ĐMO-0, 4.15) formülü ve 41

64 eb 0,6 bx by + + 1,0 Bx By (ĐMO-0, 4.16) formülleri sğlnmlıdır. Eğer eb b 0,15 (ĐMO-0, 4.17) formülleri sğlnırs ; eb bx by + + 1,0 b Bx By (ĐMO-0, 4.18) formülü kullnılır. Formüldeki Đfdelerin Anlmlrı ve Değerleri eb, Eksenel bsınç kuvvetine göre hesplnn gerilme, 9,937 eb= = =,363 kn/cm A 97,3 b, Sdece eksenel bsınç kuvveti etkimesi hlinde burkulm niyet gerilmesi, -ĐMO-0, 4... Kompkt ve Kompkt Olmyn Kesitli ve Merkezi Bsınç Kuvveti Etkisindeki Bsınç Çubuklrınd Gerilme Thkiki S 60 kx λ x = = =1,845 ix 11,9, S 340 ky λ y = = =48,571 iy 7 olduğundn λ=48,571 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =1,774 7,5 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 48,571 48,571 n=1,5+1, -0, =1,96 1,774 1,774 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 4

65 1 48, ,4 1,774 b= =1,919 kn/cm 1,96 elde edilir. =1,919 kn/cm b eb,363 = =0,18 0,15 (ĐMO-0, 4.17) sğlmdığındn, 1,919 b (ĐMO-0, 4.15) formülü ve(đmo-0, 4.16) formülleri sğlnmlıdır. C mx =C my =0,85 Ynl hreketi serbest çerçeve kolonlrd. (ĐMO-0, 4.131) B, Sdece eğilme momenti etkimesi hlinde eğilme-bsınç niyet gerilmesi, L b, Bsınc çlışn bşlık elnının ynl olrk tutulmuş uzunluğu olmk üzere, L b =340 cm dir ve bu değer ĐMO-0, 4.53c,d de verilen küçüğünü şmmlıdır. Lc değerlerinden en 63 b L c = b ve L c = (d/a b ) (ĐMO-0, 4.53c,d) dir. Burd b b kirişin cinsinden bşlık genişliği, d kirişin yüksekliği olup cm boyutunddırlr. enkesit lnı olup cm boyutunddır. Ab ise kirişin bşlık 63 8 L c = =336,381 7,5 ve L c = =676,035 (7/(1,3 8)) 7,5 olrk hesplnmıştır. Koşul sğlnmdığı için ĐMO-0, Kompkt ve kompkt olmyn kesitli, bsınç bşlığı için hesp ypılır. L c den dh büyük uzunlukt ynl hrekete krşı tutulmmış durum Şekil 4. 16: HE80A Đçin i yb Hesbı 43

66 l bsınç bşlığının burulmy krşı tutulduğu kesitler rsı mesfenin cm cinsinden değeri ve iyb bsınç bşlığı ile gövdenin bsınc çlışn kısmının 1/3 ünden oluşn kesitin, gövde düzli içinde kln kesit eksenine göre hesplnmış tlet yrıçpı olmk üzere, l 1150 = =90,837 olrk elde edilir. i 1,66 yb Eksenel bsınç ve eğilme hlinde 4.48b) Bx ve Byhesbınd C b =1,0 lınır. (ĐMO-0, 7037 Cb = =50,570 7,5 olduğundn, Cb = =113,078 7,5 l / i yb değeri (ĐMO-0, 4.63b) koşulunu sğlmktdır Cb l C i b (ĐMO-0, 4.63b) sğlndığındn, yb (l/i yb ) B = - 0,6 (ĐMO-0, 4.64b) formülü kullnılmıştır Cb 7,5 (90,837) Bx= - 7,5=1,417 kn/cm 0,6 =0,6 7,5=16,5 kn/cm =0,75 (ĐMO-0, 4.69) olmk üzere; =0,75 7,5=0,65 kn/cm olrk By elde edilir. b, eğilme momentine göre hesplnn eğilme-bsınç gerilmesi, By M 548,066 x bx = = =0,54 kn/cm Wx 1010 M 3683,635 by = = =10,834 kn/cm W 340 y y 44

67 ' 1 π E =,5 (K s /i ) e b b şeklinde hesplnn gerilmedir. ' 1 π E ex= =173,73 kn/cm ve,5 (1,845) ' 1 π E ey= =35,14 kn/cm dir,5 (48,571) Sonuç: C C b eb 1- eb ' Bx 1- ' ex ey eb mx bx my by + + 1,0 By (ĐMO-0, 4.15) formülü eb bx by ve + + 1,0 0,6 Bx By (ĐMO-0, 4.16) formülleri sğlnmlıdır.,363 0,85 0,54 0,85 10, =0,183+0,038+0,479=0,70 1,0 1,919,363, , ,65 173,73 35,14,363 0,54 10, =0,143+0,044+0,55=0,71 1,0 16,5 1,417 0,65 olduğundn kesit yeterlidir. Kesme Kuvveti Kontrolü; h i =44 ve t g =8 olmk üzere h i/t g =44/8=30,5 değeri elde edilir. 316/ =60,59 h i/tg 316/ τ =0,4 (ĐMO-0, 4.76b, 4.77) V mx =,66 kn ise; V,66 τ= = =,84 kn/cm 0,4 7,5=11 kn/cm kesit yeterlidir. A 97,3 45

68 4.4.3 HE40A Çerçeve kolonu hesbı Şekil 4. 17: HE40A Çerçeve Kolon Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; b t E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) b 40 = =10 t 1 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 5,0 =5 =138,169 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=40/=10, t=1 olmk üzere, b 10 = =10 t = =10,97 7,5 olduğundn kesit kompkttır. Eksenel Bsınç Kuvveti ile Momentin Aynı And Etkimesi Hli (ĐMO-0, 4.5); C C b eb 1- eb ' Bx 1- ' ex ey eb mx bx my by + + 1,0 By (ĐMO-0, 4.15) denkli ve eb 0,6 bx by + + 1,0 Bx By (ĐMO-0, 4.16) formülleri sğlnmlıdır. Eğer eb b 0,15 (ĐMO-0, 4.17) formülleri sğlnırs ; eb bx by + + 1,0 b Bx By (ĐMO-0, 4.18) formülü kullnılır. 46

69 Formüldeki Đfdelerin Anlmlrı ve Değerleri; eb, Eksenel bsınç kuvvetine göre hesplnn gerilme, 0 eb = = =0 kn/cm A 76,8 olduğundn dolyı eb b =0 0,15 olur ; bu yüzden bx by + 1,0 Bx By formülü ile kesit thkiki hesplncktır. B, Sdece eğilme momenti etkimesi hlinde eğilme-bsınç niyet gerilmesi, L b, Bsınc çlışn bşlık elnının ynl olrk tutulmuş uzunluğu olmk üzere, L b =340 cm dir ve bu değer ĐMO-0, 4.53c,d de verilen küçüğünü şmmlıdır. Lc değerlerinden en 63 b L c = b ve L c = (d/a b ) (ĐMO-0, 4.53c,d) dir. Burd b b kirişin cinsinden bşlık genişliği, d kirişin yüksekliği olup cm boyutunddırlr. enkesit lnı olup cm boyutunddır. Ab ise kirişin bşlık 63 4 L c = =88,37 7,5 ve L c = =67,908 (3/(1, 4)) 7,5 olrk hesplnmıştır. Koşul sğlnmdığı için ĐMO-0, Kompkt ve kompkt olmyn kesitli, bsınç bşlığı için hesp ypılır. L c den dh büyük uzunlukt ynl hrekete krşı tutulmmış durum Şekil 4. 18: HE40A Đçin i yb Hesbı 47

70 l bsınç bşlığının burulmy krşı tutulduğu kesitler rsı mesfenin cm cinsinden değeri ve iyb bsınç bşlığı ile gövdenin bsınc çlışn kısmının 1/3 ünden oluşn kesitin, gövde düzli içinde kln kesit eksenine göre hesplnmış tlet yrıçpı olmk üzere; l 1050 = =97,765 olrk elde edilir. i 10,74 yb Eksenel bsınç ve eğilme hlinde 4.48b) Bx ve Byhesbınd C b =1,0 lınır. (ĐMO-0, 7037 Cb = =50,570 7,5 olduğundn, Cb = =113,078 7,5 l/iyb değeri (ĐMO-0, 4.63b) koşulunu sğlmktdır Cb l C i b (ĐMO-0, 4.63b) sğlndığındn, yb (l/i yb ) B = - 0,6 (ĐMO-0, 4.64b) formülü kullnılmıştır Cb 7,5 (97,765) Bx= - 7,5=11,481 kn/cm 0,6 =0,6 7,5=16,5 kn/cm =0,75 (ĐMO-0, 4.69) olmk üzere, By =0,75 By 7,5=0,65 kn/cm olrk elde edilir. b, eğilme momentine göre hesplnn eğilme-bsınç gerilmesi, M 118,915 x bx = = =0,176 kn/cm Wx 675 M 3879,856 by = = =16,796 kn/cm W 31 y y 48

71 Sonuç; bx by + 1,0 Bx By olduğundn 0,176 16,796 + =0,015+0,814=0,89 1,0 kesit 11,481 0,65 yeterlidir. Kesme Kuvveti Kontrolü; h i =06 ve t g =7,5 olmk üzere h i/t g =06/7,5=7,467 değeri elde edilir. 316/ =60,59 ise h i/tg 316/ τ =0,4 (ĐMO-0, 4.76b, 4.77) V mx = 170,343 kn ise; V 170,343 τ = = =,18 kn/cm 0,4 7,5=11 kn/cm kesit yeterlidir. A 76, HE300A Kren kolonu hesbı Şekil 4. 19: HE300A Kren Kolonu Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; b t E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) b 300 = =10,714 t 6 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 5,0 =5 =138,169 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=300/=150, t=14 olmk üzere, b 150 = =10,714 t = =10,97 olduğundn kesit kompkt değildir. 7,5 49

72 Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 750 kx λ x = = =59,055 ix 1,7, S 83,33 ky λ y = = =11,16 iy 7,49 olduğundn λ=59,055 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =1,774 7,5 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn; λ λ p 3 p 59,055 59,055 n=1,5+1, -0, =,055 1,774 1,774 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 59, ,4 1,774 b= =11,834 kn/cm,055 elde edilir. =11,834 kn/cm b Sonuç; = be yeterlidir. 96,199 = =8,515 =11,834 kn/cm kesit b F olduğun göre be b

73 4.4.5 L60.6 Kolon örgü elnı hesbı Şekil 4. 0: L60.6 Kolon Örgü Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; h t w E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) h 60 = =10 t 6 w E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 5,0 =5 =138,169 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=60, t=6 olmk üzere, b = 60 =10 t = =16,1 /k 4/1 c olduğundn kesit kompkt değildir. Ayrıc b/t=10<70 olduğundn k c =1 lınmıştır. Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 146,097 kx λ x=λ y= = =63,798 ix,9 olduğundn λ=63,798 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 51

74 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 63,798 63,798 n=1,5+1, -0, =, ,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 63, ,4 b= =10,78 kn/cm,060 elde edilir. =10,78 kn/cm b Sonuç; = be 16,565 = =9,158 =10,78 kn/cm kesit 13,8 b F olduğun göre be b yeterlidir L80.8 Kolon örgü elnı hesbı Şekil 4. 1: L80.0 Kolon Örgü Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; h t w E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) h 80 = =10 t 8 w E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 5,0 =5 =138,169 5

75 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=60, t=6 olmk üzere, b = 80 =10 t = =16,1 /k 4/1 c olduğundn kesit kompkt değildir. Ayrıc b/t=10<70 olduğundn k c =1 lınmıştır. Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 146,097 kx λ x=λ y= = =39, ix 3,75 olduğundn λ=39, λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 39, 39, n=1,5+1, -0, =1,85 131,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 39, ,4 b= =1,38 kn/cm 1,85 elde edilir. =1,38 kn/cm b Sonuç: = be yeterlidir. 99,691 = =1,18 =1,38 kn/cm kesit b F olduğun göre be b 4,6 53

76 4.5 Düşey Çprz Elnlrın Boyutlndırılmsı UN180 Düşey çprz elnı hesbı Şekil 4. : UN180 Düşey Çprz Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; b t E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) b 140 = =1,77 t 11 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 4 s 5,0 =5 =147,9 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=140, t=11 olmk üzere, b 140 = =1,77 t = =11,03 4 olduğundn kesit kompkt değildir. Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 604,649 kx λ x = = =86,688 ix 6,975, S 01,550 ky λ y = = =37,67 iy 5,35 olduğundn λ=86,688 Ayrıc DBYYHY uyrınc yty ve düşey çprz elnlrın nrinliği 4,0 (E s/) değerinden küçük olcktır. Bun göre; 4,0 (E s/ ) =4 (1000/4) =118,3 λ=86,688 olduğundn kesit uygundur. 54

77 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 86,688 86,688 n=1,5+1, -0, =,34 131,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) n 1 86, ,4 olduğundn, b= =8,405 kn/cm,34 elde edilir. =8,405 kn/cm b Sonuç; = be 40,155 = =7,49 kn/cm =8,405 kn/cm 56,08 b F olduğun göre be b kesit yeterlidir UN160 Düşey çprz elnı hesbı Şekil 4. 3: UN160 Düşey Çprz Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; b t E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) b 130 = =1,38 t 10,5 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 4 s 5,0 =5 =147,9 55

78 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=140, t=11 olmk üzere, b 130 = =1,38 t 10, = =11,03 4 olduğundn kesit kompkt değildir. Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 604,649 kx λ x = = =97,194 ix 6,1, S 01,550 ky λ y = = =40,93 iy 4,94 olduğundn λ=97,194 Ayrıc DBYYHY uyrınc yty ve düşey çprz elnlrın nrinliği 4,0 (E s/) değerinden küçük olcktır. Bun göre; 4,0 (E s/ ) =4 (1000/4) =118,3 λ=97,194 olduğundn kesit uygundur. λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 97,194 97,194 n=1,5+1, -0, =, ,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 97, ,4 b= =7,558 kn/cm,307 elde edilir. 56

79 =7,558 kn/cm b Sonuç; = be 57,643 = =5,35 =7,558 kn/cm kesit 48,15 b F olduğun göre be b yeterlidir UN140 Düşey çprz elnı hesbı Şekil 4. 4: UN140 Düşey Çprz Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; b t E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) b 10 = =1 t 10 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 4 s 5,0 =5 =147,9 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=10, t=10 olmk üzere, b 10 = =1 t = =11,03 4 olduğundn kesit kompkt değildir. Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 604,649 kx λ x= = =110,74 ix 5,46, S 01,550 ky λ y = = =44,88 iy 4,496 olduğundn λ=110,74 57

80 Ayrıc DBYYHY uyrınc yty ve düşey çprz elnlrın nrinliği 4,0 ( E / değerinden küçük olcktır. Bun göre; s ) 4,0 (E s/ ) =4 (1000/4) =118,3 λ=110,74 olduğundn kesit uygundur. λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 110,74 110,74 n=1,5+1, -0, =,39 131,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 110, ,4 b = =6,471 kn/cm,39 elde edilir. =6,471 kn/cm b Sonuç; = be 190,7 = =4,66 =6,471 kn/cm kesit 40,8 b F olduğun göre be b yeterlidir UN180 Düşey çprz elnı hesbı Şekil 4. 5: UN180 Düşey Çprz Elnı Kesit Özellikleri 58

81 DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; b t E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) b 140 = =1,77 t 11 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 4 s 5,0 =5 =147,9 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=140, t=11 olmk üzere, b 140 = =1,77 t = =11,03 4 olduğundn kesit kompkt değildir. Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 604,649 kx λ x = = =86,688 ix 6,975, S 604,649 ky λ y= = =113,019 iy 5,35 olduğundn λ=113,019 Ayrıc DBYYHY uyrınc yty ve düşey çprz elnlrın nrinliği 4,0 (E s/) değerinden küçük olcktır. Bun göre; 4,0 (E s/ ) =4 (1000/4) =118,3 λ=113,019 olduğundn kesit uygundur. λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 86,688 86,688 n=1,5+1, -0, =,34 131,4 131,4 elde edilir. 3 59

82 Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) n 1 86, ,4 olduğundn, b= =8,405 kn/cm,34 elde edilir. =8,405 kn/cm b Sonuç; = be 8,466 = =4,073 =8,405 kn/cm kesit b F olduğun göre be b 56,08 yeterlidir L60.6 Düşey çprz örgü elnı hesbı Şekil 4. 6: L60.6 Düşey Çprz Örgü Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; h t w E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) h 60 = =10 t 6 w E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 5,0 =5 =138,169 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=60, t=6 olmk üzere, b = 60 =10 t = =16,1 /k 4/1 c olduğundn kesit kompkt değildir. Ayrıc b/t=10<70 olduğundn k c =1 lınmıştır. 60

83 Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. S 156,7 kx λ x=λ y= = =68,48 ix,9 olduğundn λ=68,48 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 68,48 68,48 n=1,5+1, -0, =, ,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 68, ,4 b = =10,071 kn/cm,060 elde edilir. =10,071 kn/cm b Sonuç; = be 7,008 = =1,954 kn/cm =10,071 kn/cm 13,8 b F olduğun göre be b kesit yeterlidir. 61

84 4.6 Çtı Çprzlrı ve Yty Stbilite Elnlrının Boyutlndırılmsı Boru 159x4 Çtı Çprzı Hesbı Şekil 4. 7: Boru 159x4 Çtı Çprzı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; D 0,08 t E s olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) D 159 = =39,75 t 4 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 0,08 =0,08 =70 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; D=159, t=4 olmk üzere, D = 159 =39,75 t 4 kesit kompkttir = =94,79 4 olduğundn Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 605,604 kx λ x=λ y= = =110,471 ix 5,48 olduğundn λ=110,471 Ayrıc DBYYHY uyrınc yty ve düşey çprz elnlrın nrinliği 4,0 (E s/) değerinden küçük olcktır. Bun göre; 6

85 4,0 (E s/ ) =4 (1000/4) =118,3 λ=110,471 olduğundn kesit uygundur. λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 110, ,471 n=1,5+1, -0, =,39 131,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 110, ,4 b= =6,494 kn/cm,39 elde edilir. =6,494 kn/cm b Sonuç; = be 96,06 = =4,93 =6,494 kn/cm kesit 19,478 b F olduğun göre be b yeterlidir Boru 17x4 Fenerlik Çprzı Hesbı Şekil 4. 8: Boru 17x4 Fenerlik Çprzı Kesit Özellikleri 63

86 DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; D 0,08 t E s olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) D 17 = =31,75 t 4 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 0,08 =0,08 =70 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; D=17, t=4 olmk üzere, D = 17 =31,75 t 4 kesit kompkttır = =94,79 4 olduğundn Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 5,015 kx λ x =λ y = = =118 ix 4,4 olduğundn λ=118 Ayrıc DBYYHY uyrınc yty ve düşey çprz elnlrın nrinliği 4,0 ( E / değerinden küçük olcktır. Bun göre; s ) 4,0 (E s/ ) =4 (1000/4) =118,3 λ = 118 olduğundn kesit uygundur. λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p n=1,5+1, -0, =, ,4 131,4 elde edilir. 3 64

87 Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n ,4 b= =5,89 kn/cm,39 elde edilir. =5,89 kn/cm b Sonuç; = be 13,90 = =0,899 =5,89 kn/cm kesit b F olduğun göre be b 15,457 yeterlidir Boru 17x4 Yty Stbilite Elnı Hesbı Şekil 4. 9: Boru 17x4 Yty Stbilite Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; D 0,08 t E s olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) D 17 = =31,75 t 4 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 0,08 =0,08 =70 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; D=17, t=4 olmk üzere, D = 17 =31,75 t 4 kesit kompkttır = =94,79 4 olduğundn 65

88 Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 500 kx λ x=λ y= = =113,636 ix 4,4 olduğundn λ=113,636 Ayrıc DBYYHY uyrınc yty ve düşey çprz elnlrın nrinliği 4,0 (E s/) değerinden küçük olcktır. Bun göre; 4,0 (E s/ ) =4 (1000/4) =118,3 λ=113,636 olduğundn kesit uygundur. λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 113, ,636 n=1,5+1, -0, =,41 131,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 113, ,4 b= =6,36 kn/cm,41 elde edilir. =6,36 kn/cm b Sonuç; = be yeterlidir. 7,768 = =4,708 =6,36 kn/cm kesit 15,457 b F olduğun göre be b 66

89 4.7 Kfes Kiriş Elnlrının Boyutlndırılmsı UN160/1 Kfes kiriş elnının hesbı Şekil 4. 30: UN160/1 Mks Kiriş Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; b t E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) b 14 = =13,54 t 10,5 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 4 s 5,0 =5 =147,9 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=14, t=10,5 olmk üzere, b 14 = =13,54 t 10, = =11,03 4 olduğundn kesit kompkt değildir. Çekmeye Göre Thkik; Çekme niyet gerilmesi kyıpsız enkesit lnınd en fzl ç 0,6 kdr olbilir.(đmo-0, 4.1) Bun göre; 1,677 ç= = =4,618 kn/cm 0,6 =0,6.4=14,4 kn/cm olduğundn kesit A 48 çekmeye göre yeterlidir. Bsınc göre thkik; Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. 67

90 be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 100 kx λ x = = =16,077 ix 6,, S 500 ky λ y = = =94,41 iy 5,48 olduğundn λ=94,41 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 94,41 94,41 n=1,5+1, -0, =,87 131,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 94, ,4 b= =7,796 kn/cm,87 elde edilir. =7,796 kn/cm b Ayrıc S1 λx 100 ise λ 1= 50 (ĐMO-0, 4.3) olck şekilde örgü rlığı i belirlenir.bun göre; 1 30 λ 1= =16,48 50 olduğundn, bir eln noktsındn bğlnır. 1,8 Sonuç; = be 199,514 = =4,157 kn/cm =7,796 kn/cm b F olduğun göre be b 48 kesit yeterlidir. 68

91 4.7. L60.6 Kfes Kiriş Örgü Elnının Hesbı Şekil 4. 31: L60.6 Kfes Kiriş Örgü Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; h t w E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) h 60 = =10 t 6 w E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 5,0 =5 =138,169 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=60, t=6 olmk üzere, b = 60 =10 t = =16,1 /k 4/1 c olduğundn kesit kompkt değildir. Ayrıc b/t=10<70 olduğundn k c =1 lınmıştır. Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 100 kx λ x=λ y= = =43,668 ix,9 olduğundn λ=43,668 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 69

92 43,668 43,668 n=1,5+1, -0, =1, ,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 43, ,4 b = =1,081 kn/cm 1,877 elde edilir. =1,081 kn/cm b Sonuç; = be 100,49 = =7,53 kn/cm =1,081 kn/cm 13,8 b F olduğun göre be b kesit yeterlidir. Ayrıc S1 λx 100 ise λ 1= 50 (ĐMO-0, 4.3) olck şekilde örgü rlığı i belirlenir.bun göre; 1 30 λ 1= =16,48 50 olduğundn, bir eln noktsındn bğlnır. 1, UN140/1 Kfes kiriş elnının hesbı Şekil 4. 3: UN140/1 Kfes Kiriş Elnı Kesit Özellikleri 70

93 DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; b t E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) b 13 = =13, t 10 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 4 s 5,0 =5 =147,9 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=13, t=10 olmk üzere, b 13 = =13, t = =11,03 4 olduğundn kesit kompkt değildir. Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 100 kx λ x = = =18,3 ix 5,46, S 1000 ky λ y = = =198,0 iy 5,05 olduğundn λ=198,0 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λp ise π E b = (ĐMO-0, 4.14) olduğundn, 5 λ = 5 198,0 π 1000 b =,114 kn/cm =,114 kn/cm b Sonuç; = be 77,830 = =1,908 kn/cm =,114 kn/cm 40,8 b F olduğun göre be b kesit yeterlidir. 71

94 4.8 Mks Elnlrının Boyutlndırılmsı L Alt Bşlık elnının hesbı Şekil 4. 33: L Mks Alt Bşlık Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; h t w E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) h 100 = =10 t 10 w E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 5,0 =5 =138,169 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=100, t=10 olmk üzere, b = 100 =10 t = =16,1 /k 4/1 c olduğundn kesit kompkt değildir. Ayrıc b/t=10<70 olduğundn k c =1 lınmıştır. S 170 kx λ x = = =55,9 ix 3,04 sğlndı., S 510 ky λ y= = =113,33 50 iy 4,5 Nrinlik sınır koşulu Çekme niyet gerilmesi ç kyıpsız enkesit lnınd en fzl ç 0,6 olmlıdır.(đmo-0, 4.1) Sonuç; ç = ç F olduğun göre 377,053 ç= =9,84 kn/cm ç=0,6 4=14,4 kn/cm kesit yeterlidir. 38,31 7

95 4.8. L10.1 Mks üst bşlık elnının hesbı Şekil 4. 34: L10.1 Mks Üst Bşlık Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; h t w E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) h 10 = =10 t 1 w E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 5,0 =5 =138,169 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=10, t=1 olmk üzere, b = 10 =10 t = =16,1 /k 4/1 c olduğundn kesit kompkt değildir. Ayrıc b/t=10<70 olduğundn k c =1 lınmıştır. Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 170,8 kx λ x = = =46,794 ix 3,65, S 170,8 ky λ y = = =31,99 iy 5,34 olduğundn λ=46,794 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 73

96 46,794 46,794 n=1,5+1, -0, =1, ,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 46, ,4 b= =11,7 kn/cm 1,918 elde edilir. =11,7 kn/cm b Sonuç; = be 38,818 = =5,70 kn/cm =11,7 kn/cm 55,08 b F olduğun göre be b kesit yeterlidir L60.6 Mks Örgü Elnının Hesbı Şekil 4. 35: L60.6 Mks Örgü Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; h t w E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) h 60 = =10 t 6 w E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 5,0 =5 =138,169 74

97 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=60, t=6 olmk üzere, b = 60 =10 t = =16,1 /k 4/1 c olduğundn kesit kompkt değildir. Ayrıc b/t=10<70 olduğundn k c =1 lınmıştır. Bsınç elnlrı için ĐMO-0, 4... kompkt ve kompkt olmyn kesitli ve merkezi bsınç kuvveti etkisindeki bsınç çubuklrınd gerilme thkiki ess lınrk gerekli kontroller ypılcktır. be = b (ĐMO-0, 4.1) F S 39 kx λ x= = =131,319 ix 1,8, S 39 ky λ y = = =84,154 iy,84 olduğundn λ=131,319 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 131, ,319 n=1,5+1, -0, =, ,4 131,4 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğundn, n 1 131, ,4 b= =4,809 kn/cm,499 elde edilir. =4,809 kn/cm b Sonuç; = be yeterlidir. 43,77 = =3,163 kn/cm =4,809 kn/cm kesit 13,84 b F olduğun göre be b 75

98 4.8.4 Mks Örgü Elnının Hesbı Şekil 4. 36: L70.7 Mks Örgü Elnı Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; h t w E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) h 70 = =10 t 7 w E 1000 Koşul sğlnmktdır. 7,5 s 5,0 =5 =138,169 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=70, t=7 olmk üzere, b = 70 =10 t = =16,1 /k 4/1 c olduğundn kesit kompkt değildir. Ayrıc b/t=10<70 olduğundn k c =1 lınmıştır. S 16,46 kx λ x= = =10,103 ix,1 sğlndı., S 16,46 ky λ y= = =66,40 50 iy 3,6 Nrinlik sınır koşulu Çekme niyet gerilmesi ç kyıpsız enkesit lnınd en fzl ç 0,6. olmlıdır. (ĐMO-0, 4.1) Sonuç; = ç 133, = =7,09 kn/cm =0,6.4=14,4 kn/cm 18,79 ç F olduğun göre ç ç kesit yeterlidir. 76

99 4.8.5 Çprz elnlr dikme oln şıklrın thkiki Şekil 4. 37: IN10+U80 Tkviyeli Aşık Kesit Özellikleri DBYBHY TABLO 4.3 e göre süneklik düzeyi norml sistler için; b t E s 5,0 olmlıdır. (Tblo 4.3 Enkesit Koşullrı) b 58 = =3,766 t 7,7 E 1000 Koşul sğlnmktdır. 4 s 5,0 =5 =147,90 ĐMO-0-Tblo 3.b ye göre bsınç bşlığınd kompktlık thkiki; b=58/=9, t=7,7 olmk üzere, b 9 = =3,766 t 7, = =10,97 7,5 olduğundn kesit kompkttır. Eksenel Bsınç Kuvveti ile Momentin Aynı And Etkimesi Hli (ĐMO-0, 4.5) C C b eb 1- eb ' Bx 1- ' ex ey eb mx bx my by + + 1,0 By (ĐMO-0, 4.15) formülü ve eb 0,6 bx by + + 1,0 Bx By (ĐMO-0, 4.16) formülleri sğlnmlıdır. Eğer eb b 0,15 (ĐMO-0, 4.17) formülleri sğlnırs ; eb bx by + + 1,0 b Bx By (ĐMO-0, 4.18) formülü kullnılır. 77

100 Formüldeki Đfdelerin Anlmlrı ve Değerleri eb, Eksenel bsınç kuvvetine göre hesplnn gerilme, 43,839 eb= = =1,06 kn/cm A 36,347 b, Sdece eksenel bsınç kuvveti etkimesi hlinde burkulm niyet gerilmesi, -ĐMO-0, 4... Kompkt ve Kompkt Olmyn Kesitli ve Merkezi Bsınç Kuvveti Etkisindeki Bsınç Çubuklrınd Gerilme Thkiki S 500 kx λ x= = =19,3 ix 3,869, S 50 ky λ y= = =16,36 iy 1,979 olduğundn λ=19,3 λ = p π E (ĐMO-0, 4.18) ise π 1000 λ p = =131,4 4 Eğer λ λ 0 λ λpise n=1,5+1, -0, (ĐMO-0, 4.17c) olduğundn, λ λ p 3 p 19,3 19,3 n=1,5+1, -0, =,487 1,774 1,774 3 elde edilir. Eğer 1 λ 1- λ p λ λp ise; b = (ĐMO-0, 4.13) olduğund n 1 19,3 1-7,4 131,4 b= =4,98 kn/cm,487 elde edilir. =4,98 kn/cm b eb 1,06 = =0,4 0,15 (ĐMO-0, 4.17) sğlmdığındn, 4,98 b (ĐMO-0, 4.15) formülü ve(đmo-0, 4.16) formülleri sğlnmlıdır. 78

101 C mx =C my =1 (ĐMO-0, 4.13) B, Sdece eğilme momenti etkimesi hlinde eğilme-bsınç niyet gerilmesi, Bx hesbı; L b, Bsınc çlışn bşlık elnının ynl olrk tutulmuş uzunluğu olmk üzere, L b =50 cm dir ve bu değer ĐMO-0, 4.53c,d de verilen küçüğünü şmmlıdır. Lc değerlerinden en 63 b L c = b ve L c = (d/a b ) (ĐMO-0, 4.53c,d) dir. Burd b b kirişin cinsinden bşlık genişliği, d kirişin yüksekliği olup cm boyutunddırlr. enkesit lnı olup 63 5,8 L c = =74,586 4 cm boyutunddır. ve L c = =13,84 (1/(0,77 5,8)) 4 Ab ise kirişin bşlık olrk hesplnmıştır. Koşul sğlnmdığı için ĐMO-0, Kompkt ve kompkt olmyn kesitli, bsınç bşlığı için hesp ypılır. L c den dh büyük uzunlukt ynl hrekete krşı tutulmmış durum l bsınç bşlığının burulmy krşı tutulduğu kesitler rsı mesfenin cm cinsinden degeri ve iyb bsınç bşlığı ile gövdenin bsınc çlışn kısmının 1/3 ünden oluşn kesitin, gövde düzli içinde kln kesit eksenine göre hesplnmış tlet yrıçpı olmk üzere, i yb =4,731 cm l 500 = =105,685 olrk elde edilir. i 4,731 yb C b =1,75 lınır. (ĐMO-0, 4.68) 7037 Cb = =54,13 4 olduğundn, Cb = =11,

102 7037 Cb l C i b (ĐMO-0, 4.63b) sğlndığındn, yb (l/i yb ) B = - 0,6 (ĐMO-0, 4.64b) formülü kullnılmıştır Cb 4 (105,685) Bx= - 4=1,515 kn/cm 0,6 =0,6 4=14,4 kn/cm ,75 =0,75 (ĐMO-0, 4.69) olmk üzere; =0,75 4=18 kn/cm olrk elde By edilir. b, eğilme momentine göre hesplnn eğilme-bsınç gerilmesi, By M 535, x bx = = =5,899 kn/cm Wx 90,716 M 13,4 by = = =0,447 kn/cm W 9,949 y y ' 1 π E =,5 (K s /i ) e b b şeklinde hesplnn gerilmedir. ' 1 π E ex= =4,868 kn/cm ve,5 (19,3) ' 1 π E ey= =5,094 kn/cm dir,5 (5,094) Sonuç; C C b eb 1- eb ' Bx 1- ' ex ey eb mx bx my by + + 1,0 By (ĐMO-0, 4.15) formülü eb bx by ve + + 1,0 0,6 Bx By (ĐMO-0, 4.16) formülleri sğlnmlıdır. 1,06 1 5, , =0,4+0,67+0,033=0,90 1,0 4,98 1,06 1,06 1-1, ,868 5,094 1,06 5,899 0, =0,4+0,471+0,048=0,74 1,0 4,98 1, olduğundn kesit yeterlidir. 80

103 5. DÜĞÜM NOKTASI HESALARI 5.1 Mks Bğlntı Hesbı Şekil 5. 1: Mks Bğlntı Detyı Üstbşlık elnının bğlntı hesbı (L10.1/10) =38,8 kn Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 10=7 mm mksimum kynk = 4 mm olrk lınmıştır. Kynk sınıfı olrk E7018 seçilmiştir. Bu kynk sınıfının km mukveti 40 N/mm, çekme mukveti 415 N/mm dir. Kynk niyet gerilmesi, çekme mukvetinin %30 u olrk lınbilir. Bun göre; ( 415 N/mm = 41,5 kn/cm ) kynk niyet gerilmesi, τ =41,5x0,30=1,45 kn / cm olrk lınbilir. Fkt Türkiye deki kynk işçiliği de gözönünde bulundurulrk yygın olrk kullnıln bir değer olrk kynk niyet gerilmesi birleşim hesplrınd τ =11 kn/cm olrk lınmıştır. Bundn 81

104 sonrki bölümlerde ksi belirtilmedikçe kynk niyet gerilmesi τ =11 kn/cm olrk kullnılcktır..l τ l=l'- (5.1) (5.).l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 38,8 Bir profile düşen yük miktrı 1= = =164,41 kn dur. Bun göre 164,41 11 l=18,68 cm ve l'=l+ =18,68+ 0,4=19,48 cm 0 cm.0,4.l dir. Ypıd üst bşlık 5 cm boyunc 4 mm klınlığınd köşe kynk boyun shiptir ve bu değer yeterlidir Diygonel elnın bğlntı hesbı (L70.7/10) = 133, kn 133, Bir profile düşen kuvvet 1= = =66,6 kn dur. 3 0,7 t min Kynk klınlığı klınlığıdır. (5.3) 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 7=4,9 mm mksimum kynk = 4 mm olrk lınmıştır. 66,6 11 l=7,57 cm ve l'=l+ =7,57+ 0,4=8,37 cm 9 cm.0,4.l Ypıd Diygonel eln 15 cm boyunc 4 mm klınlığınd köşe kynk boyun shiptir ve bu değer yeterlidir. 8

105 5.1.3 Diygonel elnın bğlntı hesbı (L60.6/10) = 43,77 kn 43,77 Bir profile düşen kuvvet 1= = =1,89 kn dur. Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 6=4, mm mksimum kynk = 4 mm olrk lınmıştır. 1,89 11 l=,49 cm 0,4 l ve l'=l+ =,49+ 0,4=3,9 cm 4 cm Ypıd Diygonel eln 10 cm boyunc 4 mm klınlığınd köşe kynk boyun shiptir ve bu değer yeterlidir Düğüm noktsını oluşturn gövde levhsının hesbı Şekilde de görüldüğü gibi düğüm noktsı t=10 mm lik levhnın t=1 mm lik levhy kynklnmsı ile oluşturulmuştur. = 303,369 kn Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 10=7 mm mksimum kynk = 7 mm olrk lınmıştır. 303, l=19,70 cm 0,7 l ve l'=l+ =19,70+ 0,7=1,10 cm cm Ypıd Diygonel eln 5 cm boyunc 7 mm klınlığınd köşe kynk boyun shiptir ve bu değer yeterlidir Bulonlrın hesbı Ypıd Depr Bölgelerinde Ypılck Ypılr Hkkınd Yönetmelik ve ĐMO-0 de belirtildiği şekilde birleşimlerde yüksek mukvetli bulonlr kullnılmıştır. Ypıdki birleşimler için 8.8 klitesinde yüksek mukvetli bulonlr kullnılmıştır. Bundn sonrki birleşim hesplrınd d kullnılck oln bulonlr ksi belirtilmedikçe bu klitededir. Birleşim tipi olrk ĐMO de belirtilen tiplerden SL tipi birleşim ( Yüksek mukvetli bulonlrl teşgil edilen, delik çpı 83

106 d ve bulon gövde çpı d g olmk üzere d-d g =1 mm oln bulonlrın kullnıldığı kymy ve delik çevresinde ezilmeye çlışn birleşimler)kullnılmıştır. Ayrıc bütün düğüm noktlrınd bulonlu birleşimlerde tolerns 1 mm olrk lınmıştır. Şekildeki düğüm noktsındki bulonlr ĐMO de belirtildiği üzere Bulon Ekseni Doğrultusund ve Bulon Eksenine Dik Doğrultud Aynı And Etkiyen Kuvvetlerin Aktrılmsı Essın göre hesplnmıştır. lnsız şekilde öngerilmelendirilen yüksek mukvetli bulonlr için ĐMO-0 Tblo 7.18.b den lınn değerler hesplmd kullnılmıştır. Birleşimde 6 det 8.8 klitesinde M0 bulonu kullnılmıştır. = 303,369 kn ĐMO-0 Tblo 7.18.b ye göre 1 det M0 8.8 klitesinde bulonun ekseni doğrultusund niyetle ktrbileceği kuvvet EĐY durumu için 71,3 kn dur. (Stır 3, Sütun 4) 6 det bulon için 6 71,3=47,8 kn > 303,369 kn olduğundn bulonlr çekme bkımındn yeterlidir. V= 147,40 kn IMI-0 Tblo 7.10 d belirtildiği gibi 8.8 klitesindeki bulonlrın SL tipi birleşiminde 1 det M0 bulonunun niyetle ktrbileceği kesme kuvveti EĐY durumu için 65,94 kn dur. (Stır 3, Sütun 4 ) 6 det bulon için 6 65,94=395,64 kn > 147,40 kn olduğundn bulon kesmeye krşı niyetlidir. Levhd ezilme thkiki; N l = min t d l, (5.4) l değeri ĐMO-0 Tblo 7.11 e göre St37 çelik cinsi için EĐY durumund SL birleşimi için 3 kn/cm dir. (Stır 1, Sütun 3) 84

107 Bun göre St37 klitesindeki t=1 mm klınlıklı levhd ezilme thkiki; 147,40 Bir bulon düşen kuvvet 1,b= = =4,57 kn 6 6 4,57 l= =9,75 kn/cm =3 kn/cm 1,,1 yeterlidir. l, olduğundn levh ezilmeye krşı 5. Ar Mks Bğlntı Hesbı Şekil 5. : Ar Mks Birleşim Hesbı Bu birleşim mks düğüm birleşimi ile ynıdır. Ylnız bu düğüm noktsı örgü kirişe mesnetlenmiştir. Kolon menseli mks birleşiminden frklı bulon çpı kullnılmıştır. Bu sebepten dolyı bu düğüm noktsınd bulonlr ile örgü kirişe bğlyn kynk thkiki ypılcktır. = 303,369 kn T=1 mm lik levh şekilde görüldüğü gibi UN160/1 profiline kynklr ile birleştirilip berkitmeler ile de destek sğlnmıştır. -UN160/1 profiline kynklı t=1 mm klınlıklı levhlrd thkik; Kynk klınlığı klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 7,5=5,5 mm mksimum kynk 85

108 Kynk lnı: A= 0,5 (18-0,5)+8 0,7 (5,5-0,7) = 39,96 cm dir. l τ olduğundn 303,369 =7,59 kn/cm τ =11 kn/cm dir. 39,96 A= 4 0,7 (13,4-0,7)= 33,6 cm dir. 303,369 =9,03 kn/cm τ =11 kn/cm 33,6 -Bulon hesbı; = 303,369 kn (Birleşimde 4 det 8.8 klitesinde M bulonu kullnılmıştır.) ĐMO-0 Tblo 7.18.b ye göre 1 det M 8.8 klitesinde bulonun ekseni doğrultusund niyetle ktrbileceği kuvvet EĐY durumu için 88, kn dur. (Stır 4, Sütun 4) 4 det bulon için 4 88,= 35,8 kn > 303,369 kn olduğundn bulonlr çekme bkımındn yeterlidir. V= 147,40 kn IMI-0 Tblo 7.10 d belirtildiği gibi 8.8 klitesindeki bulonlrın SL tipi birleşiminde 1 det M bulonunun niyetle ktrbileceği kesme kuvveti EĐY durumu için 79,80 kn dur.(stır 4, Sütun 4 ) 4 det bulon için 4 79,80=319, kn > 147,40 kn olduğundn bulon kesmeye krşı niyetlidir. Levhd ezilme thkiki; N l = min t d l, l değeri ĐMO-0 Tblo 7.11 e göre St37 çelik cinsi için EĐY durumund SL birleşimi için 3 kn/cm dir. (Stır 1, Sütun 3) Bun göre St37 klitesindeki t=1 mm klınlıklı levhd ezilme thkiki; 147,40 1,b= = =36,85 kn ,85 l= =13,35 kn/cm =3 kn/cm 1,,3 yeterlidir. l, olduğundn levh ezilmeye krşı 86

109 5.3 Mks Alt Bşlık Ek Hesbı = 377,943 kn Şekil 5. 3: Mks Altbşlık Ek Detyı Ek lnı Mevcut lndn büyük olmlıdır. L100 profilinin lnı 38,31 cm dir. Ekin toplm lnı; 13, = 39,8 cm dir. Ekin toplm lnı profil lnındn fzldır. Kuvvetin ek prçlrı üzerinde dğıtılmsı ile gerekli kynk kontrolleri ypılcktır. Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 olduğundn; 0,7 6=4, mm mksimum kynk min = 4 mm olrk lınmıştır luk prçy düşen kuvvet : 11 =377,943 =104,404 kn 39,8 l τ hesplnmıştır. 104, l=5,93 cm 4 0,4 l ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu ve l'=l+ =5,93+ 0,4=6,73 cm 7 cm lik prçy düşen kuvvet : 15 =377,943 =14,37 kn 39,8 l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 87

110 14,37 11 l=16,18 cm 0,4 l ve l'=l+ =16,18+ 0,4=16,98 cm 17 cm -L60.6 rofiline düşen kuvvet: 13,8 =377,943 =131,17 kn 39,8 l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 131,17 11 l=7,45cm 4 0,4 l ve l'=l+ =7,45+ 0,4=8,5 cm 9 cm Yukrıd bulunn gerekli uzunluklr doğrultusund lt levh uzunluğu 0 cm olck şekilde diğer levhlr uztılrk niyetli birleşim sğlnmıştır. Bu şekilde TS3357 nin önerdiği; 15 l 100 şrtı d sğlnmış olur. (5.5) 5.4 Mks Kiriş Bğlntı Hesbı (U160/1) = 333,486 kn Şekil 5. 4: Mks Kiriş Bğlntı Detyı V= 1,637 kn -rofilde Kynk Hesbı 333,486 Bir det rofile düşen kuvvet 1= = =166,743 kn dur. 88

111 -rofilleri birbirine bğlyn levhd kynk thkiki; Kynk klınlığı kynk klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. l τ hesplnmıştır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 10,5=7,35 mm mksimum ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 166, l=15,16 cm 0,5 l ve l'=l+ =15,46+ 0,5=16,15 cm 17 cm dir. Ypıd mevcut oln kynk uzunluğu 17 cm olduğundn yeterlidir. -Bğlntı levhsınd kynk hesbı; 333,486 Bir det levhy düşen kuvvet 1,l= = =166,743 kn dur. l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 166, l=1,63 cm 1, l dir ve yeterlidir. küt kynk gereklidir. Ypıd yklşık olrk 5 cm Eksntiriklikten doğn moment: M=1,657 8,7 = 188,416 kncm Kynk tlet momenti; I = k 1, =315 cm 315 W k = =50 cm 1, ,416 k= =0,753 kn/cm τ =11 kn/cm 50 -Bulon Hesbı; Birleşimde 4 det 8.8 klitesinde M0 bulonu kullnılmıştır. = 333,486 kn 89

112 ĐMO-0 Tblo 7.10 göre 1 det M0 8.8 klitesinde bulonun, bulon eksenine dik doğrultud mkslm yüzeyinden niyetle ktrbileceği kuvvet için niyet gerilmesi EĐY durumu için SL tipi birleşimlerde 1 kn/cm dir. 1 det bulonun niyetle ktrbileceği kesme kuvveti π d N SL =τsl, n olduğundn; 4 N SL=1 3,14=131,88 kn dur. Bun göre 4 det M0 bulonu; 4 131,88=57,5 kn > 333,486 kn olduğundn bulon kesmeye krşı niyetlidir. -Levhd ezilme thkiki; N l = min t d l, l değeri ĐMO-0 Tblo 7.11 e göre St37 çelik cinsi için EĐY durumund SL birleşimi için 3 kn/cm dir. (Stır 1, Sütun 3) Bun göre St37 klitesindeki t=1 mm klınlıklı levhd ezilme thkiki; 333,486 1,b= = =83,37 kn 4 4 Bir det bulon düşen kuvvettir. 83,38 l= =33,08 kn/cm =3 kn/cm 1,,1 yetersizdir. l, olduğundn levh ezilmeye krşı Burd üç şekilde çözüm üretilebilir. Birinci çözümde levh genişliği rttırılbilir, ikinci çözümde bulonlr öngerilme verilerek levh niyet gerilmesi rttırılbilir ve üçüncü çözümde ise bulon syısı rttırılbilir. Bu projede mks bğlntılrınd bulonlr öngerilme verilmesi essın göre çözüm üretilmiştir. Bun göre ĐMO-0 Tblo 7.11 stır, sütun 3 e göre St37 cinsi çelik için ezilme niyet gerilmesi SL tipi birleşimlerde EĐY yüklesi için bulonlr ynı tblod stır, sütun 1 de belirtilen l, =43 kn olrk lınmıştır. Bu durumd 0,5. v öngerilme kuvveti uygulncktır. v öngerilme kuvveti ise ĐMO-0 Tblo 7.0 de 8.8 klitede M0 bulonu için 11 kn olrk uygulncktır. 90

113 Bun göre öngerilme kuvveti yöntine göre ; 0,5 v =0,5 11 = 56 kn dur. Belirlenen bu çözüm 83,38 l= =33,08 kn/cm =43 kn/cm 1,,1 niyetlidir. l, olduğundn kesit ezilmeye krşı 5.5 Mks Kiriş Bğlntı Hesbı (U140/1) = 77,83 kn Şekil 5. 5: Mks Kiriş Bğlntı Detyı -rofilde Kynk Hesbı 77,83 Bir det rofile düşen kuvvet 1= = =38,9 kn dur. -rofilleri birbirine bğlyn levhd kynk thkiki; Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 10=7 mm mksimum kynk = 5 mm olrk lınmıştır. l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 38,9 11 l=3,54 cm 0,5 l ve l'=l+ =3,54+ 0,5=4,54 cm 5 cm dir. Ypıd mevcut oln kynk uzunluğu 6 cm olduğundn yeterlidir. -Bğlntı levhsınd kynk hesbı; 91

114 77,83 Bir det levhy düşen kuvvet 1,l= = =38,9 kn dur. l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 38,9 11 l=,93 cm 1, l küt kynk gereklidir. Ypıd yklşık olrk 1 cm dir ve yeterlidir. -Bulon Hesbı; Birleşimde det 8.8 klitesinde M1 bulonu kullnılmıştır. = 77,83 kn ĐMO-0 Tblo 7.10 göre 1 det M0 8.8 klitesinde bulonun, bulon eksenine dik doğrultud mkslm yüzeyinden niyetle ktrbileceği kuvvet için niyet gerilmesi EĐY durumu için SL tipi birleşimlerde 1 kn/cm dir. 1 det M1 bulonunun niyetle ktrbileceği kesme kuvveti π d N SL =τsl, n olduğundn; 4 N SL=1 1,13=47,46 kn dur. Bun göre det M1 bulonu; 47,46=9,9 kn > 77,83 kn olduğundn bulon kesmeye krşı niyetlidir. -Levhd ezilme thkiki; N l = min t d l, l değeri ĐMO-0 Tblo 7.11 e göre St37 çelik cinsi için EĐY durumund SL birleşimi için 3 kn/cm dir. (Stır 1, Sütun 3) Bun göre St37 klitesindeki t=1 mm klınlıklı levhd ezilme thkiki; 77,83 1,b= = =38,9 kn Bir det bulon düşen kuvvettir. 9

115 38,9 l= =4,95 kn/cm =3 kn/cm 1, 1,3 yeterlidir. l, olduğundn levh ezilmeye krşı 5.6 Mks Kiriş Örgü Elnı Bğlntı Hesbı =161,39 kn Şekil 5. 6: Mks Kiriş Örgü Bğlntı Detyı -rofilde Kynk Hesbı 161,39 Bir det rofile düşen kuvvet 1= = =80,66 kn dur. Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 6=4, mm mksimum kynk = 4 mm olrk lınmıştır. l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 80,66 11 l=9,17 cm 0,4 l ve l'=l+ =9,17+ 0,4=9,97 cm 10 cm dir. Ypıd mevcut oln kynk uzunluğu 10 cm olduğundn yeterlidir. 93

116 5.7 Stbilite Elnı Bğlntı Hesbı = 73,469 kn Şekil 5. 7: Stbilite Bğlntısı Detyı Bulon Hesbı; 1 det M1 8.8 klitesindeki bulonun niyetle ktrbileceği kesme kuvveti ĐMO- 0 Tblo 7.10 göre EĐY durumu için 3,73 kn dur. Bu bğlntıd bulonlr çift levh rsınd olduğundn kesme kuvvetine krşı kesitte zorlnm olur. Bun göre 3,73 4=94,9 kn dur ve 94,9 > 73,469 olduğundn bğlntı kesmeye krşı güvenlidir. Levhd Ezilme Thkiki; Bir det levhy düşen kuvvet; 73,469 1,l= =36,73 kn olrk elde edilir. l değeri ĐMO-0 Tblo 7.11 e göre St37 çelik cinsi için EĐY durumund SL birleşimi için 3 kn/cm dir. (Stır 1, Sütun 3) Bun göre St37 klitesindeki t=10 mm klınlıklı levhd ezilme thkiki; Bun göre krşı yeterlidir. 36,73 l= =8,6 kn/cm =3 kn/cm 1 1,3 l, olduğundn levh ezilmeye 94

117 Kynk Hesbı, = 4 mm olrk lınmıştır. l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 73, l=4,17 cm 4 0,4 l ve l'=l+ =4,17+ 0,4=4,97 cm 5 cm dir. Bğlntıd minimum uzunluk 15 cm olduğundn yeterlidir. 5.8 Kren Örgü rofilleri Bğlntı Hesbı (L60.6/10) =16,661 kn Şekil 5. 8: Kren Örgü rofili Detyı -Levhd Kynk Thkiki; Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 10=7 mm mksimum kynk = 5 mm olrk lınmıştır. 95

118 l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 16, l=11,51 cm 0,5 l ve l'=l+ =11,51+ 0,5=1,51 cm 13 cm bir profil için gerekli kynk lnıdır ve yeterlidir. ( Ypıd tekil çubuklrd levh yüksekliği 13 cm dir. Şekildeki gibi birkç çubuğun birleşiminden oluşn birleşimlerde de yklşık 60 cm kynk boyu vrdır ve bu değer 3*13=39 cm den yeteri kdr büyüktür.) -Bulon Hesbı; Birleşimde det 8.8 klitesinde M16 bulonu kullnılmıştır. = 16,661 kn 16,661 1= = =63,33 kn Bir profile düşen kuvvettir. ĐMO-0 Tblo 7.10 göre 1 det M0 8.8 klitesinde bulonun, bulon eksenine dik doğrultud mkslm yüzeyinden niyetle ktrbileceği kuvvet için niyet gerilmesi EĐY durumu için SL tipi birleşimlerde 1 kn/cm dir. 1 det M16 bulonunun niyetle ktrbileceği kesme kuvveti π d N SL =τsl, n olduğundn; 4 N SL =1,01=4,1 kn dur. Bun göre det M16 bulonu; 4,1=84,8 kn > 63,33 kn olduğundn bulon kesmeye krşı niyetlidir. -Levhd ezilme thkiki; N l = min t d l, l değeri ĐMO-0 Tblo 7.11 e göre St37 çelik cinsi için EĐY durumund SL birleşimi için 3 kn/cm dir. (Stır 1, Sütun 3) Bun göre St37 klitesindeki t=1 mm klınlıklı levhd ezilme thkiki; 96

119 16,661 1= = =63,33 kn Bir profile düşen kuvvettir. 1 63,33 1 bulon düşen kuvvet : 1,b= = =31,67 kn 31,67 l= =18,63 kn/cm =3 kn/cm 1 1,7 yeterlidir. l, olduğundn levh ezilmeye krşı 5.9 Kren Örgü rofilleri Bğlntı Hesbı (L80.8/10) =303,5 kn Şekil 5. 9: Kren Örgü rofili Detyı -Levhd Kynk Thkiki; Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 10=7 mm mksimum kynk = 7 mm olrk lınmıştır. 97

120 l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 303,5 11 l=19,71 cm 0,7 l ve l'=l+ =19,71+ 0,7=1,11 cm cm bir profil için gerekli kynk lnıdır ve yeterlidir. ( Ypıd tekil çubuklrd levh yüksekliği 5 cm dir. Şekildeki gibi birkç çubuğun birleşiminden oluşn birleşimlerde de yklşık 68 cm kynk boyu vrdır ve bu değer kuvvetlerin bileşenleri toplmının ship olmsı gereken kynk boyundn yeteri kdr büyüktür.) -Bulon Hesbı; Birleşimde det 8.8 klitesinde M0 bulonu kullnılmıştır. = 303,5 kn 303,5 1= = =151,761 kn 3 Bir profile düşen kuvvettir. ĐMO-0 Tblo 7.10 göre 1 det M0 8.8 klitesinde bulonun, bulon eksenine dik doğrultud mkslm yüzeyinden niyetle ktrbileceği kuvvet için niyet gerilmesi EĐY durumu için SL tipi birleşimlerde 1 kn/cm dir. 1 det M0 bulonunun niyetle ktrbileceği kesme kuvveti π d N SL =τsl, n olduğundn; 4 N SL=1 3,14=65,94 kn dur. Bun göre det M16 bulonu; 3 65,94=197,8 kn >151,761 kn olduğundn bulon kesmeye krşı niyetlidir. -Levhd ezilme thkiki; N l = min t d l, l değeri ĐMO-0 Tblo 7.11 e göre St37 çelik cinsi için EĐY durumund SL birleşimi için 3 kn/cm dir. (Stır 1, Sütun 3) 98

121 Bun göre St37 klitesindeki t=1 mm klınlıklı levhd ezilme thkiki; 303,5 1= = =151,761 kn 3 Bir profile düşen kuvvettir. 151,761 1 bulon düşen kuvvet : 1,b= = =50,587 kn 3 50,587 l= =4,09 kn/cm =3 kn/cm 1,1 yeterlidir. l, olduğundn levh ezilmeye krşı 5.10 Fenerlik Mesnet Bğlntı Hesbı =0,81 kn Şekil 5. 10: Fenerlik Düğüm Noktsı Detyı V=5,637 kn -rofili Tbn Levhsın Bğlyn Kynklrın Thkiki; Kynk klınlığı klınlığıdır. = 4 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 6,3=4,41 mm mksimum kynk 99

122 l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 0,81 11 l=,37 cm 0,4 l Kynk lnı gerekir. rofil çepeçevre levhy kynklndığındn kynk yeterlidir. -Bulon Hesbı; Birleşimde det 8.8 klitesinde M0 bulonu kullnılmıştır. V=0,1 kn (Kesme kuvveti çok ufk olduğundn bsınç kuvvetine göre thkik edilmiştir.) ĐMO-0 Tblo 7.10 göre 1 det M0 8.8 klitesinde bulonun, bulon eksenine dik doğrultud mkslm yüzeyinden niyetle ktrbileceği kuvvet için niyet gerilmesi EĐY durumu için SL tipi birleşimlerde 1 kn/cm dir. 1 det M1 bulonunun niyetle ktrbileceği kesme kuvveti π d N SL =τsl, n olduğundn; 4 N SL=1 1,13=3,73 kn dur. Bun göre det M1 bulonu; 3,73=47,46 kn >0,1 kn olduğundn bulon kesmeye krşı niyetlidir. -Levhd ezilme thkiki; N l = min t d l, l değeri ĐMO-0 Tblo 7.11 e göre St37 çelik cinsi için EĐY durumund SL birleşimi için 3 kn/cm dir. (Stır 1, Sütun 3) Bun göre St37 klitesindeki t=1 mm klınlıklı levhd ezilme thkiki; 0,1 1,b= = =10,105 kn Bir bulon düşen kuvvettir. 100

123 10,105 l= =6,48 kn/cm =3 kn/cm 1, 1,3 yeterlidir. l, olduğundn levh ezilmeye krşı 5.11 Çtı Çprzı Bğlntı Hesbı = 96,1 kn Şekil 5. 11: Çtı Çprz Detyı Kynk klınlığı klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 1=8,4 mm mksimum kynk -Bğlntı Levhsınd Kynk Thkiki; l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere levh için gerekli kynk uzunluğu 96,1 11 l=8,75 cm 0,5 l ve l'=l+ =8,75+ 0,5=9,75 cm 10 cm Ypıd levh kynk uzunluklrı 10 cm den uzun olduğu için kynk uzunluğu yeterlidir. 101

124 -Bulon Hesbı; Birleşimde 3 det 8.8 klitesinde M0 bulonu kullnılmıştır. 96,1 1,b= = =3,07 kn 3 3 Bir bulon düşen kuvvettir. 3,07 τ= =10,14 kn/cm τ =1 kn/cm bulon kesme bkımındn niyetlidir. 3,14 Boru profilin ucundki levh ile bğlntı levhsındki Eksntiriklikten dolyı moment oluşur. Bu momente göre de gerilme thkiki yptıktn sonr kesme gerilmesi ve eğilme gerilmesi için kıyslm gerilmesine göre de thkik ypmk gerekir. Eksntiriklikten dolyı oluşn moment; M = 3,07 0,6 = 19,46 kncm (Bulonun ortsındki kesitte oluşn eğilme momenti) 1 1 I bulon = π d = π 1 =0,785 cm 4 4 I 0, bulon 3 W bulon = = =0,785 cm ybulon 1 M 19,43 bulon = = =4,51 kn/cm W 0,785 =0,75 v 8.8 klitede bulonun km mukveti; = 0,8 80 = 64 =0,75 v kg / mm = 64 kn/cm =0,75 64=48 kn/cm v v = +τ = 4,51 +10,14 =6,56 kn/cm 48 kn/cm 10

125 -Levhd Ezilme Thkiki; N l = min t d l, l değeri ĐMO-0 Tblo 7.11 e göre St37 çelik cinsi için EĐY durumund SL birleşimi için 3 kn/cm dir. (Stır 1, Sütun 3) Bun göre St37 klitesindeki t=1 mm klınlıklı levhd ezilme thkiki; 96,1 1,b= = =3,07 kn 3 3 Bir bulon düşen kuvvettir. 3,07 l= =1,98 kn/cm =3 kn/cm 1,,1 yeterlidir. l, olduğundn levh ezilmeye krşı 5.1 Aşık Bğlntı ve Ek Hesbı Aşık bğlntı hesbı Şekil 5. 1: Aşık Bğlntı Detyı q L,355 5 q x =,355 kn/m Q x = = =5,89 kn q L 0,36 5 q y=0,36 kn/m Q y = = =0,59 kn 103

126 Q y kuvveti yeterince ufk olduğundn M1 yeterlidir. -Levhd Kesme ve Eğilmeye Göre Thkik; L= 60 mm Kynk klınlığı klınlığıdır. = 4 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 1=8,4 mm mksimum kynk l τ olduğundn, 5,89 =1,47 kn/cm τ =11 kn/cm 0,4 5 kynk yeterlidir. 1 M = 5,89 =35,34 kncm I k =. =8,33 cm W = =3,33 cm 1,5 3 0, ,33 3 k 35,34 k = =10,61 kn/cm τ =11 kn/cm 3,33 = +τ = 10,61 +1,47 =10,71 kn/cm v 11 kn/cm 5.1. Aşık ek hesbı mx M = 535, kncm Şekil 5. 13: Aşık Ek Hesbı mx V = 11,78 kn (mx V durumu için de M1 bğlntı bulonu yeterlidir. ) s = 5,1 mm l c = 9 mm 104

127 Aşık ek hesbınd gövde küt kynk ile birbirine kynklnmıştır. Küt kynkl birleştirilen profillerin çekme bşlığı yrıc ek levhsı ile birleştirilmiştir. Böylece küt eklerde TS3357 nin önerdiği niyet gerilmesinin yrısı ile hesp ypm zorunluluğu ortdn klkmıştır. Bu durumd çekme bşlığı kuvvetinin tmmının ek levh ile ktrıldığı kbul edilir. -Kynkt Kesme Kuvvetine Göre Thkik; 11,78 τ k= =,51 kn/cm τ =11 kn/cm 0,51 9, k, -Kynkt Eğilme Momentine Göre Thkik 3 3 0,51 9, 5,8 0,77 I k= + + 5,8 0,77 (6+0,77/) =397,67 cm 1 1 I 397,67 k 3 W k = = =6,8 cm yk 6 M 535, k= = =8,59 kn/cm τ =11 kn/cm W 6,8 k, 4 = +τ = 8,59 +,51 =8,95 kn/cm v 11 kn/cm -Ek Levhsınd Kynk Thkiki; M 535, Z= F bşlık = 5,8 0,77=43,70 kn ( Bşlıklr düşen kuvvet ) W 54,7 profil Kynk klınlığı klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. l τ hesplnmıştır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 7,7=5,39 mm mksimum kynk ve l=l'- olmk üzere levh için gerekli kynk uzunluğu 43,70 11 l=3,97 cm 0,5 l ve l'=l+ =3,97+ 0,5=4,97 cm 5 cm Ypıd levh kynk uzunluklrı 7,5 cm olduğu için kynk uzunluğu yeterlidir. 105

128 -Ek Levhsınd Ezilme Thkiki; M 535, Z= F bşlık = 5,8 0,77=43,70 kn ( Bşlıklr düşen kuvvet ) W 54,7 profil 43,70 = =8,74 kn/cm 14 kn/cm 0,5 10 olduğundn kesit yeterlidir. ( Ek levhsı) 5.13 Depr Çprzı Bğlntı Hesbı (U180,U160) bsınç =40,155 kn Şekil 5. 14: Depr Çprzı Detyı çekme =383,588 kn -Bğlntı Levhsınd Ezilme Thkiki = A 40,155 = =0,60 kn/cm =14 kn/cm Levh ezilmeye göre niyetlidir Levhd Kynk Thkiki; Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 8=5,6 mm mksimum kynk 106

129 = 5 mm olrk lınmıştır. UN160 rofilinin çevresi UN180 profilinin çevresinden dh z olduğundn; l τ 40,155 =7,5 kn/cm τ =11 kn/cm (16-0,5)+ (13-0,5) olduğundn, çepeçevre kynk yeterlidir. Ayrıc küt kynk ypılbilir. Küt kynk durumu için de kesit yeterlidir. -Bulonlrın Thkiki; 4 det 10.9 klitesinde M0 bulonu çekme kuvvetine göre boyutlndırılmıştır. 383,588 1,b= = =95,897 kn 4 4 Bir bulon düşen kuvvettir. ĐMO-0, Tblo y göre 1 det 10.9 klitesinde bulonun ekseni doğrultusund tşıybileceği çekme kuvveti 100,5 kn dur. 100,5 kn > 95,897 kn olduğundn kesit yeterlidir. Ayrıc 4 100,5 = 40 kn > 383,588 kn dur. -Kolon Gövdesine Bğlı rofilde Thkik; Bir eln için gerekli kynk lnı; Kynk klınlığı klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 7,5=5,5 mm mksimum kynk Çprz bğlntı tipinde en olumsuz kuvvetler 3 tne profilin bir düğüm noktsınd birleştiği düğüm noktlrıdır. Bu şekildeki bğlntılrd toplm kuvvet diğer kuvvetlerin de bileşenlerine yrılmsı ile elde edilir. Çprz elnlr rsındki çı 34,16 derecedir. Bun göre; 3 eln d en elverişsiz yükle geleceği düşüncesi ile toplm kuvvet; 0 toplm=40, ,155 cos34,16 =1115,07 kn olrk elde edilir. 107

130 -Kuvvetleri ek profile ktrn kynk dikişlerinde thkik; A kynk =1 0,5 (7-0,5)=156 cm 1115,07 =7,15 kn/cm τ =11 kn/cm olduğundn kuvveti ek profilden 156 berkitmelere ktrn kynklr yeterlidir. -Kuvveti Ek rofilden Kolon Gövdesine Aktrn Kynklrd Thkik; A kynk =1 0,5 (10-0,5)+ 0,5 (66-0,5)+1 0,5 (6-0,5)=149 cm 1115,07 =7,48 kn/cm τ =11 kn/cm olduğundn kuvveti kolon gövdesine 149 berkitmeler ile ktrn kynklr yeterlidir. Bu şekilde düğüm noktsındki bütün elnlr ile kuvvet kolon ktrılbilmiştir Depr Çprzı Bğlntı Hesbı (U140) bsınç =190,7 kn Şekil 5. 15: Depr Çprzı Detyı çekme=17,755 kn 108

131 -Bğlntı Levhsınd Ezilme Thkiki = A 190,7 = =0,35 kn/cm =14 kn/cm 5 Levh ezilmeye göre niyetlidir. -Levhd Kynk Thkiki; Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 7=4,9 mm mksimum kynk = 4 mm olrk lınmıştır. UN140 rofilinin çevresi; l τ olduğundn, 190,7 =3,90 kn/cm τ =11 kn/cm (14-0,4)+ (1-0,4) çepeçevre kynk yeterlidir. Ayrıc küt kynk ypılbilir. Küt kynk durumu için de kesit yeterlidir. -Bulonlrın Thkiki; 4 det 10.9 klitesinde M16 bulonu çekme kuvvetine göre boyutlndırılmıştır. 17,755 1,b= = =43,19 kn 4 4 Bir bulon düşen kuvvettir. ĐMO-0, Tblo y göre 1 det 10.9 klitesinde M16 bulonunun ekseni doğrultusund tşıybileceği çekme kuvveti 64,5 kn dur. 64,5 kn > 43,19 kn olduğundn kesit yeterlidir. Ayrıc 4 64,5 =58 kn >17,755 kn dur. 109

132 5.15 Eksntirik Çprz Elnd Hesp (U180,U160) Şekil 5. 16: Eksntirik U180 Çprz Elnı Detyı Çprz elnlrın yeterlilikleri önceki bölümlerde hesplnmıştır. Bu hesp kısmınd tel detyı nedeni ile 10 cm yukrı kldırıln çprz elnlrd eksntiriklikten dolyı oluşn eğilme momentine göre kynk ve profil thkik edilmiştir. Hesplrd çepeçevre kynk yeterli olmdığındn kynklr küt kynk olrk hesplnmıştır. Bu noktdn sonr bütün çprz detylrın profil bğlntılrının küt kynk olmsın krr verilmiştir. UN180 rofilinin gövde klınlığı: 8 mm UN180 rofilinin bşlık klınlığı: 11 mm, (eğimden dolyı 13 mm) Detyd UN180 rofilinin eğimden dolyı rtmış oln gövde uzunluğu: 189 mm =40,155 kn Bu bilgilere göre küt kynğın tlet momenti; 3 3 0,8 18,9 14 1,3 18,9 1,3 4 I kynk = ,3 ( + ) = 4618,46 cm ,46 W kynk = =49,6 cm 18,9 ( +1,3) 3 110

133 Eksntiriklikten oluşn eğilme momenti; M= 40, =401,55 kncm 401,55 = =9,78 kn/cm =4 kn/cm olduğundn; 49,6 40,155 τ k= =6,30 kn/cm =4 kn/cm 18,9 0,8+ 1,3 14 = +τ = 9,78 +6,30 =11,63 kn/cm v =4 kn/cm -HEA300 Kolonund Eğilme Thkiki; W HEA300 =160 cm 3 401,55 = =3,33 kn/cm =4 kn/cm olduğundn kolon yeterlidir Eksntirik Çprz Elnd Bğlntı Hesbı (U140) Şekil 5. 17: Eksntirik U140 Çprz Elnı Detyı Çprz elnlrın yeterlilikleri önceki bölümlerde hesplnmıştır. Bu hesp kısmınd tel detyı nedeni ile 10 cm yukrı kldırıln çprz elnlrd eksntiriklikten dolyı oluşn eğilme momentine göre kynk ve profil thkik 111

134 edilmiştir. Hesplrd çepeçevre kynk yeterli olmdığındn kynklr küt kynk olrk hesplnmıştır. Bu noktdn sonr bütün çprz detylrın profil bğlntılrının küt kynk olmsın krr verilmiştir. UN180 rofilinin gövde klınlığı: 7 mm UN180 rofilinin bşlık klınlığı: 10 mm Detyd UN180 rofilinin eğimden dolyı rtmış oln gövde uzunluğu: 143 mm =190,7 kn Bu bilgilere göre küt kynğın tlet momenti; I kynk = ( + ) = 1747,70 cm ,7 14, , ,70 W kynk = =14,44 cm 14,3 ( +1) Eksntiriklikten oluşn eğilme momenti; M= 190,7 10 =190,7 kncm 190,7 = =8,87 kn/cm =4 kn/cm olduğundn; 14,44 190,7 τ k= =4,3 kn/cm =4 kn/cm 14,3 0, = +τ = 8,87 +4,3 =9,87 kn/cm v =4 kn/cm -HEA300 Kolonund Eğilme Thkiki; W HEA300 =160 cm 3 190,7 = =1,509 kn/cm =4 kn/cm olduğundn kolon yeterlidir

135 5.17 Kren Kirişi Bğlntı Hesbı Şekil 5. 18: Kren Kirişi Bğlntı Detyı R= 443,80 kn Kren mesnet levhsı 400x400 mm ebtlrınd teşkil edilmiştir. HEA300 profiline oturmktdır. -Levh Klınlık Hesbı; B=D=400 mm p= A (Mesnet levhsındki gerilme) = R (Bir mesnete iki kren kirişi oturuyor.) Tbn levhsı klınlığı hesplnırken kullnılck prmetriler olmk üzere; 1 m= (D-0,95 h) ve 1 n= (B-0,80 b) olrk hesplnır. Burd B levh genişliği, D levh yüksekliği, h profil yüksekliği, b profil genişliğidir. Bun göre; 1 1 m= (D-0,95 h)= (40-0,95 9)=6,5 1 1 n= (B-0,80 b)= (40-0,80 30)=8,00 113

136 -Tbn Levhsı Klınlığı Hesbı; 3 p t m vey 3 p t n değerlerinden büyük olnı olrk belirlenir. Burd olduğundn =14 levhnın niyet gerilmesidir. Kren mesneti levhsı St37 klitesinde kn/cm dir. Verilenler doğrultusund; 443,80 p= = =0,555 kn/cm A p 3 0,555 t m =6,5 =,15 cm 14 3 p 3 0,555 t n =8 =,76 cm 14 Mesnet levhsı klınlığı t=30 mm olrk hesplnmıştır. = 887,6 kn Boyun fren kuvveti = 3,76 kn Yty çrpm kuvveti = 18,1 kn -Merkezi Bsınç Elnının Thkiki; Merkezi bsınç elnın ebtlrı; 80 mm genişlik, 00 mm uzunluk, 50 mm yükseklik ve r=00 mm diresel yüzey. Çelikten ypıln merkezi bsınç elnlrınd thkik; E T=0, kn/cm l r düşen yüktür, E ise Elstisite modülüdür. Bun göre; 443, T=0,418 =63,80 kn/cm 65 kn/cm 0 0 olduğundn merkezi bsınç elnı yeterlidir. şrtını sğlmlıdır. Burd bsınç elnın 114

137 -Tırnk rçlrının Thkiki; Merkezi bsınç elnın hreketi ebtlrınd tırnk prçlrı ile sınırlndırılmıştır. Tırnk prçlrı merkezi bsınç elnındn gelen fren ve çrpm kuvvetlerini niyetli bir şekilde kolon ktrbilmelidir. Bun göre; Kynk klınlığı klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 5=17,5 mm mksimum kynk Tırnk prçsı üç trfındn kynklnmıştır. Bun göre kynk lnı; A = 0,5 (,5-0,5)+0,5 (10-0,5)=6 cm k olrk elde edilir. 3,76 τ= =5,46 kn/cm τ =11 kn/cm olduğundn kynk yeterlidir. 6,5 M=3,76 =40,95 kncm 0,5 (10-0,5) W k = 1 3 =30,375 cm 3 M 40,95 = = =1,348 kn/cm 16 kn/cm olduğundn kynk yeterlidir. W 30,375 -Kolon Ucund Gerilme Thkiki; Merkezilik prçsı elnının ts yüzeyinden 45 derece çı ile ts gerilmesi oluşur. Kolon berkitme levhlrı ile desteklenmiştir. Ts gerilmesinin oluştuğu ln hesplnmıştır. Bu ln hesplnırken ts noktsındn 45 derece çı ile çizgiler çekilip rd kln kolon gövde et klınlığı ile berkitme elnlrın lnı toplnrk elde edilir. f=6 0, ,5=65,1 cm = =16 kn/cm f olmlıdır. Bun Göre; 443,80 = = =6,8 kn/cm =16 kn/cm f 65,1 115

138 -Kren Kirişinin Gövdesinde Buruşm Thkiki; Kren kirişinin üzerindeki hreketli yükler nedeni ile gövdede oluşbilecek buruşmyı engellek mcı ile birer metre rlıklı, 15 mm gövde klınlıklı levhlr gövdeye kynklnrk tkviye ypılmıştır. M= 803,66 knm V= 377,64 kn Bşlık elnlrdki ezilme gerilmeleri ile kesitteki kym gerilmeleri hesplnmıştır. V 377,67 τ= = =1,31 kn/cm A 85,8 Bşlık elnlr düşen kuvvetler z=± =±771,4 kn olrk hesplnır. 9 Bşlık elnlrdki eğilme gerilmesi ise M z=± h ile hesplnır.bun göre; z = b.t olrk hesplnır. Bun göre; bşlık 771,4 = =3,99 kn/cm 30.,8 olrk bulunur. Đdel buruşm gerilmesinin mevcut buruşm gerilmesi ile kıyslnmsı ile kontrol ypılır. Bunun için; =k 1,Ki τ =k gerilmeleri hesplnır. e ve 1,Ki e Burd k yükle hli, istint şrtlrı ve kenr ornı α=/bile lklı bir buruşm syısıdır. uzunluğu enle tkviye levhlrı rsındki uzunluktur ve sistde bu uzunluk 100 cm dir. b uzunluğu ise tkviye levhsının yüksekliğidir ve kiriş yüksekliğinden bşlık klınlıklrı toplmı çıkrılrk elde edilir. Sistde b uzunluğu 79-,8 =73,4 cm dir. e ise referns gerilmedir ve π E t e = 1 b (1-µ ) şeklinde hesplnır. Bu denklde E Elstisite modülü ve µ poisson ornıdır. 116

139 Verilenlere göre; α=/b=100/73,4=1,36 olrk hesplnır. ψ= =-1 1 k değeri gerilmeleri için; ψ= =-1 1 ve α şrtlrı sğlndığındn k=3,9 olrk lınır. 3 k değeri τ gerilmeleri için; 4 α 1şrtı sğlndığınd k=5,34+ olrk hesplnır. α 4 4 k=5,34+ =5,34+ =7,495 α 1,361 π E t π ,5 e= = =7,97 kn/cm 1 b (1-µ ) 1 73,4 (1-0,3 ) olrk elde edilir. =k =3,9 7,97=189,45 kn/cm 1,Ki 1,Ki e τ =k =7,495 7,97=59,413 kn/cm e Đdel kıyslm gerilmesi şğıdki şekilde hesplnır; 1 +3 τ VKĐ = 1+ψ 1 3-ψ 1 τ Ki 4 1Ki τki Bun göre; = VKĐ 3, ,31 3-(-1) 3,99 1, ,45 59,413 =188,375 kn/cm Buruşm niyeti şğıdki gibi hesplnır; υ = B VK +3 τ 1 117

140 Bun göre 18,105 VK υ B= = =5,506 kn/cm 1+3 τ 3, ,31 VKĐ =3750 kg/cm olduğund 3750 υb 1,5 0,9+0,1 VKĐ olmlıdır ,5 0,9+0,1 =1, ,5 olduğundn; 5,506 > 1,13 olduğundn kren kirişi buruşmy krşı niyetlidir Kren Bğlntı Detyı Hesbı Şekil 5. 19: Kren Bğlntı Detyı Kren bğlntı elnlrın gelen mksimum yük; = 15,933 kn dur. -L60.6 Elnınd Thkik; Bulonlrın thkiki; 1 det M1 8.8 klitesindeki bulonun niyetle ktrbileceği kesme kuvveti ĐMO-0 Tblo 7.10 göre EĐY durumu için 3,73 kn dur. Bun göre det M1 bulonu kesme kuvvetine krşı yeterlidir. 118

141 Levhd ezilme thkiki; N l = min t d l, l değeri ĐMO-0 Tblo 7.11 e göre St37 çelik cinsi için EĐY durumund SL birleşimi için 3 kn/cm dir. (Stır 1, Sütun 3) Bun göre St37 klitesindeki t=8 mm klınlıklı levhd ezilme thkiki; 15,933 1,b= = =7,97 kn Bir bulon düşen kuvvettir. 7,97 l= =7,66 kn/cm =3 kn/cm 0,8 1,3 yeterlidir. l, olduğundn levh ezilmeye krşı Kynk Thkiki; Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 t min olduğundn; 0,7 8=56 mm mksimum kynk = 4 mm olrk lınmıştır. l τ hesplnmıştır. ve l=l'- olmk üzere profil için gerekli kynk uzunluğu 15, l=1,81 cm 0,4 l ve l'=l+ =1,81+ 0,4=,61 cm 3 cm dir. Minimum köşe kynğı uzunluğu 50 mm olduğundn kynk yeterlidir. Ayrıc minimum küt kynk uzunluğu 60 mm olduğundn ve kynk klınlığı 8mm olduğundn yine yeterlidir. -UN160 Elnınd Thkik; Bu elnd d 4 det M1 8.8 klitesinde bulon bulunduğundn yukrıdki hesb göre yeterlidir. 119

142 5.19 Ankrj Bğlntı Detyı Hesbı Şekil 5. 0: Ankrj Detyı Ankrj hesbınd şekildeki dety için iki kısım kontrol ypılır. Birinci kısımd verilen çekme kuvvetine uygun bulon çpı belirlenir. Bulon sınıfın it niyet ile ktrılbilecek çekme kuvveti; bulon çpın göre belirlenen dişdibi enkesit lnı ( A s ) ile çrpılrk bir bulonun niyetle ktrbileceği mksimum çekme kuvveti belirlenir. Tbn levhsı hesplrınd 5.6 klitesinde bulon kullnılmıştır ve bu sınıfın niyet gerilmesi değeri z, =15 kn/cm dir. (ĐMO-0, Tblo 7.8.b) Bun göre bulon çplrın göre bir det bulonun niyet ile tşıybileceği çekme kuvveti belirlenir. Aşğıd çeşitli çplr için mksimum çekme değerleri hesplnmıştır. M4 ( A =3,53 M30 ( A =5,61 M36 ( A =8,53 s s s cm ) 15.3,53 = 5,95 kn cm ) 15.5,61 = 84,15 kn cm ) 15.8,53 = 17,95 kn 10

143 Đkinci kısım hespt bulonun niyetle tşıybileceği çekme kuvvetini niyetli bir şekilde zine ktrbilmek için belirlenen geometriye göre gerekli hesplr ypılır. Bu hesplrd betonun bsınç niyet gerilmesi ( p =0,85 kn/cm ) ve derns niyet gerilmesi ( τ =0,04 kn/cm ) ile tel için kullnılck betonun ve tel, bğlntı detyının yeterliliği kontrol edilir. Bu Ankrj düzeninde bsınç ile ktrılbilecek kuvvet; π D π d Z = G - - ρ olrk hesplnır. Aderns ile ktrılbilecek kuvvet ise; [ ] Z = D N+d (C-N-F) π τ olrk hesplnır., Ankrj düzeninin niyet ile ktrbileceği kuvvet ise; Z=Z 1+Z olrk hesplnır. Bu projede Ankrj detyı şu şekilde belirlenmiştir; N = 300 mm D = 76 mm F = 15 mm C =570 mm G = 100 mm d = 4, 30 ve 36 olmk üzere 3 frklı çpt 5.6 klite nkrj bulonu kullnılmıştır. Aşğıd M36 bulonu için kuvvet hesbı ypılmıştır. M4 ve M30 bulonun göre hesp dh elverişli sonuç verdiğinden sınır değer olrk M36 bulonu için bulunn değer kullnılmıştır. π 7,6 π 3,6 4 4 Z 1= ,85=1,79 kn [ ] Z = 7,6 30+3,6 ( ,5) π 0,04=40,18 kn Z=Z 1+Z = 1, ,18 = 16,97 kn 11

144 5.0 HE40A Kolon Ayğı Bğlntı Hesbı Şekil 5. 1: HE40A Kolon Ayğı Detyı çekme = 16,347 kn bsınç = 18,477 kn V = 15,6 kn -Levh Klınlık Hesbı; B=D=450 mm p= A (Mesnet levhsındki gerilme) Tbn levhsı klınlığı hesplnırken kullnılck prmetriler olmk üzere; 1 m= (D-0,95 h) ve 1 n= (B-0,80 b) olrk hesplnır. Burd B levh genişliği, D levh yüksekliği, h profil yüksekliği, b profil genişliğidir. Bun göre; 1 1 m= (D-0,95 h)= (45-0,95 3)=11, n= (B-0,80 b)= (45-0,80 4)=1,9 1

145 -Tbn Levhsı Klınlığı Hesbı; 3 p t m vey 3 p t n değerlerinden büyük olnı olrk belirlenir. Burd olduğundn =1,6 levhnın niyet gerilmesidir. Mesnet levhsı St5 klitesinde kn/cm dir. Verilenler doğrultusund; 18, 477 p= = =0,108 kn/cm A p 3 0,108 t m =11,575 =1,418 cm 1,6 3 p 3 0,108 t n =1,9 =1,580 cm 1,6 Mesnet levhsı klınlığı t=0 mm olrk hesplnmıştır. -rofil Gövdesinde Kynk Thkiki; Gövde uzunluğu: 3-1,=0,6 cm A =0,6 0,75=15,45 cm g A toplm =76,8 cm 15,45 gövde=18,47. =43,918 kn 76,80 Kynk klınlığı klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 tmin olduğundn; 0,7 7,5=5,5 mm mksimum kynk l τ olduğundn, çepeçevre kynk yeterlidir. 49,918 =3,4 kn/cm τ =11 kn/cm 0,5 (16,4-0,5) 13

146 -Bşlık Kynğı Thkiki; Kynk klınlığı klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 tmin olduğundn; 0,7 1=8,4 mm mksimum kynk A =4 1,=8,8 cm b 8,8 bşlık =18,47. =81,867 kn 76,8 ( ) ( ) A k= 4-0,5 + 17,4-4 0,5 0,5=19, cm l τ kynk yeterlidir. 81,867 olduğundn, =4,6 kn/cm τ =11 kn/cm çepeçevre 19, -Kym Elnı Thkiki; Kesme krşılmk mcı ile tbn levhsının ltın 0 cm uzunluğund kolon profili ile ynı profil kynklnmıştır. Hesplrd 5 cm çimentolu kısmın uzunluğu düşülecektir. V ρ = p 0,85 kn/cm b (h -t ) = ' k g 15,16 ρ = 0, 04 kn/cm p 0,85 kn/cm 4 (0-5) = = ' (h ' k -t g ) (0-5) M=ρ.b. =0,04 =4,74 kncm M = 4,74 = =0,007 kn/cm =16 kn/cm W 675 Kynk tlet momenti; 3 0,5 16,4 I k = =367,58 cm 1 I 367,58 k 3 W k = = =44,83 cm W 16,4 k 4 14

147 M = k k k, Wk A kynk =0,5..16,4=16,4 cm 4,74 = =0,106 kn/cm =11 kn/cm 44,8 k k, 15,6 τ k= =0,95 kn/cm =11 kn/cm 16,4 v k, = +τ = 0,106 +0,95 =0,96 kn/cm =11 kn/cm k, -Ankrj Thkiki; 5.6 klitesinde bulonun niyetle ktrbileceği çekme kuvveti EĐY yüklesi için 15 kn/cm dir. 1 det 5.6 klitesinde M4 nkrj bulonunun niyetle ktrbileceği kuvvet dişdibi lnın göre; 15 3,53 =5,95 kn olrk elde edilir. Kolon yğın gelen mksimum çekme kuvveti 465,5 kn olduğun göre; 4 det M4 bulonu 4 5,95 =11,8 kn > 16,347 kn olduğundn yeterlidir. 5.1 HE80A Kolon Ayğı Bğlntı Hesbı çekme = 465,55 kn Şekil 5. : HE80A Kolon Ayğı Detyı bsınç = 553,57 kn V=30,931 kn 15

148 -Levh Klınlık Hesbı; B=D=550 mm p= A (Mesnet levhsındki gerilme) p= A (Mesnet levhsındki gerilme) Tbn levhsı klınlığı hesplnırken kullnılck prmetriler olmk üzere; 1 m= (D-0,95 h) ve 1 n= (B-0,80 b) olrk hesplnır. Burd B levh genişliği, D levh yüksekliği, h profil yüksekliği, b profil genişliğidir. Bun göre; 1 1 m= (D-0,95 h)= (55-0,95 7)=14, n= (B-0,80 b)= (55-0,80 8)=16,3 -Tbn Levhsı Klınlığı Hesbı; 3 p t m vey 3 p t n değerlerinden büyük olnı olrk belirlenir. Burd olduğundn =1,6 levhnın niyet gerilmesidir. Mesnet levhsı St5 klitesinde kn/cm dir. Verilenler doğrultusund; 553, 57 p= = =0,183 kn/cm A p 3 0,183 t m =14,675 =,34 cm 1,6 3 p 3 0,183 t n =16,3 =,60 cm 1,6 Mesnet levhsı klınlığı t=30 mm olrk hesplnmıştır. -rofil Gövdesinde Kynk Thkiki; Gövde uzunluğu: 7-1,3=4,4 cm A =4,4 0,8=19,5 cm g 16

149 A toplm =97,6 cm 19,5 gövde =553,57. =111,101 kn 97,6 Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 tmin olduğundn; 0,7 8=5,6 mm mksimum kynk = 5 mm olrk lınmıştır. l τ olduğundn, çepeçevre kynk yeterlidir. 111,101 =5,97 kn/cm τ =11 kn/cm 0,5 (19,6-0,5) -Bşlık Kynğı Thkiki; Kynk klınlığı klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 tmin olduğundn; 0,7 13=9,1 mm mksimum kynk A =8 1,3=36,4 cm b 36,4 bşlık =553,57. =07,177 kn 97,6 ( ) ( ) A k = 8-0,5 + 0,6-4 0,5 0,5=,8 cm l τ 07,177 olduğundn, =9,087 kn/cm τ =11 kn/cm çepeçevre,8 kynk yeterlidir. -Kym Elnı Thkiki; Kesme krşılmk mcı ile tbn levhsının ltın 0 cm uzunluğund kolon profili ile ynı profil kynklnmıştır. Hesplrd 5 cm çimentolu kısmın uzunluğu düşülecektir. V ρ = p 0,85 kn/cm b (h -t ) = ' k g 30,931 ρ = 0, 71 kn/cm p 0,85 kn/cm 8 (0-5) = = ' 17

150 (h ' k -t g ) (0-5) M=ρ.b. =0,71 =71,15 kncm M = 71,15 = =,4 kn/cm =16 kn/cm W 1013 Kynk tlet momenti; 3 3 0,5 18,6 7 0,5 7 0,5 I k= I =8939,68 cm k I 8939,68 4 k 3 W k= = =650,159 cm W 7 k M = +0,5 k k k, Wk A kynk 71,15 = =3,74 kn/cm =11 kn/cm 650,159 k k, =7 0,5+ 18,6 0,5=45,6 cm 30,931 τ k= =6,643 kn/cm =11 kn/cm 45,6 k, = +τ = 3,74 +6,649 =7,6 kn/cm v k, -Ankrj Thkiki; =11 kn/cm 5.6 klitesinde bulonun niyetle ktrbileceği çekme kuvveti EĐY yüklesi için 15 kn/cm dir. 1 det 5.6 klitesinde M30 nkrj bulonunun niyetle ktrbileceği kuvvet dişdibi lnın göre; 15 6,84 =84,15 kn olrk elde edilir. Kolon yğın gelen mksimum çekme kuvveti 465,5 kn olduğun göre; 6 det M30 bulonu 6 84,15 = 504,9 kn > 465,5 kn olduğundn yeterlidir. 18

151 5. HE300A Kolon Ayğı Bğlntı Hesbı Şekil 5. 3: HE300A Kolon Ayğı Detyı çekme = 864,999 kn bsınç = 1037,0 kn V = 5,55 kn -Levh Klınlık Hesbı; B=D=650 mm p= A (Mesnet levhsındki gerilme) p= A (Mesnet levhsındki gerilme) Tbn levhsı klınlığı hesplnırken kullnılck prmetriler olmk üzere; 1 m= (D-0,95 h) ve 1 n= (B-0,80 b) olrk hesplnır. Burd B levh genişliği, D levh yüksekliği, h profil yüksekliği, b profil genişliğidir. Bun göre; 1 1 m= (D-0,95 h)= (65-0,95 9)=18, n= (B-0,80 b)= (65-0,80 30)=0,5 19

152 -Tbn Levhsı Klınlığı Hesbı; 3 p t m vey 3 p t n değerlerinden büyük olnı olrk belirlenir. Burd olduğundn =1,6 levhnın niyet gerilmesidir. Mesnet levhsı St5 klitesinde kn/cm dir. Verilenler doğrultusund; 1037, 0 p= = =0,45 kn/cm A p 3 0,45 t m =18,75 =3,45 cm 1,6 3 p 3 0,108 t n =0,5 =3,78 cm 1,6 Mesnet levhsı klınlığı t=40 mm olrk hesplnmıştır. -rofil Gövdesinde Kynk Thkiki; Gövde uzunluğu: 9-1,4=6, cm A =6, 0,85=,7 cm g A toplm =113 cm,77 gövde=1037,0. =09 kn 113 Kynk klınlığı klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 tmin olduğundn; 0,7 8,5=5,95 mm mksimum kynk l τ olduğundn, çepeçevre kynk yeterlidir. 09 =10,55 kn/cm τ =11 kn/cm 0,5 (0,8-0,5) -Bşlık Kynğı Thkiki; Kynk klınlığı klınlığıdır. 3 0,7 tmin olduğundn; 0,7 14=9,8 mm mksimum kynk 130

153 = 7 mm olrk lınmıştır. A =30 1,4=40, cm b 40, bşlık =1037,0. =368,986 kn 113 ( ) ( ) A k = 30-0,7 + 5,9-4 0,7 0,7=36,19 cm l τ kynk yeterlidir. 368,986 olduğundn, =10,0 kn/cm τ =11 kn/cm çepeçevre 36,19 -Kym Elnı Thkiki; Kesme krşılmk mcı ile tbn levhsının ltın 0 cm uzunluğund kolon profili ile ynı profil kynklnmıştır. Hesplrd 5 cm çimentolu kısmın uzunluğu düşülecektir. V ρ = p 0,85 kn/cm b (h -t ) = ' k g 5,55 ρ = 0,501 kn/cm p 0,85 kn/cm 30 (0-5) = = ' (h ' k -t g ) (0-5) M=ρ.b. =0,501 =56,36 kncm M = 56,36 = =0,045 kn/cm =16 kn/cm W 160 Kynk tlet momenti; 3 0,5 0,8 I k = = 750 cm 1 I 750 k 3 W k= = =7,1 cm W 0,8 k M = k k k, Wk A kynk =0,8 0,5=0,8 cm 4 56,36 = =0,781 kn/cm =11 kn/cm 7,1 k k, 131

154 5,55 τ k= =10,84 kn/cm =11 kn/cm 0,8 v k, = +τ = 10,84 +0,781 =10,87 kn/cm =11 kn/cm k, -Ankrj Thkiki; 5.6 klitesinde bulonun niyetle ktrbileceği çekme kuvveti EĐY yüklesi için 15 kn/cm dir. 1 det 5.6 klitesinde M36 nkrj bulonunun niyetle ktrbileceği kuvvet dişdibi lnın göre; 15 8,53 =17,95 kn olrk elde edilir. Kolon yğın gelen mksimum çekme kuvveti 864,999 kn olduğun göre; 8 det M36 bulonu 8 17,95 = 103,6 kn > 864,999 kn olduğundn yeterlidir. 5.3 HE650A Kolon Ayğı Bğlntı Hesbı çekme = 0 kn Şekil 5. 4: HE650A Kolon Ayğı Detyı bsınç = 749,158 kn V= 14,80 kn -Levh Klınlık Hesbı; B=400 mm D=700 mm 13

155 p= A (Mesnet levhsındki gerilme) p= A (Mesnet levhsındki gerilme) Tbn levhsı klınlığı hesplnırken kullnılck prmetriler olmk üzere; 1 m= (D-0,95 h) ve 1 n= (B-0,80 b) olrk hesplnır. Burd B levh genişliği, D levh yüksekliği, h profil yüksekliği, b profil genişliğidir. Bun göre; 1 1 m= (D-0,95 h)= (70-0,95 64)=4,6 1 1 n= (B-0,80 b)= (40-0,80 30)=8 -Tbn Levhsı Klınlığı Hesbı; 3 p t m vey 3 p t n değerlerinden büyük olnı olrk belirlenir. Burd olduğundn =1,6 levhnın niyet gerilmesidir. Mesnet levhsı St5 klitesinde kn/cm dir. Verilenler doğrultusund; 749,158 p= = =0,68 kn/cm A p 3 0,68 t m =4,6 =0,887 cm 1,6 3 p 3 0,68 t n =8 =1,54 cm 1,6 Mesnet levhsı klınlığı t=30 mm olrk hesplnmıştır. -rofil Gövdesinde Kynk Thkiki; Gövde uzunluğu: 64-,6=58,8 cm A =58,8 1,35=79,38 cm g A toplm =4 cm 133

156 79,38 gövde=749,158. =46,14 kn 4 Kynk klınlığı kynk klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 tmin olduğundn; 0,7 13,5=9,45 mm mksimum l τ olduğundn, çepeçevre kynk yeterlidir. -Bşlık Kynğı Thkiki; 46,14 =5,04 kn/cm τ =11 kn/cm 0,5 (53,4-0,5) Kynk klınlığı klınlığıdır. = 5 mm olrk lınmıştır. 3 0,7 tmin olduğundn; 0,7 6=18, mm mksimum kynk A =30,6=78 cm b 78 bşlık =749,158. =41,86 kn 4 ( ) ( ) A k= 30-0,5 + 4,4-4 0,5 0,5=5,7 cm l τ 41,86 olduğundn, =9,41 kn/cm τ =11 kn/cm çepeçevre 5,7 kynk yeterlidir. -Kym Elnı Thkiki; Kesme krşılmk mcı ile tbn levhsının ltın 0 cm uzunluğund HEA300 profili kynklnmıştır. Hesplrd 5 cm çimentolu kısmın uzunluğu düşülecektir. V ρ = p 0,85 kn/cm b (h -t ) = ' k g 14,80 ρ = 0, 477 kn/cm p 0,85 kn/cm 30 (0-5) = = ' (h ' k -t g ) (0-5) M=ρ.b. =0,477 =53,70 kncm M = 53,70 = =0,043 kn/cm =16 kn/cm W

157 Kynk tlet momenti; 3 0,5 53,5 I k = = 1760,86 cm 1 I 1760,86 k 3 W k = = =477,04 cm W 53,5 k M = k k k, Wk A kynk 4 53,70 = =0,113 kn/cm =11 kn/cm 477,04 k k, = 0,5 (53,5-0, 5)=5,5 cm 14,803 τ k= =4,09 kn/cm =11 kn/cm 5,5 v k, = +τ = 0,113 +4,09 =4,091 kn/cm k, =11 kn/cm -Ankrj Thkiki; 5.6 klitesinde bulonun niyetle ktrbileceği çekme kuvveti EĐY yüklesi için 15 kn/cm dir. 1 det 5.6 klitesinde M4 nkrj bulonunun niyetle ktrbileceği kuvvet dişdibi lnın göre; 15 3,53 =5,95 kn olrk elde edilir. Kolon yğınd çekme kuvveti yoktur. Yine de det 5.6 klitede M4 nkrj bulonu kullnılmıştır. 135

158 136

159 6. SONUÇLAR Bu çlışmd ğır snyi ypısı yty ve düşey yükler ltınd mevcut oln yönetmelikler ile birlikte ĐMO-0, Emniyet Gerilmesi Essın Göre Hesp ve roje Esslrı stndrtlrın göre boyutlndırılrk gerekli hesplr ypılmıştır. Ypı bir yönde süneklik düzeyi norml çerçevelerden, diğer yönde sünekli düzeyi norml çprz elnlrdn oluşmktdır. Bu tür ypılr geniş yüzey lnlrın ship olduklrı için rüzgr yükleri de en z depr yükleri kdr önli olmktdır. Bu sebeple gerekli rüzgr yükleri TS498 şrtnmesinin öngördüğü şekilde ve ypının yüksekliğine bğlı olrk, rüzgrın esme yönü de gözönüne lınrk siste etkime noktlrındn yüklenmiştir. Ypının depr hesbı için mod birleştirme yönti kullnılmıştır. Mod birleştirme yönti ile bulunn tbn kesme kuvveti, Depr Bölgelerinde Ypılck Ypılr Hkkınd Yönetmelik gereği eşdeğer depr yükü ile bulunn tbn kesme kuvveti ile kıyslnrk gerekli ktsyılrl büyütülmüştür. Yeniden rttırılmış ktsyılr ile mod birleştirme yöntine göre bir depr hesbı ypılmıştır ve bu depr kuvvetlerinin ypıy etkidiği vrsyılmıştır. Bu çlışmd ypıyı zorlyıcı unsurlr tsrımd önli rol lmktdır. Rüzgr yükü, depr yükü gibi genel zorlyıcı unsurlrın ynınd, ypının birinci depr bölgesinde oluşu, zinin sğlm bir zin olmyışı gibi etkenler ile birlikte bölgenin hv koşullrı d dikkte lındığınd bir çok elverişsiz etken bir ry gelmiştir. Örneğin TS498 gereği bu tür ypıy norml koşullrd 50 cm kr yüksekliğine denk gelen 0,75 kn/m kr yükü etkimesi gerekirken bölgenin son 30 yıllık yğış miktrlrı meteorolojik rşivlerden incelenmiştir ve bu zmn dilimi içinde 74 cm kr yüksekliğine ulşıldığı görülmüştür. Bu kr yüksekliğine göre de ypıy 1,15 kn/m kr yükü etkitilmiştir. Ayrıc ypının iki çıklığınd bulunn 1,5 m lik fenerlikler dolyısı ile de oldukç yüksek bir kr birikintisi oluşmktdır. Bu kr birikintisi dolyısı ile ypının ort ksınd oldukç fzl kr yükü oluşmktdır. Bu ypının tsrım şmsınd sıcklık değişimi de önli bir yük olrk krşımız çıkmıştır. Normlde böyle bir ypının ypılbileceği bir mevsime göre tsrım ypılrk sıcklık etkisi bir miktr düşük tutulbilirdi. Fkt bu ypının yılın 137

160 herhngi bir zmnınd ypılbilmesini sğlmk mcı ile toplm sıcklık değişimi 0 ± 0 olrk toplmd 0 40 lik sıcklık frkı siste etkitilmiştir. Özellikle de deprli kombinsyonlrd sıcklık değişimi etkisi çprz elnlrd çok büyük gerilmelere neden olmuştur. Çprz elnlrdki büyük gerilmeler de bu kesitlerin büyümesine neden olmuştur. Ypıd rüzgr yükü, depr yükü, kr yükü gibi dış yüklerin ynınd ypının geometrisi de zorlyıcı bir unsur olrk krşımız çıkmktdır. An tşıyıcı kolonlrın 10 m r ile yerleştirilmesi ve kren kirişlerinin bu 10 m rlık ile bsit mesnet olrk teşkili kren kirişinin büyük kesitli olrk tsrlnmsın sebep olmuştur. Bununl birlikte mkslrın 5 m rlıkl teşkil edilmesi her 10 m de bir r mks teşkilini berberinde getirmiştir. Bu durumd n tşıyıcı kolonlr mks kirişler düzenlenerek r mkslr bu mks kirişlere mesnetlendirilmiştir. Kr yükündeki elverişsiz yükle, kr birikintisi ve de iki r mksın tm ort kst bir örgü mks kirişe oturmsı ve bu mks kirişlerin de ort kolonlr oturmsı nedeni ile en büyük kesitli kolonlr ort kstki kolonlr olmuştur. Ayrıc n tşıyıcı kolonlrın 10 m de bir teşkili ile çprz elnlrın boylrı d oldukç uzun olduğundn nrinlik sorunu orty çıkmıştır ve çprz elnlr d kendi içlerinde örülerek zyıf yönde tutulmlrı sğlnmıştır ve nrinlikleri zltılrk yeterli hle getirilmişlerdir. Ypıd kolonlr örgü kolon olrk teşkil edilmişlerdir. Örgü kolon teşkili bulonlu bğlntılr ile sğlnmıştır. Bu tsrımd şntiyede kynk ypılmsı gerekmedikçe en z indirilmeye çlışılmıştır ve bu sebeple bğlntılrın hen hen hepsi bulonlu olrk teşkil edilmiştir. Örgü kolonlrın bulonlu birleşim ile örgü kolon hline getirilmesinin şntiyede kynk ypmyı engellesinin ötesinde bir yrrı d kolonlrın nkliyesi sırsınd kolylık sğlmsıdır. Örgü kolonlrın imlttn kynklı olrk getirilmesine krr verilseydi 10 cm rlıklı örgü kolonlrın tbn levhlrı d birlikte teşkil edildiğinde oldukç nkliyeye elverişsiz prçlr elde edilebilirdi. Bu şekilde h şntiye kynğı engellenmiştir h de her kolon kendi tbn levhsınd oturcğındn nkliye çısındn uygun bir tsrım olmuştur. Ayrıc her kolon bsit mesnetli olrk kendi tbn levhsın oturduğundn tbn levhsınd moment oluşumu engellenmiştir ve de zinde ekstr zorlnmlr ile gerilmeler engellenmiştir. 138

161 Ypıd stbilite probllerini ortdn kldırmk için çtıd rüzgr çprzlrı düşeyde ise depr çprzlrı kullnılmıştır. Ayrıc mkslr rsındki stbiliteyi de sğlmk mcı ile mkslr rsı stbilite bğlntılrı kullnılmıştır. Ar mkslrın depmslnlrını sınırlndırmk mcı ile rüzgr çprzlrı mkslrın rsın d yerleştirilmiştir. Fenerlikler de rüzgr çprzlrı ile ynı düzende çprz elnlr ile bğlnmıştır. Bu şekilde çtı düzlinin rijit diyfrm ykın bir hreket ypmsı sğlnmıştır. Kynk sınıfı olrk E7018 seçilmiştir. Bu kynk sınıfının km mukveti 40 N/mm, çekme mukveti 415 N/mm dir. Kynk niyet gerilmesi, çekme mukvetinin %30 u olrk lınbilir. Bun göre ( 415 N/mm = 41,5 kn/cm ) kynk niyet gerilmesi, τ =41,5x0,30=1,45 kn/cm olrk lınbilir. Fkt Türkiye deki kynk işçiliği de gözönünde bulundurulrk yygın olrk kullnıln bir değer olrk kynk niyet gerilmesi birleşim hesplrınd τ =11 kn/cm olrk lınmıştır. Yukrıd nltıln bütün koşullr eşliğinde ypı sisti oluşturulup lineer elstik hesp ypılrk gerekli oln kesitler belirlenmiştir ve bu kesitler uygun bğlntı rçlrı ile birbirilerine bğlnmışlrdır. Sonuç olrk ypının bütün detylrı ile birlikte çelik kısmının birim metrekre ğırlığı 148 kg olrk elde edilmiştir. Ayrıc ypıd toplmd kg çelik kullnılmıştır. 139

162 140

163 KAYNAKLAR [1] Uzgider ve diğerleri, 005. ĐMO-0, Çelik Ypılr, Emniyet Gerilmesi Essın Göre Hesp ve roje Esslrı, ĐMO Đstnbul Hrbiye Şubesi, Đstnbul [] Uzgider ve diğerleri, 005. Çelik Ypılrd Kynklı Birleşim Hesp, Ypım ve Muyene Kurllrı, ĐMO Đstnbul Hrbiye Şubesi, Đstnbul [3] TS498, Ypı Elnlrının Boyutlndırılmsınd Alınck Hesp Değerleri, Türk Stndrtlrı Enstitüsü, Ankr [4] TS648, Çelik Ypılrın Hesp ve Ypım Kurllrı, Türk Stndrtlrı Enstitüsü, Ankr [5] Depr Bölgelerinde Ypılck Ypılr Hkkınd Yönetmelik, 007, Türk Stndrtlrı Enstitüsü, Ankr [6] TS-3357, Çelik Ypılrd Kynklı Birleşimlerin Hesp ve Ypım Kurllrı, Türk Stndrtlrı Enstitüsü, Ankr [7] DEREN ve diğerleri, 008. Çelik Ypılr, Đstnbul Teknik Üniversitesi, Đstnbul [8] Uzgider ve diğerleri, 00. Kfes Kiriş Çerçeveli Endüstri ve Hl Ypılrı, ĐMO Đstnbul Hrbiye Şubesi, Đstnbul [9] Uzgider ve diğerleri, Çelik Ypılr, 008, ĐMO Đstnbul Kurs Notlrı [10] ÖZTÜRK, 00. Çelik Ypılr Kıs Bilgi ve robller,yıldız Teknik Üniversitesi, Đstnbul [11] ARDA, Çelik Çtı ve Binlrd Rüzgr Krşıt-Düzenleri ve Stbilite Bğlntılrı, Skry Devlet Mühendislik-Mimrlık Akdisi Yyınlrı [1] Odbşı, Ahşp ve Çelik Ypı Elnlrı, Đstnbul [13] DIN 4100, Deutch Institute of Norme [14] Sp000 Anlysis Reference Mnul, Computers snd Structures Inc. Berkeley, Cliforni 141

164 14

165 EKLER Ek A.1: Kullnıln Tblolr Ek A.: Genel Yerleşim lnlrı 143

166 144

167 EK A.1 Hesplrd Kullnıln Tblolr Çizelge A. 1: ĐMO-0, Tblo 7.8b Çizelge A. : ĐMO-0, Tblo

168 Çizelge A. 3: ĐMO-0, Tblo

169 Çizelge A. 4: ĐMO-0, Tblo 7.10 Çizelge A. 5: ĐMO-0, Tblo

170 Çizelge A. 6: ĐMO-0, Tblo 7.18b Çizelge A. 7: ĐMO-0, Tblo