GaJKA MANaJN LA RIEKTa GULLUT JUOHKKA assjen MIJ SIDJIJ GUOSSKa.. - AN:a manajkonvensjavnna - LULESAMISK GIRJÁSJ FAMILLJARÁDE BIRRA
Sisadno 5 Mij la familljaráde 7 Goassa familljaráde hiehpá 9 Gatjálvisá familljarádáj 11 Gudi oassálassti 13 Dåmadiddje 15 Fáhkaulmutja familljaráden 17 Mij dáhpáduvvá familljaráden ja åvddåla 19 Tjuovvoliddje familljaráde 21 Doarjjaulmusj ja máná gulldalimbamse 23 Sidá ienebut diehtet
.. Gajka galggi bessat ietjasa vuojnov javllat avddal juojddav mierret Mij la familljaráde? Familljaráde la tjåhkanibme gånnå famillja ájnas ássjijt mierret gå nágina mielas muhtem máná dille la låssåt. Dát soajttá vuogas vuohke tjoavddusijt gávnnat gå mánná viehkev dárbaj. Familljaráde la luojvoj ja famillja iesj jali almulasj bargge máhtti familljarádáj gåhttjot. Dán girjátjin oattjo diehtet gåktu familljaráde tjadáduvvá. Dát barggamvuohke ienemusát mánájsuodjalusán aneduvvá valla aj ienebut ietjá dievnastusájn. 5
MAJT. GALGGAP. DAHKAT VAJ MINA SKAVLLAJ BOAHTA AJGE BALE? Goassa máhttá familljarádev adnet? Familljaráde máhttá moatten aktijvuodan aneduvvat ja mánájda moatte álldarjuohkusin. Vuonan la mánájsuodjálusán edna vásádus dákkir barggamvuoges Máná ja familja gudi li familljarádáj sæbrram álu dav iehtjádijda oajvvadi. Buojkulvisá goassa máhttá familljarádev tjadádit: Gássjelis dilijn árkkabiejven dagu asstoájgen jali skåvlån Gå máná ásadusán årru jali gå galggi ásadusás ålgus jåhtet Hiehtedilijn gå mánájsuodjalus hæhttu oanegis ájgen ássjev tjoavddet Váj ájgge æjgádij siegen ja gaskan buorebut hiebaduvvá Gå mánná biebbmosijdav dárbaj 7
GUHTIMUSJ GALGGA MINAV BALLOTJIEKTJAMIJ TJUOVVOT?. MINA MIELAS LA LASSAT GA IEDDNE JA AHTTJE ABA SABADA GA GALGGA IEDNE JA AHTJE GASKAN JAHTET. GAKTU MAHTTA MINA DILLE BARRANIT? ROB JA EWA ABA DESTI MAHTE SIJDAN ARROT. GANNA GALGGABA ARROT? - --... ROB SIHTA BIEBBMOSIJDAS JAHTET. MAJT GALGGAP DAHKAT?...... - - -.. Gatjálvisá familljarádáj Ájggá åvddål familljaráde gárvedi mánná æjgáda/åvdåstiddje almulasj aktisasjbarggoguojme siegen gatjálvisájt familljarádáj. Muhttijn ihti aj gatjálvisá familljaráde gárvedahttijn. E val galga ilá ållo gatjálvisá familljarádáj. Álu li niellja vihtta gatjálvisá nuohkása. Ájnnasamos la jut gatjálvisá li ájnnasa mánnáj ja sidjij gudi sæbrri dajt gárvedit. 9
Gudi sæbrri? Mánná aktan æjgádij jali åvdåstiddjij mierredi gudi galggi familljarádáj gåhtjoduvvat. Máhtti liehket famillja berraha rádna ráddná jali iehtjáda gudi li ájnnasa. Ienemusá sijájs gudi gatjáduvvi båhti jus dåssju hiehpá. Jus sjaddá ilá guhkke mannat jali ietjá sivá diehti i besa boahtet de máhttá sæbrrat telefåvnå e-påsta Skypa jali girje baktu. Dá álu oassálassti: Mánná Æjgáda/åvdåstiddje. Jus æbá sidá sæbrrat máhtti loabev vaddet jut familljaráde sunnu dagi tjadáduvvá Famillja fuolkke rádna ráddná ja iehtjáda gejt mánná jali æjgáda/ åvdåstiddje sihtá gåhttjot Dåmadiddje guhti familjav viehket familljarádev plánit ja tjadádit Fáhkaulmutja gejt mánná æjgáda/åvdåstiddje ja almulasj aktisasjbarggoguojmme (dagu mánájsuodjalus) sihtá galggá sæbrrat 11
Dåmadiddje Dåmadiddje galggá familjav viehkedit familljarádev gárvedit ja tjadádit. Dåmadiddje la iesjrádálasj ja ij familja histåvråv dåbdå. Sån ij galggá ássjáj sehkanit valla viehkedit familjav juohkka ássjijn familljaráde åvddåla ja maŋŋela. Ienemus dåmadiddjijn li ietjá bæjválasj bargo. Sijájn la moatte lágásj duogásj ja åhpadibme. Aktisattjat sidjij la jut sihti ulmutjij ja familljarádij barggat. Dåmadiddje bargo: Máná ja æjgádij siegen mierredit gudi galggi sæbrrat Familljaráde praktihkalasj ássjijt gáhttit Gåhttjot ja sáhkadit sijájn gudi galggi tjåhkanibmáj sæbrrat váj gárvedam li Gávnnat máná stáddáv báhkojådediddjev ja tjállev Liehket tjåhkanimjådediddje familljaráde vuostasj ja goalmát oasen Familja plánav gaskostit 13
Fáhkaulmutja familljaráden Fáhkaulmutja gudi mánáv ja familjav dåbddi gåhtjoduvvi oassálastátjit familljaráde vuostasj oassáj. Mánná ja æjgáda li fáron mierredime gudi galggi sæbrrat. Fáhkaulmutja gudi álu gåhtjoduvvi li bargge mánájgárden skåvlån varresvuohtadievnastusán pedagogalasj-psykologalasj dievnastusán familljasuodjalusán sosialdievnastusán jali iehtjáda gudi mánáv dåbddi jali máhtti juojddav javllat máná dile birra. Diedo fáhkaulmutjijs li ájnnasa váj famillja máhttá buoremus plánav dahkat. Fáhkaulmutja gudi sæbrri aloduvvi ressursajt gehtjadit vájku aj gávnnuji gássjelisvuoda. Mánná ja æjgáda galggi juo diehtet åvddånbuktema sisanov åvddåla. Diedo majt fáhkaulmusj vaddá bierri aj oanes ja tjálalasj hámen gávnnut váj famillja máhttá dav adnet gå aktu rádádalli. 15
.. MaNNa MIERREDIV MIJaN GALGAJ FAMILLJARaDE. GaVNAJMA DAV. BUOREMUSaN. V. aj BESAJMA SaGASTIT GaNNa GALGAV arrot. Prosæssa familljaráde åvddåla ja nalluj Dábálattjat niellja gitta gáktsa vahko vihpi dallutjis gå familljaráde mierreduvvá gitta tjåhkanibme tjadáduvvá. Jus la hiehte de soajttá oanep ájgge vássá. Familljaráde galggá hiebalgis sajen tjadáduvvat. Tjåhkanibme la gålmå åsijda juogeduvvam: Tjåhkanime vuostasj oassáj sæbrri gájka oassálasste. Famillja oadtju diedojt fáhkaulmutjijs váj siján la buorre vuodo vuogas tjoavddusijt gávnatjit. Tjåhkanime nuppát oasen sáhkat famillja aktan váni ietjá almulasj ulmutjis siegen. Familljaráde gárvedimijn la dåmadiddje familja siegen gávnnam guhtimusj galggá mánnáj stáddán báhkojådediddjen ja tjállen. Tjåhkanime goalmát oasen biedjá famillja åvddån ietjas plánav. Jus la sáhka mánájsuodjalimássjes de galggá mánájsuodjalus oajvvadusájt árvustallat. 17
HAVSSKE LIJ FAMILJAJN JA RADNAJ IEHTJAMA BIRRA SAHKADIT. BASSA - -- JAVLLAT DAV MAJT SIHTA. Tjuovvoliddje familljaráde Familljaráde maŋŋela galggá pládna doajmmaj biejaduvvat. Vuojnnám lip álu dárbaj avtav jali ienep tjuovvoliddje familljaráde. Muhttijn dárbaj plánav evaluerit soajttá dárbbo rievddat dav mij ij la nav buoragit doajmmam ja dahkat ienebut dassta mij la doajmmam. Navti ij la familljaráde dåssju tjåhkanibme ájnat aj prosæssa man milta åvddålijguovlluj aktisattjat barggá. Tjuovvoliddje familljaráde ájgev dábálattjat sjiehtat familljaráden. Ij bierri ilá guhkev vihpat tjåhkanimij gaskan. 19
.. HAHAJ! Doarjjaulmusj ja máná gulldalimbamse Vuonan guorrasip máná galggi gullut ja ietja oassálasstet gå galggá mierredit juojddáv mij sijá iellemij guosská. Dát la moatten njuolgadusán mierreduvvam dagu mánájsuodjaluslágan mánájgárddelágan åhpadimlágan mánájlágan ja pasiænntariektálágan. Máná diehti e agev oattjo navti gåktu sihti valla ájnas la oadtjot diedojt ja ietjas vuojnov bessat åvdedit. Mánná guhti familljaráden oassálasstá vallji allasis stáddáv. Sån la dábálattjat muhtem familjan. Gå la gássjelis ietjas vuojnov javllat de máná stáddá máhttá suv viehkedit. Muhtem máná soajtti dárbahit vehi måvtåstuhttemav ja ihkap sihtá gulldalimbamsev válldet fárruj familljarádáj. Gulldalimbámsan familljaráden li viehka sierralágásj bielje ma mánáj ájádusájt ja gatjálvisájt viehka snivva gulldali. Gulldalimbamse la máná ráddna doarjja ja viehkke sihke familljaráde åvddåla ja rádádaládijn. Gulldalimbamse birra adnalit ihkap luluj gievrrodahkan gå værált ij la nav jasska. 21
Sidá gus ienebut diehtet? Ienemus suohkana Vuonan diehti familljaráde birra ja dát barggamvuohke ienebut ja ienebut adnuj váldeduvvá aj mánájsuodjalusá ålggolin. Guokta oanegis filma li familljaráde birra dagáduvvam. Dá filma subtsasti gåktu familljaráde tjadáduvvá ja li moatte giellaj lågåduvvam. Filmajt besa dáppe gæhttjat: www.bufetat.no/barnevern/familieraad 23
Hábbmim: Tibe T Prienntim: Skipnes AS Tjuorggama: AN-Imation/Anne Kristin Berge