Njuolggadusat luossareivviid ektui guolástanvuoigatvuođa ja guolásteami eavttut

Átírás

1 Njuolggadusat luossareivviid ektui guolástanvuoigatvuođa ja guolásteami eavttut SISDOALLU Kapihtal 1 Luossareiveeaiggát, guolástanvuoigatvuohta,eavttut ja guolásteapmi 1 Luossareiveeaiggát guolástanvuoigatvuohta ja salašrapporteren 2 Fierbmebivdoriekti 3 Luossareiveeavttut 4 Árvvoštallan Kapihtal 2 Eatnamiid geahčadeapmi 5 Geahčadeapmi juohke njealját jagi dahje dárbbu mielde 6 Gažaldagat guolástanrievtti manaheamis 7 Erenoamáš meannudeapmi Kapihtal 3 Bivdoguovlojuohkin (sona) luossareiveohcamat, bivdoriekti čáliheapmi ja sirdin 8 Bivdoguovlojuohkin, rievdadusat 9 Luossareiveohcan - juohkin 10 Guolástanriekti bivdoguovlluin (sonaide) 11 Sirdit guolástanvuoigatvuođa eará bivdoguvlui Kapihtal 4 Láigohit bivdoriekti 12 Láigosoahpamuš várdosa, ovttajienalaš sonamearrádus 13 Láigohit bivdoriekti dihto áigái 14 Láigohit bivdoriekti jahkái ain hávil Kapihtal 5 Fierpmástallan 15 fierbmebivdu- veahkki, oasálasti Kapihtal 8 Eará mearrádusat 16 Bagadallangeasku 17 Geasku ovddagiitidieđiheamis 18 Guolástanvuoigatvuođain riidočoavdin 19 Geahčadangáibádus 20 Njuolggadusaid rievdadit Mearkkašumit ovttaskas mearrádusaide: 5 Geahčadeapmi juohke njealját jagi dahje dárbbu mielde Lávdegoddi lea lokten jearaldaga ahte galgá go álggahit iešdieđiheapmi eatnamiid dikšumis dan sadjái go geahčadit. Ortnet gáibidivčče sahtedohko iskkadeapmi 7 Erenoamáš meannudeapmi Mearrádus ii áitte čázadaga luossanáliid. Ulbmil lea dáhkidit ahte dán joavkku guolásteaddjit, geat eai leat gallis, besset doalahit eallinkvalitehtaset man leat háhkan johkaleagi ássin. 6 Gažaldagat guolástanvuoigatvuođa manaheamis 6 oktan 17, 18, 19 galgá dáhkidit ahte vuoigatvuođalaš oažžu dohkálaš meannudeapmi vuoigatvuođaáššis ja beassá áimmahuššat iežas fuolla, ja maiddái fitnet veahki jos cealkámuš/váidda ovdanbukto njálmmálaččat. 14 Láigohit guolástanriekti jahkái ain hávil 1

2 Deanuláhkaásahusas/ Tanaforskriften 3, 6. lađas cealká ahte guolástanvuoigatvuođas sáhttá láiggohit olbmuide geat ásset johkaleagis. Dás ráddjejuvvo dasa ahte olbmui guhte ássá dan gielddas gos guolástanvuoigatvuohta lea nu mo otne lea geavatlaččat. Kapihtal 1 Luossareiveeaiggát, guolástanvuoigatvuohta, eavttut ja guolásteapmi 1 Luossareiveeaiggát guolástanvuoigatvuohta ja salašrapporteren Luossareivve vuođul lea guolástanvuoigatvuohta sis geat devdet fierbmebivdueavttuid. Luossareiveeaiggádiin lea vuoruhuvvon guolástanriekti čázadagas. Guolástanriekti ja stággobivdolohpi gáttis dahje fatnasis ii galgga boahtit fierbmebivdu ovdii dahje hehttet dan. 1 Lassin stággobivduriektái lea vuoigatvuođalaččas geas lea luossareivve, riekti bivdit buot guollešlájaid áigegustovaš bivdosiin go lotnu guolástankoarta áigodahkii unnibuš hattiin. Juohkehaš guhte lotnu guolástankoarta lea geatnegahtton rapporteret sállaša DG`ii, maiddái go ii gotte maidege. Salašrapporterendieđut leat DG ruovttusiidduin: 2 Fierbmebivdoriekti 2 Fierbmebivdu galgá dábálaččat dahkkut lahka orrunbáikki mii lea vuođđun guolástanvuoigatvuhtii. Guolástanriekti gullá ovtta dállodoalu miellahttui. Dállodoallu ieš mearrida guhtemuš dat guolásta vuoigatvuođa mielde. Guolástanvuoigatvuhtii gullá bivdit buođuin, njáŋggo-/goatnelfirpmiin ja golgadagain. Luossareiveeaiggát sáhttá dihto eavttuid mielde láiggohit iežas guolástanriekti earáide gč. kap. 4. Jos lea oktasaš eanadoallu seamma eatnamiin, de lea dušše ovtta olbmos dan oktasaš eanadoalus fierbmebivdoriekti. Dat ii guoskka daidda geain lea oktasaš eanadoallu muhto guhtesge eana mii deavdá fierbmerievtti eavttuid. 3 Luossareiveeavttut 3 DG ovdii galget jearaldagat bivdovuoigatvuođaeavttuid ektui, ja DG meannuda ja mearrida daid. 4 Guhte áigu fierpmástallat ferte deavdit čuovvovaš gáibádusaid: 1. Guoskevaš olmmoš ferte buvttadit unnimusat 2000 kg suoinni, dahje vástideaddji ollu groavvafuođđára iežas eatnamiin dahje eana man láigoha jahkemeriin (åremål). Eana galgá leat dikšojuvvon jahkásaš ládjui. Stuorra oassi galgá láddejuvvot eanamihttus gos ássá ja eatnamiin mat leat láhka ássanviesu. 2. Guoskevaš olmmoš ferte ássat das, dahje láhka dan eatnama mii lea lágat go guokte kilomehter eret Deanus dahje oalgejogaid. Son ferte leat čálihuvvon álbmotregistarii ássiin dan dihto guovllus Deanu dahje Kárášjoga gielddas, ja duođas orrut doppe. Dat guoská maiddái sutnje guhte ássá láhka dan eanamihttu mii lea lágat go guokte kilomehter eret johkagáttis gránnjágielddas. 3. Ássan lahka dihto eanaopmodaga sáhttá leat vuođđun bivdovuoigatvuhtii, jos nu fitne buoret ávkki eatnamiin eanadollui. Bivdovuoigatvuođas maid doalaha jos dulvi, rihtu, erošuvdna dahje eará erenoamáš sivat dagahit dan ovdii ahte ássat dan eanamihttus dahje lahka dan mii lea vuođđun bivdovuoigatvuhtii, eavttuid mielde. 4. Ássangáibádus sáhttá deavdit jos guoskevaš olmmoš, buolvvalonuheami oktavuođas, árbbi, eaiggátvuođasirdin dahje eará erenoamáš sivaid geažil orru seamma gilis dahje ásodatbáikkis lahka dan eanaopmodaga mii deavdá bivdoriekteeavttuid. 1 gč. Tanaloven 5, 2. ledd 2 gč. Tanaforskriften 3, ledd 3 Jf. Tanaforskriften 3, 1. ledd og kgl.res. av , s

3 5. Ássaneavttuid sáhttá deavdit jos luossareiveeaiggát šaddá orrut eará sajis muhtin áigodaga erenoamáš sivaid geažil, nu mo oahppu váldit, buozalmasvuohta, institušuvnnas orrut, boarásmuvvan dahje eará bearašdilálašvuođat. Luossareiveeaiggát ferte dan áiggis go lea eret leat álbmotregistaris dan gielddas masa eana mii addá bivdovuoigatvuohta lea. 4 Árvvoštallan Ássanbáikki ja eanaopmodaga gaskka, ja erenoamáš ássandilálašvuođat sáhttet árvvoštallot. DG dahká ollislaš ja dihto árvvoštallan ovttaskas áššis, vuođđuduvvon báikkiolbmuid vieruiduvvan bivdorivttiin mat sis lea guhkesáigge geavaheapmi ja báikkálaš virolašvuođa vuođul. 5 Árvvoštallan galgá leat sámi árbevieruid, riekteáddejumi ja vieruiduvvan vuoigatvuođaid vuođul. Kapihtal 2 Eatnamiid geahčadeapmi 5 Geahčadeapmi juohke njealját jagi vai dárbbu mielde DG sáhttá geahčadit eatnamiid juohke njealját jagi meannudeamis ja iskamis sonajuohkima ja go čálihit guolástanvuoigatvuođaid. 6 Geahčadit sáhttet maid erenoamáš dárbbuid mielde jos leat luossareiveohcamat, dahje jos eananeavttut leat nuppástuvvan. Erenoamáš sivat sáhttet leat dulvvit, rihtot, eaiggátlonohallan, eanajuohkin jnv. DG galgá šiehtadit luossareiveeaiggádiin áiggi goas geahčadeapmi čađahuvvo. Sonastivra galgá oažžut dieđu sona plánejuvvon geahčademiid birra. 6 Jearaldagat bivdorievtti manaheamis Jos eavttut eatnamiidda mat addet bivdoriekti eai šat ollašuvvo, de sáhttá manahit bivdorievttis. 7 Jos geahčadeamis boahtá ovdan ahte eavttut eai ollašuvvo, de oažžu luossareiveeaiggát mearkkašumiid ja bagadallan bivdorievtti eavttuid hárrái ja viidásut áššemeannudeamis, ovdal go nuppi geahčadeapmi čađahuvvo,gč Jos eavttut eai vel ollašuvvo de sáddejuvvo luossareiveeaiggádii čálalaš ovddagiitidiehtu ja oažžu vejolašvuođa buktit cealkámušas ja čilget leat go plánat dikšut ja gárvet eatnamiid buvttadeami várás, gč. 18. Luossareiveeaiggát galgá áigemeari siste buktit ákkastallon cealkámušas, ovdal go DG meannuda jearaldaga ahte leat go bivdoriektieavttut ollašuvvon. 9 Áššemearrádusa sáhttá váidalit DG`ii 3 vahko siste. 10 Nu maiddái jos ássaneavttut šat leat ollašuvvon. Jos luossareiveeaiggát háliida buktit cealkámušas dahje váidagis njálmmálaččat, dahje telefuvdna bokte de galgá DG veahkehit dan hábmet čálalažžan. 11 Čálus galgá ovdanbuktot luossareiveeaiggádii vejolaš divodeapmái ja dohkkeheapmái vuolláičállaga bokte. Gáibádusat áššenannudeapmái, bagadallamii, cealkinriektái ja váidalanriektái galgá leat dievaslažžat ollašuvvon ovdal DG dahká loahpalaš mearrádusa áššis. 12 Sonastivrii galgá kopiija ovddagiitidieđiheamis, váidagis ja loahpalaš mearrádusas áššis. Luossareiveeaiggát sáhttá loktet riidoášši fierbmevuoigatvuođa ektui eanajuohkinriekti dahje diggeriekti ovdii mearridit Jf. Tanaloven 1 Lovens formål 6 Jf. Tanaforskriften ledd 7 Jf. Tanaforskriften 3, 5. ledd 8 Jf. Forvaltningsloven Jf. Forvaltningsloven 28 og Jf. Forvaltningsloven Jf. Tanaforskriften 15 3

4 7 Erenoamáš gieđahallan Manjil go leat geahčadan eanaopmodagaid, galget eavttut eatnamiidda mat hui vuoras vuoigatvuođalaččat oamastit, meannuduvvo sierra vuođu mielde, namalassii sámi árbevierut, riekteáddejupmi ja virolašvuohta. Árvvoštallama vuođul sáhttá vearidit ahte fierbmevuoigatvuođaeavttut leat ollašuvvon jos luossareiveeaiggát lea orrun dain eatnamiin ja fierpmástallan čađat ollesolbmoagistis, ja jos dállodoalus eai leat earát geat bivdet. Dát ii leat gustovaš jos luossareiveeaiggát laigguha eret bivdovuoigatvuođas. Kapihtal 3 Bivdoguovlojuohkin (sonat) luossareiveohcan, bivdoriekti čáliheapmi ja sirdin 8 Bivdoguovlojuohkin, nuppástuhttin Čázadagas leat johka juhkkojuvvon bivdoguovlluide/sonaide mas vuoigatvuođalaččain geat devdet fierbmebivdoeavttuid lea bivdoriekti. DG čáliha luossareivve mas lea eavttut bivdovuoigatvuođas ja guolásteamis dihto guovllus. 14 DG doallá oppalas geahčaldat bivdoguovlojuogus ja luossareiveeaiggádiin ovttaskas guovlluin/sonain. 15 DG dárkkista ja meannuda guovlojuohkima ja luossareivejuohkin guovlluide juohke njealját jagi, ja sáhttá nuppástuhttit juogu maŋŋil go luossareiveeaiggádat oktasaščoahkkinis lea digaštallan ja gieđahallan ášši. 16 Jos lea rievdadusevttohus bivdoguovlojuohkimii, galgá DG dáhttut čálalaš cealkámuša guoskevaš guovlluin ovdal go ášši guorahallo ja ovdanbuktojuvvo oktasaščoahkkimii, ja ovdal DG dahká loahpalaš mearrádusas. Bivdoguovllut masa guoská galget čálalaččat oažžut dieđu loahpalaš mearrádusas. 9 Luossareiveohcan juohkin Luossareiveohcan sáddejuvvo DG`ii mii mearrida leat go fierbmebivdoriekti eavttut ollašuvvon. Ohcan galgá leat DG duohken ovdal njukčamánu 31.b. Ohcamis galgá boahtin ovdán áigemearri goas áigu geargan jos lea easkka dikšumin eatnamiid buvttadeapmi várás. DG čáliha luossareive daidda geat ollašuvvet eavttuid ássamis ja buvttadeamis iežas dahje láigoeatnamiin jahkemeriin (åremål), gč. 3 ja 4. Luossareivve sutnje guhte láigoha eatnamiid čálihuvvo dan áigodahkii masa láigosoahpamuš lea. Áigodaga sáhttá guhkidit jos láigosoahpamuš viiddiduvvo. Jos manaha bivdovuoigatvuođas, sáhttá vuoigatvuođalaš ohcat luossareivve ođđasit dan rájes go fierbmeriekteeavttuid fas deavdá ollásit. Luossareivve ii sáhte gihppet earret go jos ii šat deavdde fierbmeriekteeavttuid. Gáibádusat áššemeannudeapmái, bagadallamii, cealkinriekti ja váidalanriekti galget leat sajis ovdal DG dahká loahpalaš mearrádusa áššis, vrd. 6. Iige sáhte luossareivve gihppet jos eanajuohkinrievttis dahje diggerievttis lea vuoigatvuođalačča riidoášši fierbmeriekti ektui meannudeami vuolde Bivdoriektejuohkin sonaide DG čáliha bivdoriekti vuoigatvuođalaččaide geain lea luossareivve bivdoguovlluin (sonain). 18 Bivdit buođuin,njáŋggofirpmiin ja golgadit sáhttá dušše dan bivdoguovllus masa bivdoriekti lea čálihuvvon. Bivdoguovllut juhket bivdočázi ođđa luossareiveeaiggádiidda DG bivdoriektemearrádusaid vuođul. Bivdoriekti juhkkojuvvo dábálaččat dan guvlui mii lea lahka ássanbáikki mii lea vuođđun vuoigatvuhtii Jf. Tanaforskriften Jf. Tanaforskriften 7, 6. ledd 15 Jf. Tanaforskriften 7, 5. ledd 16 Jf. Tanaforskriften 7, 2. ledd 17 Jf. Tanaforskriften Jf. Tanaforskriften 7, 2. ledd 4

5 Opmodatsirdima,buolvalonohallama dahje árbbi olis eatnamiin main devdet bivdoriekteeavttuid čálihuvvo bivdoriekti dábálaččat seamma bivdoguvlui masa opmodat lei čatnon ovdal.. Go ođđa bivdoriekti juhkkojuvvo sonii, galgá DG hahkat čálalaš cealkámuša bivdoguovlu/sonastivrras ovdal loahpalaš mearrádus dahkko. Bivdoguovlu sáhttá ášši gieđahallat guovllu/sonačoahkkimis dahje jahkečoahkkimis. Bivdoguovlu galgá oažžut čálalaš dieđu loahpalaš mearrádusas. 11 Sirdit bivdoriekti eará bivdoguvlui Luossareiveeaiggát sáhttá ovdal njukčamánu 31.b ohcat DG`s sirdit bivdoriektis eará bivdoguvlui jos lea unnimusat 4 jagi dassái go fidni riekti dan bivdoguvlui, dahje beasai sirdit eará bivdoguovllus. Dán gáibádusas sáhttá spiehkastit jos dasa leat erenoamáš sivat mat dagahit bivdoguovllu bivddu ovdii, nu mo dulvi,rihtu, erošuvdna dahje johka nuppástuvvo. DG galgá dáhttut čálalaš cealkámuša dan bivdiguovllus gosa ohcco sirdit bivdorievtti, ovdal go loahpalaš mearrádus dahkko. Bivdoguovlu sáhttá ášši meannudit guovllu/sonačoahkkimis dahje jahkečoahkkimis. Guoskevaš bivdoguovllut galget oažžut čálalaš diehtu loahpalaš mearrádusas. Kapihtal 4 Láigohit bivdoriekti 12 Láigosoahpamuš várdosa, ovttajienalaš bivdoguovllumearrádus DG lea geatnegáhtton registreret ja dollat várdosa buot láigosoahpamušain. 20 DG galgá juohke bivdoáigodaga maŋŋá guorahallat ovdáneapmi bivdoguovlluid láigosoahpamušain. Bivdoguovlu sáhttá ovttajienalaš jahkečoahkkimis dahje guovllu/sonačoahkkimis mearridit ahte bivdoriekti jahkái ain hávil ii galgga láiggohuvvot boahtte bivdoáigodagas. Bivdoguovlu galgá sáddet mearrádusas čálalaččat DG`ii. 13 Láigohit bivdoriekti dihto áigái 21 Luossareiveeaiggát sáhttá ovdal njukčamánu 31.b. čálalaččat ohcat DG láigohit bivdoriektis sonas dihto áigái gitta 5 váhku rádjai jos ii leat eará olmmoš su dállodoalus gii sáhttá bivdit, ja jos luossareiveeaiggát ii sáhte bivdit erenoamáš sivaid geažil, nu mo buozalmasvuohta, gártan institušuvdnii, agi dahje eará jávkan áigodatbarggu geažil. Guhte láigoha bivdoriekti galgá ássat ollesáiggi ja leat álbmotregistaris dan gielddas gos dat eana lea mii deavdá bivdoriekteeavttuid. DG galgá dáhttut čálalaš cealkámuša bivdoguovllus ovdal mearrádus dahkko DG galgá dieđihit čálalaččat bivdoguvlui ášši mearrádusas. 14 Láigohit bivdoriekti jahkái ain hávil 22 Luossareiveeaiggát sáhttá ovdal njukčamánu 31.b čálalaččat ohcat lobi láiggohit bivdoriektis jahkái ain hávil olbmui guhte orru dan gielddas gosa bivdoriekti gullá, jos ii leat eará su dállodoalus guhte sáhttá bivdit. Bivdoguovlu meannuda ášši guovllučoahkkimis dahje jahkečoahkkimis. Láigoheapmi dohkkehuvvo jos buot luossareiveeaiggádat mieđihit čálalaččat. Dát guoská maid dasa jos lea ohccojuvvon guhkidit láigosoahpamuša. Láigu ii dohkkehuvvo jos bivdiguovlu (sona) lea ovttajienalaččat mearridan jahkečoahkkimis dahje guovllučoahkkimis ahte bivdorievttit eai galgga láiggohuvvot boahtte bivdoáigodagas, vrd Jf. Tanaforskriften 3, 4. ledd 20 Jf. Kgl.res. av , s 12om at TF kan selv fastsette praksis 21 Jf. Tanaforskriften 3, 3. ledd 22 Jf. Tanaforskriften 3, 6. ledd 5

6 Ássangáibádus ja eará eavttut čatnon eatnamiidda galget leat sajis dakko bokte, ahte luossareiveeaiggát ieš dahje son guhte láigoha dan galgá orrut das dahje lahka dan eanaopmodaga láigoáigodagas. Luossareiveeaiggát ja son guhte láigoha bivdoriekti galgaba orrut ja leat álbmotregistaris dan gielddas gosa bivdoriekti gullá. Bivdoguovlu sáhttá bivdit veahki DG`as áššemeannudeapmái ja sihkarastin dihtii ahte láigoeavttut leat sajis. Bivdoguovlu galgá čálalaččat dieđihit láigosoahpamušaid DG`ii registrerema várás. Kapihtal 5 Fierpmástallan 15 Fierpmástallan veahkki, oasálasti Luossareiveeaiggát dahje son guhte láigoha guolástanriekti galgá ieš bidjat fierbmebivdosa, njáŋggofierbmi dahje buođu. Bivdi ieš mearrida dárbbaša go veahkki dan bargui, ja buođuin. Jos fáhkka šaddá leat eret bivdováhkus de sáhttá váldit veahki oahppat firpmiid. Seamma lea go galgá geassit firpmiid ovdal ráfáidahttináigodaga. Bivdoguovlostivrras maid sáhttá bivdit veahki. Veahkki gálga ássat muhtin johkaleagi gielddain ja sus galgá gustovaš bivdokoarta. DG bokte sáhttá ohcat jos ássangáibádus ii leat sajis. Fierbmebivdu vuoigatvuođaguoddi mearrida ieš geainna golgada. Eaktun lea ahte oasálastis lea gustovaš bivdokoarta ja ássá johkaleagi gielddain. Seailluhan dihtii sámi árbevieruid buolvvaid mielde ja daid vuhtiiváldima dihtii, sáhttá vuoigatvuođaguoddi golgadit ovttas mánáidisguin, mánáidmánáin, oappážiin dahje váhnemiin geat orrot olggobealde johkaleagi gielddaid. Eaktun lea ahte oasálastis lea gustovaš guossebivdiid bivdokoarta. Kapihtal 6 Eará mearrádusat 16 Bagadallangeasku 23 Hálddašanlága 11 mielde lea DG`as bagadallangeasku áššemeannudeamis. Ulbmil bagadallamiin lea addit bealálaččaide ja eará berošteddjiide vejolašvuođa gozihit iežaset fuolla dihto áššiin buoremus lági mielde. 17 Geasku ovdagiitidieđiheamis 24 DG galgá čálalaččat buktit ovdagiitidieđáhus vuoigatvuođalažžii ja vejolašvuođa buktit cealkámušas ovdal go dahkko mearrádus mas lea duohta váikkuhus sutnje dahje su vuoigatvuođaide,vrd. hálddašanlága Dat guoská erenoamážit meannudeamis čuovvovaš áššiid: a. Jearaldagat leat go bivdoriekteeavttut sajis, meannuduvvo ja mearriduvvo DG bokte. 26 b. Guolástanriiddut gaskkal luossareiveeaiggádat bivdoguovllus meannuduvvo ja mearriduvvo bivdoguovločoahkkimis. Jos ášši ii čielgga dan čoahkkinis, de galgá bivdoguovlu loktet dan DG ovdii mearridit. 27 c. Jos eavttut ássamii ja eatnamiidda eai leat sajis, de sáhttá manahit bivdovuoigatvuođas. DG meannuda ja mearrida áššis Jf. Tanaforskriften 15, 1. ledd 24 Jf. Tanaforskriften Jf. Tanaforskriften 15, 3. ledd Jf. Tanaforskriften 3, 5. ledd 6

7 18 Bivdoriekti riidočoavdin 29 DG galgá vuosttamužžan ieš geahččalit čoavdit riidduid ja gažaldagaid bivdorievtti hárrái. Bivdoriekteriidu fierbme- dahje stággobivddu ektui sáhttá loktet eanajuohkinriekti dahje diggeriekti ovdii mearridit. 19 Geahčadangáibádus 30 DG áššečallosat leat almmolaččat almmolašvuođalága mearrádusaid mielde. Jos geahčadangáibádus hilgojuvvo, de sáhttá loktet áššin vejolašvuođaid doalahit áššečállosiid eret almmolašvuođas ja váidalit dan Finnmárku Fylkkamánnii. 20 Njuolggadusaid rievdadit Dát njuolggadusaid dohkkeha ja rievdada DG arvat eanetloguin, mii mearkkaša eanetlohku mas lea unnimusat 2/3 jienain. DG áššemeannuda álgoevttohusa ja rievdadusevttohusa ja sádde gulaskuddamii sonaide ja eará gulaskuddanásahusaide, ja biddjo oktasaščoahkkima ovdii cealkámuša buktit, ovdal go DG dohkkeha njuolggadusaid. 29 Jf. Tanaforskriften Jf. Tanaforskriften 15, 3. ledd 7