Hutkás ealáhus čoavddekeahtes vejolašvuohta Sámediggeráđi doaibmaplána kultuvrralaš ja hutkás ealáhusaide

Hasonló dokumentumok
Doaibmaplána Sámedikki digitálastrategiija čuovvuleapmái Mearriduvvon sámediggeráđis, ášši SR 065/19

Eksámen SFS 1002 Davvisámegiella vuosttašgiellan, Sámegiella 1. Fidnofágalaš oahppoprográmma jo2

FeFo ja bieggafápmu. Direktevra Jan Olli

Hutkás ealáhusat Njuolggadusat ohcatvuđot doarjagat Sámegillii

Ohcejoga gieldastrategiija 2025

NAV loguiguin ja duohtadieđuiguin 2016

Norgga Sámedikki ja Romssa fylkkasuohkana ovttasbargošiehtadus Šiehtadeaddji bealit, Norgga Sámediggi ja Romssa fylkkasuohkan,

FeFo mudde rievssatbivddu garrasit

Statnett dieđiha. ođđa 420kV johtasa birra gaskal Báhccavuotna ja Hámmárfeastta. Borgemánnu 2009.

Dássegovvádusat Olles eallima oahppama nationála gealborámmat (NGR)

7 Sámegiella mánáidgárddiin ja skuvllain

NORGGA JOĐIHANGODDI JAGI 2017

Sámedikkeráđi dásseárvopolitihkalaš čilgehus veahkaválddi birra sámi servodagas Álggahus

Árvvoštallan oahpaheami várás nákcabidjama joatkka

Cealkámušbivdin vuođđočáhceviidodagaid luohkkáijuohkin- ja ráddjennuppástusain Ohcejoga gielddas

Mela-oadju dorvvasta du buresbirgejumi

DOAIBMAPLÁNA VISUÁLA DÁIDAGII ROMSSAS

Sirkumpolára eamiálbmotgielaid giellateknologiija huksen dekoloniserema lahkonanvuohki

MÁNÁ BUOREMUS GO OVTTASEALLIN LOAHPAHUVVO

5 Giellaguovddážiid rávesolbmuid oahpahus

Čilgehus automáhtalaččat ráfáidahttojuvvon sámi visttiid birra

Finnmárkku regionála gelbbolašvuođaplána

Ovdasátni. VVL sávvá lihku VBL-bargguiguin! Juovlamánu Sisdoallu

Doarjjanjuolggadusat árbevirolaš máhttui ja sámi meahcásteapmi vuođđoskuvllas 2018 SIST OPPDATERT

VUOSTTAŠVEAHKKI. Epilepsialihttu EPILEPSIADOHPEHALLAMII. Juohkehaš sáhttá veahkehit epilepsiai dohppehallan olbmo

Kela. SV 29asa. Ohcamuš Áh i vánhemiidovddut. 1. Ohcci die ut Persovdnadovddaldat. 2. Kontonummir

KORT OM GYMNASIESÄRSKOLAN PÅ NORDSAMISKA. Oanehaččat gymnásasierraskuvlla birra 2013

Doarjjanjuolggadusat oahpponeavvoráhkadeapmái 2018 SIST OPPDATERT

Ođđa viessu sámi našunálateáhterii

Finnmárkku fylkkagieldda sámi strategiijat

Sámedikki kulturdoarjjaortnega árvvoštallan

5 Oahppočuoggáid buvttadeapmi sámegielas

OHCEJOGA GIELDDA EALÁHUSSTRATEGIIJA

Jahkedieđáhus 2018 Pasieanta- ja geavaheddjiidáittardeaddji

HABTOOL REGISTREREN JA KÁRTEN. Bagadallan skoviide

Bargiidbellodaga sámepolitihkalaš prográmma

VALÁŠTALLAMA, FYSALAŠ DOAIMMAID JA OLGGOSTALLAMA GUVLLOLAŠ DOAIBMAPROGRÁMMA

BISSET givssideami! Givssideapmi lea stuorra váttisvuohta. Ollesolbmuid ovddasvástádus dat lea láhčit dili buori skuvlabirrasii.

Sámi mámánidgárddebargiide Anáris Asta M. Balto Sámi allaskuvla

8 Datavuođđu sámi statistihkkii

3 Sámedikki doarjjaortnegat sámegielaide

mearridit álggahit SIERRADOARJAGA PO P/HOJKS

ÁRBEVIERRU, HUTKÁIVUOHTA JA DUDDJON

Maid bargá INGENEVRA?

Buresboahtin vástidit Skuvladearvvašvuohtajearahallamii! - Skuvladearvvašvuohtajearahallan Skuvladearvvašvuohtajearahallan 2019

2 Sámi musihkka nanu árbevierru ja gelddolaš ođasteapmi

1 Álggahus. Evttohusat ja mearkkašumit. Meannudeamit. Mildosat. Sámediggeráđi mearrádusárvalus:

SGR Romsa

6 Sámi logut. 6.1 Álggahus. Anders Sønstebø, seniorráđđeaddi, Statistihkalaš guovddášdoaimmahat (SGD)

K ártengeahččaleapmi rehkenastimis 2. ceahkki

BIVDOGUOVLLUID NJUOLGGADUSAT- GUOLÁSTEAMI ORGANISEREN

BARGONÁVCCALAŠ JA GULUHEAPME? NÁ BUORRÁNA DU BEAIVVÁLAŠ EALLIN

Kártengeahččaleapmi rehkenastimis 1. ceahkki Oahpaheaddjibagadus 2015

Movt láhččet mánáide saji oassálastit bearašráđi mearridandoaimmaide?

ČIŽŽEBORASDÁVDASEARVI DUTNJE GEASA ČIŽŽEBORASDÁVDA GUOSKÁ

5 Sohkabealperspektiiva sámi statistihkas

Dieđ. St. 15 ( ) Dieđáhus Stuorradiggái Olles eallima eallit Kvalitehtareforbma boarrásiidda. Dearvvašvuođa- ja fuolahusdepartemeanta

Nationa la geahč č aleamit. Oahpaheddjiid bagadus Čuovvolahttin ja viidáset bargu Lohkan 8. ja 9. ceahkis

Pohjoissaamenkielinen käännös

KULTTUURIT 9-11 LLA A A G I

Norgga girku Diakoniijaplána

Sámi allaskuvlla válganjuolggadusat

Nationa la geahc c aleamit. Oahpaheddjiid bagadus Čuovvolahttin ja viidáset bargu geahččalemiin Lohkan 5. ceahkis 2018

Servodatfága sámi oahppoplána

TRÅANTE JULGGAŠTUS. Tråante Sámit leat sierra álbmot ja mis lea riekti eallit ja mearridit iežamet áššiin, nugo buot earáge álbmogiin.

03 Mii šaddá boađusin? 04 Mii lea politihkalaš bellodat 06 Nominašuvdna 07 Ohcaluvvon: nuorat 08 Stáhtafámut 09 Váikkuhan kanála 10 Mediahivvodat 12

Ná Ruoŧŧa stivrejuvvo

O asreivve sisdoallu: Ándde Sara lea leamaš. jo iheaddji. Evaluerenseminára ak amánu 19. b lágiduvvui

Ohcat skuvlii Information på nordsamiska

Eaŋgalsgiella oahppoplána

SÁMI BÁIKENAMMADUTKAN

Sámediggeortnet. [Dievasčoahkkima. njuolggadusat] Fámus. rájes

4 Sámegiella nubbingiellan

Vuovdinorganisašuvnnaid duojis ja Duojáriid Dálu árvvoštallan

DOAIBMAPLÁNA Dohkkehuvvon Sámiráđi čoahkkimis

ČOAHKKÁIGEASSU «40 JAGI ČUOMASISKKUSČOHKKEMIIN DEANUČÁZÁDAGAS MAID LEA OAHPAHAN?»

OKTASAŠSOAHPAMUŠ IMMATERIÁLA KULTURÁRBBI SUODJALEAMIS

Dárkilat njuolggadusat eksámeniid lágideapmái ja čađaheapmái

Ollisteaddji modulat Kulturhámuhanjearahallamii (KHJ:i)

Njuolggadusat luossareivviid ektui guolástanvuoigatvuođa ja guolásteami eavttut

Norgga Sámiid Riikkasearvvi njuolggadusat

SÁMI ÁLBMOTBEAIVI ALMMOLAŠ LEAVGABEAIVIN

2 Sámegiella vuođđoskuvllas ja joatkkaoahpahusas

Got stuorra meahcieallit váikkuhit bivddáhasealibiid populašuvnnaid?

Ohcejoga gielda Beavdegirji 1/2018 1

Ofelaš eanagotti unnitlohkogiela váikkuhandoaibmaorgána ja sámegiela váikkuhandoaibmaorgána doibmii

OKTASAŠČOAHKKIMA NJUOLGGADUSAT RÁHKKANEAPMI JA ČAĐAHEAPMI

Sámediggeráđi dieđáhus sámi boazodoalu birra

AKADEMALAŠ ČÁLLINSEMINÁRA

Boazodoallu eallinvuogi máhtut

Ovttastuvvan našuvnnaid julggaštus eamiálbmotvuoigatvuođaid birra

TryggEst.no. Nordsamisk

Dohkkehuvvon cealkámušat. Sámiid 21. Konferánssas. Tråantesne

3 Vuođđoealáhusat boazodoallu, eanandoallu ja guolásteapmi

DAVVISÁPMI. Fámolaš luonddustis. inari.fi

Risttalašvuohta, osku, eallinoaidnu ja etihkka sámi oahppoplána

Ealáhahkii. Ealáhatdorvu, ássama doarjja ja dikšundoarjja Oanehaččat ja čielgasit

RÁDJEKEAHTTESVUOHTA DAVVIN

Sámi giellaplána. Mánáidgárddiide ja vuođđoskuvlii Sirdin dan gaskka

SÁMI ALLASKUVLLA EKSÁMEN- JA LOAHPALAŠ ÁRVVOŠTALLAMA LÁHKAÁSAHUS

Átírás:

Hutkás ealáhus čoavddekeahtes vejolašvuohta 1

Áigodat: Borgemánnu 2017 Juovlamánnu 2019

Sisdoallu 1 Álggahus 4 2 Mii lea hutkás ealáhus? 4 3 Stáhtus kultur- ja hutkás ealáhus 5 3.1 Kultur- ja hutkás ealáhus riikadásis 5 3.2 Sámi kultur- ja hutkás ealáhus 5 4 Mihttomearri 6 5 Doaibmabijut 7 5.1 FoU 7 5.2 Hutkás gielda 7 5.3 Gelbbolašvuođa buorideapmi 7 5.4 Kultur- ja hutkás ealáhuskonferánsa 8 5.5 Álggahan-, investeren- ja ovddidandoarjja 9 5.6 Oassemihttomearri go geahččá fárrolaga áŋgiruššansurggiiguin 9 6 Boahtteáiggeeinnostus 9 7 Bušeahtta 10 Referánsalista 11

1 Álggahus Sámediggi áigu ain áŋgiruššat ealáhusovddidemiin sámi dáidda- ja kulturilbmamiid vuođul. Dát sáhttá buvttihit ollu bargosajiid Sápmái boahtteáiggis. Sámi kultur- ja hutkás ealáhusaktevrrat váikkuhit ceavzilis árvoháhkama, seammás go árbevierut ja kultuvra fievrriduvvojit ja ovddiduvvojit viidáseappot. Kultur- ja hutkás ealáhussuorgi lea ahtanuššamin sakka. Birrasii 7 miljon olbmo barget dán suorggis Eurohpás. 20 % bargiid gaskkas kulturealáhussuorggis leat vuollel 30 jagi 1. Geažiduvvon lea ahte ealli kulturealáhusbiras guovllus, sáhttá geasuhišgoahtit eanet ássat, váldit oahpu dahje bargat. Amerihkálaš dutki Rihhard Florida čuoččuha ahte dáidu geasuhit hutkás ja alla oahppan máhttobargiid lea deaŧaleamos eaktu ahtanuššama ja ovdáneami háhkamis guovllus 2. Sámediggi mearridii doaibmaplána kulturealáhusaid várás 2013-2016 3. Dát doaibmaplána lea ovddit doaibmaplána joatkka ja ođasteapmi, ja dat gusto áigodahkii borgemánu 2017 rájes gitta jagi 2019 lohppii. 2 Mii lea hutkás ealáhus? UNESCO 4 lea meroštallan ná kultuvrralaš ja hutkás ealáhusa: Sectors of organised activity whose principal purpose is the production or reproduction, promotion, distribution and/or commercialisation of goods, services and activities of a cultural, artistic or heritage-related nature. Sámediggi lea jagi 2013 rájes gohčodan dán ealáhusa kulturealáhussan. Sámediggi vásiha ahte kulturealáhus sáhttá leat eahpečielggas ja boastut áddejuvvot, ovdamearkka dihte borramuš ja mátkeealáhusat sáhttet leat oassi sámi kultuvrras. 2017:s, maŋŋá ollu jagiid kártemiiguin ja meroštallamiiguin, sáhttá dadjat ahte kultuvrralaš ja hutkás ealáhus geavahuvvo dál eanet. Sihke Kulturráđđi ja Innovašuvdna Norga geavahit dán namahusa. Nu áigu maid Sámediggi dahkat dás duohko. Sámediggi áigu váikkuhit dan ahte sámi dáiddárat ja kulturaktevrrat buoridit sin dietnasa nu ahte sii sáhttet birget doaimmaineaset. Dan mii áigut dahkat sierralágan stuorát ja unnit doaibmabijuid bokte, ja dasto min doarjjaortnegiid bokte. Dasto galgá Sámediggi movttiidahttit ođđajurddašeami ja ahte eanet áŋgiruššet suorggi siskkobealde. Hutkás ealáhusa áŋgiruššama olahusjoavkun leat smávva fitnodagat mat barget kultuvrralaš ilbmamiid juohkimiin, gaskkustemiin, gávppašemiin, vuovdalemiin ja/dahje vuovdimiin. Sámediggái siskkilda dát áŋgiruššan čuovvovaš hutkás ealáhusaid, mas sámi dáidda ja kulturilbmamat leat doaimma guovddážis: Arkitektuvra Design Dihtorspealut Filmmat Girjjálašvuohta Musihkka Máidnosat Deaddiluvvon mediat TV ja radio Visuála dáidda Doaimmaheaddji dáidda Duodji gullá maiddái hutkás ealáhusa meroštallama sisa. Duojis leat sierra doarjjaortnegat ja áŋgiruššamat njuolga duodjeealáhusa ja duojáriid guovdu. Sámedikkis leat sierra áŋgiruššamat kultuvrrain ja kulturdoaibmabijuiguin, main fokus ii leat doaimma gávpeoasis. Sámediggi áŋgiruššá sierra maiddái sámi mátkeealáhusaiguin, vuođđoja lotnolasealáhusaiguin. Hutkás ealáhusas lea nana čanastat buot dáid ealáhusaide ja ortnegiid gaskka lea ovttasbargu. 1 Ericsson, B., & Andersen, T. (2016). Hvordan lykkes stort som små? Mikrobedrifters kapasitetsutfordringer. Lillehammer: Østlandsforskningen. 2 Ryssevik, J., & Dahle, M. (2015). Større enn kval? - En utredning om den nordnorske filmbransjen. Bergen: Ideas2evidence. 3 Handlingsplan for kulturnæringer 2013-2016, Sametinget (2013). 4 http://www.unesco.org/new/en/santiago/culture/creative-industries/ 4

guovddášdoaimmahaga logut čájehit ahte ovttaolbmofitnodagain mat ásahuvvojedje 2009:s ledje dušše 21 % ain doaimmas 2014:s. Oasusservviin ledje ain 27 % doaimmas 2017:s7. 3 Stáhtus kultur- ja hutkás ealáhus Eanaš hutkás ealáhusfitnodagat Sámis sáhttet gullat namahusa mikrofitnodat vuollái. Mikrofitnodahkan sáhttá meroštallat fitnodaga mas leat gaskal nolla ja njeallje bargi. Ovttasbargu lea deaŧalaš doaba dáid fitnodagaide. Sivvan dasa sáhttá leat go ollu fitnodagat leat smávvá ja leat sorjavaččat nubbi nuppis jos galget lihkostuvvat. Čájeha ahte ahtanuššan buorrána ovttasbarggu bokte ja ahte ovttasbargu lea kultuvrras fitnodagain hutkás ealáhusain. Ollu servet maiddái searvevuhtii vai ožžot stuorát bargguid 5 3.1 Kultur- ja hutkás ealáhus riikadásis Jagi 2017 álggus ledje gávccis logi fitnodaga gaskkas Norggas njeallje dahje unnit bargit6. Mikrofitnodagaid gávpejohtu lei sullii 23 % ealáhuseallima ollislaš gávpejođus7. Statistihkalaš 5 6 7 8 Norgga ráđđehus áŋgiruššá maiddái kreatiiva ja kultuvrralaš ealáhusain. Kulturdepartemeanta juolludii 70 miljon ru dán ealáhussii. Birrasii 30 miljon ru manná Innovašuvdna Norgii ja 10 miljon ru manná ortnegii mii galgá váikkuhit regionála suorgeovddideami8 3.2 Sámi kultur- ja hutkás ealáhus Okta dovdomearka sámi kultur- ja hutkás ealáhussii lea ahte dávjá doaimmahuvvojit nana idealismmain ja profešonealla doaimma haga. Ealáhusa kulturbealis leat guhkes ruohttasat sámi servodagas, muhto dat mearkkaša maiddái ahte ealáhusas lea stuorra čoavddekeahtes vejolašvuohta3. Sámi kultur- ja hutkás ealáhusas leat eanaš fitno- Ericsson, B., & Andersen, T. (2016). Hvordan lykkes stort som små? Mikrobedrifters kapasitetsutfordringer. Lillehammer: Østlandsforskningen. 20.01.2017 - https://www.ssb.no/virksomheter-foretak-og-regnskap/statistikker/bedrifter/aar 14.10.2016 - https://www.ssb.no/virksomheter-foretak-og-regnskap/statistikker/fordem https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/70-millioner-kroner-til-kulturell-og-kreativ-naring/id2514480/ 5

dathámit nugo ovttaolbmofitnodat dahje almmolaš doaimmat (NRK, bibliotehka, arkiiva), ja eanaš kultur- ja hutkás ealáhusaktevrrat buvttadit dávviriid ja bálvalusaid vuovdimassii. 2014:s ledje ollásit sullii 150 fitnodaga Sámedikki ealáhusovddideami doarjjaortnega doaibmaguovllus (STN guovlu). Ovttaolbmofitnodagain ii leat geatnegasvuohta fievrridit rehketdoalu ja danne leage hástalussan háhkat buori gova ekonomiijas ollislaš sámi kulturealáhusas 9. Earret media ja kulturásahusat, de leat kulturvuđot fitnodagat smávvá ja ekonomalaččat rašit. Ovttaolbmofitnodagat eai leat nu gievrra, ja guoskevaš olbmuin fitnodagas leat dasa lassin eará bargu. Dalle leage fitnodagas hástalussan oažžut fitnodatekonomalaččat gánnáhahttivuođa. Mihttomearrin baicce ii leat doaimmahit fitnodaga muhto eallit eanet dáidaga dihte go dáidagis 10. Ryssevik ja Dahle (2015) iskkadeapmi Davvi-Norgga filbmasuorggi birra duođašta dan. Čájeha ahte sis geat doibmet filbmasuorggis ferte maiddái leat oasseáiggebargu dasa lassin birgejumi dihte. Go mii dán kapihttala álggus dadjat ahte hutkás ealáhusas lea vejolašvuohta, de jurddašat mii ahte aktevrrat sáhttet olahit ođđa márkaniidda, dat sáhttet leat ođđa buktagat dahje nationála dahje riikkaidgaskasaš áŋgiruššan. Hutkás ealáhusas Sámis lea maiddái doaibmafápmu aktevrraid motivašuvnna bokte ja maid berre eanet deattuhit. Dasto ferte fokuseret dan áidnalunddotvuođa mii lea sámevuođas. 4 Mihttomearri Eanet hutkás ealáhusaktevrrat mat sámi kulturilbmamiid vuođul háhket gievrras ja gánnáhahtti fitnodagaid main lea buoret birgenmunni Iskkadeami vuođul maid Norut čađahii 2014:s leat eanaš sámi kulturealáhusfitnodagat ovttaolbmofitnodagat. Ryssevik ja Dahle (2015) gávnnaheigga maiddái iežaska dutkamis ahte fitnodagat filbmasuorggis Davvi-Norggas leat smávvát ja ekonomalaččat návccaheamit. Go mii oaidnit ahte unnán ovttaolbmofitnodagat leat aktiiva maŋŋá 5 jagi ja ahte ollu fitnodateaiggádiin ferte leat oasseáiggebargu lassin, de lea riekta ja deaŧalaš áŋgiruššat birgenmuniin ja givrodagain. Mihttomeari juksama dihte lea deaŧalaš ahte ealáhus ovdánahttá iežas gelbbolašvuođa bajidemiin, fierpmádagain, ovttasbargguin, kapitála fidnemiin, identitehtain ja idealismmain oktanaga. Dán vuođul leat mii válljen fokuseret dáid oassemihttomeriid dán áigodagas. Oassemihttomearit: 1. Buoridit máhtu sámi kultur- ja hutkás ealáhussuorggis 2. Háhkat málle prošeavttas Hutkás gielda mii váikkuha ahte ealáhus ahtanuššá 3. Ásahit ja bisuhit fierpmádatarenaid 4. Buoridit kultur- ja hutkás ealáhusaktevrraid gelbbolašvuođa 5. Bisuhit ja ovddidit doarjjaortnegiid njuolgga fitnodagaid várás Sámedikki vásihusa vuođul suorggi birra dan rájes go vuosttaš doaibmaplána álggahuvvui kulturealáhusa várás, ja dasto ođđaseamos dutkama vuođul suorggis, lea Sámediggi gávnnahan čuovvovaš mihttomeari sámi kultur- ja hutkás ealáhusa várás. 9 Angell, E., Gaski, M., Lie, I., & Nygaard, V. (2014). Næringsutvikling i samiske samfunn. En studie av sysselsetting og verdiskapnng i nord. Alta: Norut. 10 Angell, E., Gaski, M., Lie, I., & Nygaard, V. (2014). Næringsutvikling i samiske samfunn. En studie av sysselsetting og verdiskapnng i nord. Alta: Norut. 6

5 Doaibmabijut Mihttomeari juksama várás ferte muhtun doaibmabijuid bisuhit ja eará álggahit. Dán kapihttalis čalmmustat mii vihtta sierra doaibmabiju. Buot bajimuš dásis lea Sámedikki áŋgiruššan sámi kultur- ja hutkás ealáhusain válddahuvvon govvosis vuolábealde. vo gieldajođiheddjiide ja searvvahuvvon beliide. Jagis 2017 áigu Sámediggi ráhkadit málle sisdollui ja movt geavatlaččat galgá čađahit. Vuosttaš muttus áigut kártet dálá dili. Dasto galgá sávvojuvvon boahtteáiggi dilli kártejuvvot. Dán guovtti analyseren buvttiha muhtun konkrehta doaibmabijuid. Ieš čađaheapmi dahkkojuvvo ovttasdoaibmamiin Samisk kulturnæring «Hutkás gielda» mearkkaša kreatiiva gielda ja dat lea Sámedikki ođđa áŋgiruššansuorgi. Oažžun dihte eambbogiid mielde, de háliida Sámediggi searvvahit gielddaid ja ealáhusa ja ovttasbargat daiguin. Deaŧalaš lea searvvahit gieldda ja ealáhusa ja ovttasbargat daiguin árra muttus, vai bargu fakkastuv- FoU Gealbbolašvuođa Kulturealáhuskonferánsa Hutkás gielda ovddideapmi Doarjagat 5.1 FoU Maŋimuš dahkkojuvvui iskkadeapmi sámi kulturealáhussuorggi birra 2012:s maid Norut dagai. Dát hutkás ealáhus lea johtilit rievdamin. Dárbu lea eanet máhttui sámi kultur- ja hutkás ealáhusfitnodagaid eavttuid birra viidáseappot ovddideapmái ja ahtanuššamii. Danne vai Sámediggi galgá sáhttit láhčit nu ahte eanet nagodit čađa váttis ásahanjagiid, ja ahte eanet fitnodagat šaddet eanet gánnáhahttin áiggi mielde. Vai Sámediggi galgá sáhttit álggahit rivttes doaibmabijuid boahtteáiggis, de dárbbašat mii iskkademiid mat addet midjiide máhtu dan birra maid Sámediggi berrešii áŋgiruššat. 5.2 Hutkás gielda Sámedikki, ealáhusa ja gieldda gaskka. Proseassa designa ja málle ferte ovddiduvvot ja ráhkaduvvot ovttasráđiid olggobeale beliiguin. Jagis 2018 galgá prošeakta čađahuvvot muhtun gielddas Sámis. Dát gielda šaddá ovddasmannikunddarin. 5.3 Gelbbolašvuođa buorideapmi Gelbbolašvuođa buorideapmi lea deaŧalaš ja maid Sámediggi ain doallá fokusis. Fokus fitnodatbeallái dán ealáhusas lea deaŧalaš danne go ollu kulturaktevrrat eai oainne iežaset hutkin. Dan berrejit dahkat jos sii galget sáhttit eallit dainna bargguineaset. Fitnodatovddidanprográmma Dáhttu lea okta doaibmabijuid gaskkas Sámedikki beales, go guoská gelbbolašvuođa buorideapmái. Dáhttu álggaheami rájes 2014:s leat čađahuvvon vihtta prográmma. Oktiibuot leat 60 fitnodateaiggáda čađahan prográmma. Dás leat oasseváldiid mearkkašumit das mainna sii ledje eanemusat duhtavaččat: 7

«Fierpmádat. Unnán oktavuođat. Ávkkástallat nubbi nuppiin» «Deaivvadit earáiguin geain lea seamma dilli.» Ođđa doaibmabidju 2017:s ja 2018:s lea Dáhttu 2.0, prográmma mii lea ovddiduvvon sámi kultur- ja hutkás ealáhusfitnodagaid várás ahtanuššanáigumušaiguin. Prográmmas leat guokte fysalaš čoagganeami ja guokte webinára. Okta čoagganeapmi lea meassu olgoriikkas. Ollu aktevrrain lea báikkálaš/regionála márkan. Dutkan čájeha ahte gánnáhahttivuođa buorideami dihte fertejit fitnodagat viiddidit márkanguovllu11. Dáhttu 2.0 deattuha váldoáššis dán. Áigodagas 2017 2020 lea plánejuvvon ahte Sámediggi čađaha guokte Dáhttu 2.0 prográmma ja ovtta Dáhttu 1.0 prográmma. 11 8 5.4 Kultur- ja hutkás ealáhuskonferánsa Njukčamánus 2017 lágiduvvui konferánsa Guovdageainnus. Dasa serve oktiibuot 90 oasseváldi almmolaš ja priváhta suorggis. Kulturealáhuskonferánsa lea deaŧalaš deaivvadanbáiki smávva ja stuorát aktevrraide sámi kultur- ja hutkás ealáhusoktavuođas gos leat stuorra gaskkat. Mii diehtit ahte ollugat čohkkájit okto ja barget, geográfalaččat guhkkin eret earáin seamma suorggi olbmuin. Smávva fitnodagaide mat háliidit birget iežaset váibmolagas bargguin, iežaset gelbbolašvuođain ja máhtuin lea juste ovttasbargu ja fierpmádat deaŧalaš. Danne galgá Sámedikki kultur- ja hutkás ealáhuskonferánsa ain leat deaŧaleamos deaivvadanbáiki buohkaide geat barget sámi kultur- ja hutkás ealáhusa siskkobealde. Čuovvovaš kultur- ja hutkás ealáhuskonferánsa galgá čađahuvvot jagi 2019 áigge. Háhkan dihte eanet áigeguovdilis arena, áigu Sámediggi čohkket prográmmaráđi mas leat mielde iešguđege aktev- Ericsson, B., & Alnes, P. K. (2017). Kulturelle næringer - Innovasjon og lønnsomhet. Lillehammer: Kunnskapsverket.

rrat suorggi siskkobealde. Sihkkarastin dihte ahte prográmma deaivá sihke sisdoaluin ja čađahemiin. 5.5 Álggahan-, investeren- ja ovddidandoarjja Sámedikki doarjjaortnegiin sáhttá ohcat: Álggahandoarjaga (1. ja 2. muddu) Investeren- ja/dahje ovddidandoarjaga. Kultur- ja hutkás ealáhusa ohcanvuđot doarjjaortnega bušeahtta lea 1 000 000, ja ortnegis lea rabas ohcanáigemearri. Sámediggái bohtet ollu buorit ohcamat juohke jagi goappašiid ortnegiidda. Mis lea beroštupmi oppa áiggi fállat ortnegiid maid aktevrrat dárbbašit. Ortnegat muddejuvvojit máhttui dávistettiin maid oažžut FoU bokte. Máhttodoaimmahaga raportta mielde almmuhit doaimmat kultuvrralaš ealáhusain ahte sii geavahit eanet márkaniskkademiid go eará ealáhusat, ja ahte dat eanemus gánnáhahtti kultuvrralaš ealáhusat dahket dan 12. Kunddariskkadeamit lea okta ollu surggiin maid Sámediggi deattuha danne go dat sáhttet addit mávssolaš dieđuid márkanvuođus. Fitnodahkii lea álohii deaŧalaš diehtit gii kunddar lea. 5.6 Oassemihttomearri go geahččá doaibmabijuiguin ovttas Tabeallas vuolábealde leat oassemihttomearit čadnojuvvon oktii doaibmabijuiguin. 6 Boahtteáiggeeinnostus Orru leamen nu ahte kultur- ja hutkás ealáhus lea áŋgiruššansuorgin ollu riikkain ja guovlluin. Buot orru čujuheamen ahte kultur- ja hutkás ealáhus lea áigeguovdil. Sámediggi áŋgirušai árrat juo kulturja hutkás ealáhusain ja lea nu háhkan erenoamáš gelbbolašvuođa suorggis. Sámedikkis lea maid árjjalaš politihkka heivehuvvon smávvaservvodagaide. Sámediggi háliida boahtteáiggi leat buoremus kultur- ja hutkás ealáhussuorggis Sámis, mii áigut láidestit dan áŋgiruššamis mii guoská min kultuvrii. Dasa lassin oaidnit njeallje eará suorggi maid čalmmustahttit boahtteáiggis. Filbmabuvttadeapmi. Ryssevik ja Dahle (2015) mielde lea Davvi-Norggas šláddjás ja áidnalunddot luondu mii heivešii dievaslaččat filbmabuvttadeapmái. Seammás lea Davvi-Norggas ollu muitalusat ja áidnalunddot máinnastanvierut. Go galgá lihkostuvvat, de lea deaŧalaš ahte suorgi ja váikkuhangaskaoapmeapparáhta barget ovttas ja sohpet oktasaš mihttomeriid ja strategiijaid. Dat rabašii stuorra vejolašvuođaid. Čuoččuhuvvo ahte filmmas ja filbmabuvttadeamis leat máŋga positiiva oalgeváikkuhusa sihke ealáhus- ja servodatovddideami dáfus. Deaŧaleamos sivva čájehuvvo vuolábealde govvosis 13. Ovttasbargu vuođđuduvvon kulturásahusaiguin. Sámis leat ollu deaŧalaš kulturásahusat ja muhtun dovddus festiválat. Min mielas ovttasbargu daiguin Oassemihttomearri 1. Buoridit máhtu sámi kultur- ja hutkásealáhussuorggi birra 2. Háhkat málle prošeavttas «Hutkás gielda» mii váikkuha ealáhusa ahtanuššama 3. Ásahit ja bisuhit fierpmádatarenaid 1 + 2 + 3 + 4 4. Buoridit kultur- ja hutkásealáhusaktevrraid gelbbolašvuođa 5. Viidásetovddidit ja ovddidit doarjjaortnegiid njuolga fitnodagaid guovdu Doaibmabidju* 1 + 2 2 1 + 2 + 3 + 4 1 + 2 + 3 + 4 1 + 5 *Doaibmabijut leat: (1) FoU, (2) Hutkás gielda, (3) Gelbbolašvuođa buorideapmi, (4) Kulturealáhuskonferánsa ja (5) Doarjja 12 Ericsson, B., & Alnes, P. K. (2017). Kulturelle næringer - Innovasjon og lønnsomhet. Lillehammer: Kunnskapsverket. 13 Ryssevik, J., & Dahle, M. (2015). Større enn kval? - En utredning om den nordnorske filmbransjen. Bergen: Ideas2evidence. 9

livččii deaŧalaš. Dáid ásahusaide sáhtášii čatnat ollu doaimmaid. Boahtteáiggeplánas sáhtášii čájehit mo dan galggašii čađahit. Kulturturisma. Sámi mátkeealáhusas ja kultur- ja hutkás ealáhusas sáhttet leat stuorra vejolašvuođat mat eai leat vel geavahuvvon. Dan oktavuođas lea sámi museain deaŧalaš doaibma. Mo mii sáhttit dahkat museaid eanet geasuheaddjin? Geasuheaddji musea livččii ávkin sihke mátkeealáhussii ja kulturja hutkás ealáhussii guhkit áiggi vuollái. Oahppu sámi kultur- ja hutkás ealáhusas. Gelbbolašvuohta ja gelbbolašvuođa lokten lea deaŧalaš. Sáhttá leat ulbmillaš guhkit áiggi vuollái ahte Sámediggi bargá dan ala, ovttas Sámi allaskuvllain, ahte álggahit oahpu sámi kultur- ja hutkás ealáhusa gávpeoasis, vejolaččat ovttas earálágan ealáhusaiguin mat leat deaŧalaččat Sámis, nu go dujiin, mátkeealáhusain, boazodoaluin ja eará vuođđoealáhusaiguin. Nærings- og samfunnsmessige ringvirkninger av filmproduksjon Lokal identitet Film som attraksjonsog stedskvalitet Trekke turister Styrke øvrig næringsliv Styrke lokal filmnæring Film produksjon 7 Bušeahtta Dá lea sámi kulturealáhusa jagi 2017 bušeahtta, oktan jagiid 2018 ja 2019 bušeahttaevttohusaiguin. Sámi kultur- ja hutkás ealáhus Bušeahtta 2017 Bušeahtta 2018 Bušeahtta 2019 Ohcanvuđotdoarjagat 2 750 2 750 2 850 Gealbovuđot kultur- ja hutkás ealáhus 1 000 1 150 1 150 Sámi musihkkariepmovahkku Álttás 150 0 0 SUBMI 3 900 3 900 4 000 Sámi kultur- ja hutkás ealáhus ohcanvuđotdoarjagat Jagi 2017 várás várrejuvvui 1 000 000 ru. ohcanvuđotdoarjagiidda, gč. Sámedikki 2017 bušeahta. Jagi 2018 várás dát poasta lasihuvvo 1 150 000 ruvdnui. Sámi musihkkariepmovahkku Álttás Sámi musihkkariepmovahku lágida Audioland Álttás juohke jagi. Sii ožžo njuolggadoarjaga Sámedikkis 2017:s. 2018:s dát ortnet loahpahuvvo njuolggadoarjjan. Gealbovuđot kultur- ja hutkás ealáhus Dán postii gullet: Prošeaktajođiheapmi, FoU, kulturja hutkás ealáhuskonferánsa, Dáhttu 1.0 & 2.0 ja Hutkás gielda, mat gáibidit lassi juolludeami jagi 2019 várás 2019. 10

Referánsalista Angell, E., Gaski, M., Lie, I., & Nygaard, V. (2014). Næringsutvikling i samiske samfunn. En studie av sysselsetting og verdiskapnng i nord. Alta: Norut. Ericsson, B., & Alnes, P. K. (2017). Kulturelle næringer - Innovasjon og lønnsomhet. Lillehammer: Kunnskapsverket. Ericsson, B., & Andersen, T. (2016). Hvordan lykkes stort som små? Mikrobedrifters kapasitetsutfordringer. Lillehammer: Østlandsforskningen. (2013). Handlingsplan for Sametinget. Karasjok: Sametinget. Ryssevik, J., & Dahle, M. (2015). Større enn kval? - En utredning om den nordnorske filmbransjen. Bergen: Ideas2evidence. 11

bjorkmanns.no Sámediggi - Sametinget 2013 Ávjovárgeaidnu 50 N-9730 Karasjok/Kárášjohka Telefon +47 78 47 40 00 samediggi@samediggi.no 12