Sirkumpolára eamiálbmotgielaid giellateknologiija huksen dekoloniserema lahkonanvuohki

Méret: px

Mutatás kezdődik a ... oldaltól:

Download "Sirkumpolára eamiálbmotgielaid giellateknologiija huksen dekoloniserema lahkonanvuohki"

Bertalan Orsós
4 évvel ezelőtt
Látták:

1 Sirkumpolára eamiálbmotgielaid giellateknologiija huksen dekoloniserema lahkonanvuohki Lene Antonsen, Sjur N Moshagen ja Trond Trosterud, UiT Norgga árktalaš universitehta

2 Sisdoallu Koloniijagielaid giellateknologiija Davvi-Amerihká eamiálbmotgielat ja giellateknologiija Koloniijagielaid giellateknologiija ii heive eamiálbmotgielaide Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Grammatihkkamodelleren Oktasaš infrastruktuvra Čoahkkáigeassu

3 Koloniijagielaid giellateknologiija Giellateknologiija geavahusas Geavahit statistihkalaš vuohki vuođđu lea sáni olgguldas hápmi

4 Davvi-Amerihká eamiálbmotgielat ja giellateknologiija wwwethnologuecom Máilmmi gielat 0-4 Čállingiella, giella geavahuvvo oahpahusas ja servodagas 5 Čállingiella, muhto ii geavahuvvo nu olu oahpahusas 6a Buot buolvvat hupmet giela, dilli lea stabiila 6b-7 Buot buolvvat hupmet giela, muhto unnit hubmit go ovdal 8a-9 Giella lea áitojuvvon

5 Davvi-Amerihká eamiálbmotgielat ja giellateknologiija Ethnologue: Davvi-Amerihkká Máilmmi gielat Davvi-Amerihká gielat Davvi-Amerihkás: Sullii 300 eamiálbmotgiela Luohkká 2: inuktitut, inuvialuktun, hawai Luohkká 5: 5 cree-giela, dogrib (tlinchon) Luohkká 6a: 0 eamiálbmotgiella

6 Davvi-Amerihká eamiálbmotgielat ja giellateknologiija Davvi-Amerihká ealáskahttinbargu Stuorra eamiálbmotgielat muhtin veardde skuvllas Sátnegirjjit dehálaččat, Master-Apprentice-prográmmat Mac OS boallobeavdi 8 gillii Interneahttakurssat, omd sullii 60 giela Kanadas jietnafiillat + teaksta + sátnelisttut Giellaoahppanprográmmat (omd Rosetta Stone) giella oahpahuvvo dego livččii eŋgelasgiella Áppat telefovnnaide unna jietnafiillat, frásat ja sátnelisttut

7 Koloniijagielaid giellateknologiija ii heive eamiálbmotgielaide Davvi-Amerihká eamiálbmotgielat leat earáláganat vázzit eŋg: walk sátnehámit: walk, walks, walked, walking

8 Koloniijagielaid giellateknologiija ii heive eamiálbmotgielaide Davvi-Amerihká eamiálbmotgielat leat earáláganat vázzit eŋg: walk sátnehámit: walk, walks, walked, walking vázzit prearia-cree: pimohte sátnehámit: pimohte, pimohte, pimohtetân, pimohtek, pimohtehkan, pimohtehkahk, pimohtehkêk, nipimohtân, kipimohtân, pimohtew, pimohteyiwa, nipimohtânân, kipimohtânânaw, kipimohtânaw, kipimohtânâwâw, pimohtewak, pimohteyiwa, nikîpimohtân, kikîpimohtân, kîpimohtew, kîpimohteyiwa, nikîpimohtânân, kikîpimohtânânaw, kikîpimohtânaw, kikîpimohtânâwâw, kîpimohtewak, kîpimohteyiwa, nikapimohtân, kikapimohtân, kapimohtew, kapimohteyiwa, nikapimohtânân, kikapimohtânânaw, kikapimohtânaw, kikapimohtânâwâw, kapimohtewak, kapimohteyiwa, niwîpimohtân, kiwîpimohtân, wîpimohtew, wîpimohteyiwa, niwîpimohtânân, kiwîpimohtânânaw, kiwîpimohtânaw, kiwîpimohtânâwâw, wîpimohtewak, wîpimohteyiwa, êpimohteyân, êpimohteyan, êpimohtet, êpimohteyit, êpimohteyâhk, êpimohteyahk, êpimohteyêk, êpimohtecik, êkîpimohteyân, êkîpimohteyan, êkîpimohtet, êkîpimohteyit, êkîpimohteyâhk, êkîpimohteyahk, êkîpimohteyêk, êkîpimohtecik, pimohteyâni, pimohteyani, pimohteci, pimohteyici, pimohteyâhki, pimohteyahko, pimohteyêko, pimohtetwâwi, pimohteyici, +++

9 Koloniijagielaid giellateknologiija ii heive eamiálbmotgielaide Davvi-Amerihká eamiálbmotgielat leat earáláganat Gallii seamma sátnehápmi oidno Vuosttaš Mosesa girjjis (gaskam)

10 Koloniijagielaid giellateknologiija ii heive eamiálbmotgielaide Davvi-Amerihká eamiálbmotgielat leat earáláganat Gallii seamma sátnehápmi oidno Vuosttaš Mosesa girjjis (gaskam)

11 Koloniijagielaid giellateknologiija ii heive eamiálbmotgielaide Koloniijagielaid giellateknologiija ii heive eamiálbmotgielaide Lahkonanvuohki mii lea vuođđuduvvon statistihkkii, ii doaimma Čoavddus vuođđuduvvo eamiálbmotgielaid grammatihkalaš huksehussii: Grammatihkkamodelleren

12 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Grammatihkkamodelleren Grammatihkkamodelleren: hukset sátnehámiid lávka eadni lávka+n+sg+nom: lávka+n+ess: lávka+n+sg+ill: lávka+n+sg+acc: lávka+n+sg+loc: lávka+n+pl+nom: lávka+n+pl+ill: lávka+n+sg+com: lávka lávkan lávkii lávkka lávkkas lávkkat lávkkaide lávkkain eadni+n+sg+nom: eadni+n+ess: eadni+n+sg+ill: eadni+n+sg+acc: eadni+n+sg+loc: eadni+n+pl+nom: eadni+n+pll+ill: eadni+n+sg+com: eadni eadnin eadnái eatni eatnis eatnit etniide etniin vk -> vkk _ Vow* ^WG ; dn -> tn _ Vow* ^WG ; ^WG: báhcahat

13 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Grammatihkkamodelleren Lahkonanvugiid buohtastahttin Divvunprográmma galgá dovdat buot sániid Statistihkalaš bargovuohki čoaggit sátnehámiid stuorra digitálalaš teakstačoakkáldagas Grammatihkkamodelleren sátnelisttu ja grammatihkkamodealla vuođul hukset sátnehámiid

14 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Grammatihkkamodelleren Amerihká universitehtain Moatti universiteahtas leat grammatihkkamodellerengeahččaladdamat eamiálbmotgielaide Inuktitut, Navajo, Innu, Coeur D Alene, muhto eai leat geavaheddjiidprográmmat: i-sátnegirjjit, divvunprográmmat, jorgalanprográmmat, giellaoahppanprográmmat,

15 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Grammatihkkamodelleren Amerihká universitehtain Moatti universiteahtas leat grammatihkkamodellerengeahččaladdamat eamiálbmotgielaide Inuktitut, Navajo, Innu, Coeur D Alene, muhto eai leat geavaheddjiidprográmmat: i-sátnegirjjit, divvunprográmmat, jorgalanprográmmat, giellaoahppanprográmmat, Eamiálbmotgielain eai leat giellateknologalaš veahkkeneavvut

16 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Grammatihkkamodelleren Geavatlaš giellateknologiija Jus háliidit geavaheddjiidprográmmaid, de mii dárbbašit grammatihkkagirjjiid ja sátnegirjjiid eatnigielagiid geat máhttet dan mii ii leat girjjiin universitehtaid ja aktivisttaid ovttasbarggu buorre oktavuođa giellaservodagain infrastruktuvrra mainna sáhttá ráhkadit geavaheddjiidprográmmaid rabas-koda

Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Grammatihkkamodelleren UiT Norgga

geavahusas Geavaheaddjiprográmmat Grammatihkkamodelleren

Analyserejuvvon teakstačoakkáldagat Ráddjehusgrammatihkka

Dependeansamuorra Ráddjehusgrammatihkka Syntávssalaš gilkoriid addin

giellaoahppanprográmmat Rivttes analysa válljen Sátnedivvunprográmmat

17 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Grammatihkkamodelleren UiT Norgga árktalaš universitehta Giellatekno ja Divvun-joavku: Lingvistihkka geavahusas Geavaheaddjiprográmmat Grammatihkkamodelleren Geavaheaddjiprográmmat Fonologiija Syntehtalaš hupman Semantihkka Analyserejuvvon teakstačoakkáldagat Ráddjehusgrammatihkka Guovttegielat sátnelisttut + jorgalannjuolggadusat Dihtorjorgaleapmi Dependeansamuorra Ráddjehusgrammatihkka Syntávssalaš gilkoriid addin Guovttegielat sátnelisttut + oahpaheaddjit ICALL giellaoahppanprográmmat Rivttes analysa válljen Sátnedivvunprográmmat Grammatihkkaautomáhtat Morfofonologiija Morfologiija Sátnegirjjit mat sojahit sániid Guovttegielat sátnelisttut Sánit Teakstačoakkáldat

18 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Oktasaš infrastruktuvra Giellatekno/Divvuma infrastruktuvra nuvttá, rabas-koda Giellamodeallas beassá njuolgga prográmmaide

19 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Oktasaš infrastruktuvra Neahttadigisánit: Intelligeanta sátnegirji

20 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Oktasaš infrastruktuvra Neahttadigisánit 27 gillii Davvisámegiella: Lullisámegiella: Anárašgiella: Nuortalašgiella: Davit nuortamearasuomagielat: Lulit nuortamearasuomagielat: Mordvinagielat: Nenetsagiella: Marigielat: Komi- ja udmurtagiella: Prearia-cree: Davvi-haida:

Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Oktasaš infrastruktuvra Ovttasbargu: UiT ja University of Alberta Neahttadigisánit, divvunprográmma,

21 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Oktasaš infrastruktuvra Ovttasbargu: UiT ja University of Alberta Neahttadigisánit, divvunprográmma, teakstaanalysa: prearia-cree ( hubmi) davvi-haida (10 hubmi), 750 olbmo gullet čerdii Bargu álggahuvvon: ojibwe, tsuu t ina, nuorta-cree, cherokee

22 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Oktasaš infrastruktuvra UiT: Riikkaidgaskasaš ovttasbargu Fágabiras Giella (Giella) Giellatekno + Divvun (UiT) 8 9 Fágabirrasat mat geavahit min servera: Bissojohka, Norga 1 Helsset, Suopma 8 6 Tartu, Estlánda 2 1 Syktyvkar, Ruošša 1 Ulan-Ude, Ruošša 1 5 Edmonton, Kanada 2 4 Nuuk, Ruonáeanan 1 Oktiibuot 49 giela: 24 25,

23 Eamiálbmotgielaid lahkonanvuohki Oktasaš infrastruktuvra Dát gielat geavahit UiT infrastruktuvrra

24 Čoahkkáigeassu Eamiálbmotgielaid giellateknologiija huksen Koloniijagielaid giellateknologiija ii doaimma sirkumpolára eamiálbmotgielaide

25 Čoahkkáigeassu Eamiálbmotgielaid giellateknologiija huksen Koloniijagielaid giellateknologiija ii doaimma sirkumpolára eamiálbmotgielaide Eamiálbmotgielaid giellateknologiija ferte vuođđuduvvot dárkilis grammatihkkamodellii eatnigielagiid, giellaaktivisttaid ja lingvisttaid gaskasaš ovttasbargui

26 Čoahkkáigeassu Eamiálbmotgielaid giellateknologiija huksen Koloniijagielaid giellateknologiija ii doaimma sirkumpolára eamiálbmotgielaide Eamiálbmotgielaid giellateknologiija ferte vuođđuduvvot dárkilis grammatihkkamodellii eatnigielagiid, giellaaktivisttaid ja lingvisttaid gaskasaš ovttasbargui Sámi giellateknologiija fállá infrastruktuvrra sihke grammatihkkamodelleremii ja geavaheddjiidprográmmaide

27 Čoahkkáigeassu Eamiálbmogiid giellateknologiija geavahusas

Hasonló dokumentumok

Eksámen SFS 1002 Davvisámegiella vuosttašgiellan, Sámegiella 1. Fidnofágalaš oahppoprográmma jo2

Eksámen SFS 1002 Davvisámegiella vuosttašgiellan, Sámegiella 1. Fidnofágalaš oahppoprográmma jo2 Eksámen 26.05.2016 SFS 1002 Davvisámegiella vuosttašgiellan, Sámegiella 1 Fidnofágalaš oahppoprográmma jo2 Eksámendieđut Eksámenáigi Veahkkeneavvut Eksámen bistá 4 diimmu. Lea lohpi geavahit buot veahkkeneavvuid,