Nr 70 WIGIERSKĄ 2001 PAŹDZIERNIK PŁACZĄCY GOŁĄB. Ml i e s i ą c z n i k

Átírás

1 WIGIERSKĄ Ml i e s i ą c z n i k Nr PAŹDZIERNIK PŁACZĄCY GOŁĄB PIERWSZY PARK MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH W BUDAPESZCIE POLSKO-W ĘGIERSKI DZIEŃ SPORTU WYWIAD Z NOWYM DYREKTOREM INSTYTUTU POLSKIEGO W BUDAPESZCIE, PANEM MACIEJEM SZYMANOWSKIM PRZEDSTAWIAMY SYLWETKI NOWEGO POLSKIEGO RZĄDU NOC CZUWANIA NA JASNEJ GÓRZE W INTENCJI POLONII I JEJ DUSZPASTERZY Słynna litografia Franciszka Starowieyskiego - manifestacja sympatii z Wę grami z 1956 roku

2 In a u g u ra cja u ro czy sto ści otw arcia Parku M n ie jsz o ści N arodow ych w P e stsz en tlő rin c D zieci pow odzian p o lsk ich zap ro szone na W ęgry przez Sam o rząd M n iejszości P olskiej w Pápa w g o ścin ie Polskiego Stow arzyszen ia K u ltu raln eg o im. Józefa B em a Zło ż e n ie w ień có w w B azylice w Eszterg o m ie pod ta b licą w d zięczności za u d zielen ie sch ro n ie n ia u ch o d źco m polskim w czasie II w ojny św iatow ej P o m n ik p a tro n k i od budow anego po 57 la ta ch m ostu M arii W alerii W ęg iersk a P o lo n ia ró w n ież gło sow ała w w y b o rach p ow szech n ych do S e jm u i Sen atu

3 Polonia Węgierska 3 P o Lo nia W e G IERskA M i e s i ę c z n i k A MAgyARORSzÁgi lenqyelek havilapja Az Országos Lengyel Kisebbségi Önkormányzat lapja Pismo Ogólnokrajowego Samorządu Mniejszości Polskiej Felelős kiadó / Odpowiedzialny wydawca: Dr. Konrad Sutarski Szerkeszti a Szerkesztőbizottság Redaguje Zespół Redakcyjny Felelős szerkesztő / Redaktor odpowiedzialny. Józsa Péter Szerkesztőség / Redakcja: 1102 Budapest, Állomás u. 10. Tel/Fax: orlen@mail.matav.hu Csiszár Nyomda Budapest HU ISSN: Megjelenik minden hónapban a Magyarországi Nemzeti és Etnikai Kisebbségekért Közalapítvány pénzügyi támogatásának köszönhetően. Ukazuje się w każdym miesiącu dzięki pomocy finansowej Fundacji Publicznej na rzecz Mniejszości Narodowych i Etnicznych na Węgrzech. Ważne Ad REsy Ogólnokrajowy Samorząd Mniejszości Polskiej na Węgrzech 1102 Budapeszt, Állomás u. 10 Tel./Fax: Stołeczny Samorząd Mniejszości Polskiej na Węgrzech 1054 Budapeszt, Akadémia u. 1-3 Tel./Fax: Polskie Stowarzyszenie Kulturalne im. J. Bema na Węgrzech 1051 Budapeszt, Nádor u. 34. II. p. Tel , Tel./Fax: Polska Parafia Personalna na Węgrzech 1103 Budapeszt, Óhegy u. 11. Tel./Fax: Ambasada Polska w Budapeszcie 1068 Budapeszt, Városligeti fasor 16. Tel./Fax: Instytut Polski na Węgrzech 1065 Budapeszt, Nagymező u. 15. Tel , Fax: Polskie Stowarzyszenie pod wezwaniem św. Wojciecha 1103 Budapeszt, Óhegy u. 11. Tel./Fax: O k t ó b e r a v a t o t t l e n g y e l l é október 23-án már 10 órától kezdve (majd sok hónapig!) elmaradtak Műegyetemünkön az előadások. Reggeltől csak a rádióhírekre, a varsói forrongó eseményekre és az egyetemi funkcionáriusok példátlan szaladgálásaira figyeltünk. A varsói hírek szerint a párthatalmi túlkapásokból a lengyeleknek elegük lett. A magyar értelmiség (pl. a Petőfi-kör), a tanulóifjúságunk (főleg a műegyetemisták), közösséget vállaltunk lázadó lengyel barátainkkal, hozzá is láttunk igen bátor politikai követeléseink megfogalmazásához. Nekünk mindenekelőtt nemzeti méltóságunk visszaszerzése volt a lényeg. A Rádióban nem volt könynyú beolvastatni... A fiatalok nyugtalansága az egész országra kiterjedt. Ifjúságunknak a Bem-szobornál délutánra tervezett szolidaritás-tüntetését többszöri betiltás után végül is engedélyezte a megszeppent belügyi hatóság. Bem szobra a lengyel-magyar eszmeközösség, sőt fegyverbarátság szimbóluma. Működőképesnek bizonyult 1956-ban is. A délutáni tüntetésen jó százezren vettünk részt, mintegy a forradalom főpróbáján. A Bem tér ekkor avatott lengyellé. A nyitó előadást már aznap este kiprovokálta a Rádió ávósainak sortúze, majd dicső és szörnyű napok után, az elhúzódó zárójelenet a november 4-i szovjet támadással kezdődött. A hagyományos lengyel-magyar barátság, a kölcsönös pozitív diszkrimináció lépten-nyomon megfogható volt. Lengyelországtól akkor minden elképzelhető (vér, gyógyszer, élelmiszer, szén, stb.) segítséget soron kívül megkaptunk. Azóta 45 év telt el. Néhai Varsányi István, a Lengyel Olvasóterem tanfolyamának legjobb nyelvtanára 1958-ra elfogadhatóan megtanított lengyelül. Első állami nyelvvizsgám is ebből a nyelvből volt. Kiváló lengyel diplomaták egész sorát ismerhettem meg Budapesten. Zakopanétól Varsón át a távoli Melboumeig pedig sok meghitt lengyel barátra tettem szert. Gnieznóban és Esztergomban óta a mi kétnyelvű emléktábláink állnak. 20. századi közös hősünk, gróf Teleki Pál budapesti köztéri szobrát pedig hamarosan leleplezzük. Bem József és gróf Teleki Pál közös-határtalanul ma is képesek összekötni nemzeteinket. Záhonyi Lóránt P r o m o c j a n a P o l a k a Tego dnia - 23 października - począwszy od godziny 10 (a później przez wiele miesięcy!) na Politechnice nie było wykładów. Od rana śledziliśmy tylko wiadomości radiowe, wrzenie w Warszawie i niespotykaną bieganinę uniwersyteckich funkcjonariuszy. Dochodzące z Warszawy informacje świadczyły o tym, że Polacy mają już dość nadużyć partii. Węgierska inteligencja (np. Koło Petőfiego) oraz młodzież studencka (szczególnie studenci Politechniki) solidaryzowała się z buntującymi się polskimi przyjaciółmi. Zaczęliśmy formułować bardzo odważne postulaty polityczne. Odzyskanie godności narodowej było dla nas rzeczą najważniejszą. Nie było łatwo powiedzieć o nich w Radiu... Niepokój młodzieży udzielił się całemu krajowi. Przestraszone władze MSW po kilku odmowach zmuszone były w końcu zezwolić na zaplanowaną przez młodzież manifestację solidarności pod pomnikiem Bema. Pomnik ten jest symbolem polsko-węgierskiej wspólnoty idei, a nawet braterstwa broni. Tak było również w 1956 roku. Na popołudniowej manifestacji będącej próbą generalną rewolucji było nas ponad sto tysięcy. Plac Bema promował mnie na Polaka. Wybuch rewolucji jeszcze tego samego dnia sprowokowały salwy policjantów AVO przed gmachem Radia. Po chwalebnych, ale strasznych dniach - 4 listopada - sowieckim atakiem rozpoczęła się scena końcowa. Na każdym kroku odczuwało się tradycyjną przyjaźń polsko-węgierską i wzajemną pozytywną dyskryminację. Z Polski dostaliśmy wtedy wszelką możliwą pomoc - krew, lekarstwa, żywność, węgiel itd. Od tego czasu upłynęło 45 lat. Najlepszy nauczyciel Czytelni Polskiej - nieżyjący już profesor István Varsányi - do 1958 roku nauczył mnie dość dobrze polskiego. Z polskiego zdawałem też mój pierwszy egzamin państwowy. W Budapeszcie miałem możliwość poznania wielu świetnych polskich dyplomatów. Od Zakopanego przez Warszawę, aż po odległy Melbourne pozyskałem wielu wspaniałych przyjaciół - Polaków. W Gnieźnie i w Esztergomié od 1992 roku widnieją dwujęzyczne tablice pamięci naszego wspólnego bohatera XX wieku, hrabiego Pala Telekiego - wkrótce odsłonimy jego pomnik w Budapeszcie. Józef Bem i hrabia Pál Teleki potrafią połączyć nasze narody również dzisiaj, bez wspólnej granicy. R. F. fordítása

4 4 Polonia Węgierska B u d a p e s t e l s ő n e m z e t i s é g i p a r k j a Kimutatás nincs arról, vajon mennyi nemzetiségi ember, vagy család él a mai Magyarország területén, vagy akár csak a fővárosban. Ez utóbbi XVm. kerületében, Pestszentlőrinc - Pestszentimrén viszont tudni lehet, hány nemzetiségi-kisebbségi önkormányzat működik, köztük a lengyelek aktív közösségi részvételével. Könnyű dolgunk volt, hiszen szeptember 29-én, szombaton délután valamennyien ott voltak az első budapesti nemzetiségi park avatásán, ahol tíz kisebbség nemzeti zászlóját vonták föl kellő tiszteletadás, a magyar himnusz zenéjére, bal szélen a magyar, jobboldalon pedig az Európai Unió zászlajával. Talán nem véletlen, hogy a lengyel pontosan középre került, amit történelmi katonai díszegyenruhába öltözött fiatal fiúk vigyáztak. A kerület és a fővárosi kisebbségi önkormányzatok vezetőm kívül számos diplomáciai testület képviseltette magát Megjelent - és beszédet mondott - dr. Kaltenbach Jenő, a Nemzetiségi és Etnikai Kisebbségi jogok országgyűlési biztosa, de ami a zavartalan, testvéries és egyenjogú együttélésre igazán reményt ad a XXI. századra tekintve, az a sok magyar résztvevő, akik alkalomhoz illően felöltözve eljöttek ide, a Havanna lakótelep kellős közepére, hogy jelenlétükkel megadják a tiszteletet az emlékpark avatásának, a kezdeményezésnek és a kisebbségeknek. Ünnep volt ez a délután, a normális együttélés igényének ünnepe, a jogi garanciákon túlmutató, a morális egyenjogúság demonstrációjának ünnepe. Dąbrova Tarnowska, a Krakkótól délnyugatra fekvő, Budapesttől 600 kilométerre található város delegációja is jelen volt, hiszen ezen a napon nagyon fontos megállapodást írtak alá a XVIII. kerületi Önkormányzattal. A többséghez és a kisebbséghez tartozó emberek békés egymás mellett élésének nincs alternatívája - hangzott el az ombudszman beszédében. Az egymás mellett élés súrlódás mentes megvalósulása azonban nem magától következik be, az egy tanulási folyamat eredménye, amelyen minden nap munkálkodni kell. A történelem során számos alkalommal ugrasztottak egymásnak tegnap még baráti népcsoportokat. A történelem ismerete azonban arra is megtanít, hogy ezek a viszályok soha nem alulról jövő kezdeményezések eredményei voltak, hanem hamis próféták fölülről szították azokat, jól álcázva a bűnbakkeresés szándékát. Az egymásra uszított nemzetiségek mindenkor politikai manipuláció áldozatai voltak, akár a közelmúlt, akár a letűnt századok tragédiáját elemezzük. A fölülről szított acsarkodás célja mindenkor az anarchikus állapot elérése volt. Szenvedő alanyai pedig az azelőtt egymás mellett jól megférő, különböző nemzetiségű emberek. Ez az emlékpark arra kell, hogy figyelmeztessen mindenkit - mondta ünnepi beszédében dr. Kaltenbach Jenő - hogy a jövőben az ilyen csapdákat minden etnikumnak sikerüljön elkerülnie. A rontás ellen még ma sem vagyunk védettek ezért szükséges egymás gondolatait, kultúráját alaposan megismerni, mivel akkor már a jó szándék nem érthető, ezért nem is magyarázható félre. Az itt élő nemzetiségek élni akarásának jelképe ez a park - zárta szavait az ombudszman. Dr. Mester László polgármester szerint ez a nemzetiségi park jelképe a kerületben élő polgárok egyetértésének, aminek köszönhetően ez a kerület a béke és nyugalom szigete. Tíz kisebbség él együtt a kerületben a magyarokkal. A kisebbségek kultúráját megismerve, a kisebbségi önkormányzatokkal együttműködve ma már elképzelhetetlen, hogy egy-egy rendezvényen ne lennének jelen a kisebbségi csoportok, együttesek. Lapunk kérdésére válaszolva, a nemzetiségi jogok érvényesüléséről elmondta, hogy az előző ciklusban mindössze három kisebbségi önkormányzat működött a kerületben, de a lengyel közöttük volt! Tamási Aron - egy romániai magyar kisebbségi - gondolatával zárta avató beszédét a polgármester:,/ezért vagyunk a világon, hogy valahol otthon legyünk benne". A Dohnányi Zeneiskola növendékei színvonalas zenekari játéka mellett a polgármester és az ombudszman átvágták a magyar nemzeti színű szalagot, hivatalosan átadva a parkot azoknak, akikért készült. Ezt követően a szlovén kisebbségi önkormányzat elnöke tolmácsolta az öszszes kisebbség nevében a szándékukat: nem akarunk mást, mint nemzeti nyelvünket és kultúránkat megőrizve jó magyar állampolgárok lenni. Dr. Kaltenbach Jenő szerint az ilyen park gondolata, főleg a megvalósítása azért jó, mert az embereket naponta emlékezteti a sokszínű társadalom összefogásának szükségességére, a tolerancia folyamatos gyakorlására. A jövő útja, mint mondta, nem is lehet más. Balogh Lászlónak hívják a Lengyel Nemzetiségi, Kisebbségi Önkormányzat elnökét. Ez ugyan nem hangzik nagyon lengyelnek, de a felesége valóban az, így kötődései a magyarországi lengyelek képviseletére predesztinálják. Elmondta, hogy az öttagú lengyel kisebbségi önkormányzatban 68 kerületi család, tehát mintegy háromszáz lengyel ember érdekében dolgoznak. Rendkívül jó a kapcsolatuk a nagy önkormányzattal, rengeteg erkölcsi és jelentősnek nevezhető anyagi segítséget kapnak. Az itt élő lengyelek is magyarbarát, katolikus emberek, akik kivívták környezetük elismerését. Az ő nevükben is kijelentheti, nagyon fontos dolognak tartja ennek a nemzetiségi parknak a megvalósítását. A lengyelek egyébiránt az önkormányzatban igen aktívak, az ő segítségükkel sikerült a Főváros XVm. kerületének testvérvárosi szerződést létrehozni a már említett Dąbrova Tamowskával. Neki lengyel a famíliája, a városrésznek pedig ettől a naptól lengyel a testvérvárosa. Szólt a zene, sétáltak az emberek a díszburkolatú téren, nézegették a ritkán látott zászlókat, a népviseletbe öltözött nemzetiségieket. Láthatóan jól érezték magukat. És egyenlőnek, ami nem kevésbé fontos! Kiírj György István

5 Polonia Węgierska 5 D z i e l n i c o w y F e s t i w a l M n i e j s z o ś c i N a r o d o w y c h W dniu 29 września w XVIII dzielnicy Budapesztu odbył się Festiwal Mniejszości Narodowych. Uroczystość odbyła się już po raz trzeci. Tym razem wzięło w niej udział 10 mniejszości narodowych - niemiecka, chorwacka, serbska, słoweńska, bułgarska, grecka, rosyjska, cygańska, ormiańska i oczywiście polska. Festiwal odbywał się w Domu Kultury Kondor Béla. Na palcu wokół budynku przez cały dzień odbywał się kiermasz. Tam też ustawiono scenę gdzie poszczególne grupy mogły prezentować swój program artystyczny. Nas reprezentował zespół Polonez którym opiekuje się pani Katarzyna Balogh a choreografami są Gáspár Attila i László Dalma. Polonez zaprezentował Kujawiaka, Poloneza i wiązankę tańców kaszubskich. Później zobaczyć ich można było w niezwykle dynamicznym programie tańca nowoczesnego. W czasie festiwalu oddano do użytku park zwany teraz Parkiem Mniejszości Narodowych.,JDawniej nic się tam nie mieściło, wokół były sklepy. Węgrzy nazwali to miejsce parkiem, a właściwie to jest skwer - tłumaczy Katarzyna Balogh. Teren jest zadbany i dobrze przygotowany na to, by można tam organizować różnorodne imprezy. przynajmniej raz w roku podczas corocznego już święta mniejszości narodowych na pewno będzie wykorzystywany - dodaje Katarzyna Balogh. Na terenie parku jest zainstalowanych kilkanaście masztów, na które na czas imprez można wciągać narodowe flagi. Tak było i tym razem. W górę poszybowały flagi dziesięciu mniejszości oraz flaga węgierska, dzielnicowa, jak również Unii Europejskiej. Uroczystość otwarł węgierski ombudsman, dr Jenő Kaltenbach. Wieczorem zaproszono gości na bal do Domu Kultury. Na zaproszenie burmistrza XVIII dzielnicy zaproszono do Budapesztu 50-osobową delegację z Polski z powiatu Dą Polscy legioniści podczas wciągania flagi państwowej na maszt browa Tarnowska. Znalazł się w niej starosta powiatu pan Kazimierz Tenczar a także liczna grupa nauczycieli z tamtejszych szkół. Z tej okazji burmistrz XVIII dzielnicy Mester László wydał dla gości uroczystą kolację. Następnego dnia złożono kwiaty pod pomnikiem Józefa Bema. Organizatorzy na następny festiwal zapraszają już za rok. L. M. PÁlyÁZAT kls EbbsÉ Q E k RÉSZÉRE Az Országgyűlés Emberi jogi, Kisebbségi és Vallásügyi Bizottsága pályázatot írt ki a nemzeti és etnikai kisebbségek jogairól szóló törvény hatálya alá tartozó december 31-ig bejegyzett nemzeti és etnikai kisebbségi szervezetek (egyesületek) számára. A bizottság a jelen pályázat kiírásával a Magyar Köztársaság évi költségvetéséről szóló törvényben, a kisebbségi szervezetek évi működési támogatására elkülönített 110 millió forint odaítélését készíti elő. A pályázat benyújtásának határideje: november 15. M niejszości przedstawi!)' własne programy ludowe A támogatási kérelmeket kizárólag pályázati adatlapon lehet benyújtani. További információk az országgyűlési bizottság titkárságán (tel: , , fax: ) kaphatók.

6 6 Polonia Węgierska LENGYEL- MAg YAR s p o r t n a p nem a versengésen, hanem a próbatételen, nem a győzelmen, hanem valóban a részvételen volt most a hangsúly. Kispályás foci (lánycsapat is!), a dombos terepen komoly erőpróbát jelentő 1600 méteres futás, tenisz és asztalitenisz, streetball, sakk és sok egyéb vetélkedő tette az eseményt színessé és változatossá. A sakk kissé nehezen indulj be, a belső terembe kevesen akartak bevonulni, ám amint a napsütéses terasz lett a hely Tabánban szeptember 22-én a Naphegy lakói közül sokat még az álmot is alig törülték ki a szemükből, mikor, talán váratlanul igazi, eredeti lengyel népzene köszöntötte őket, hirdetve, hogy az idén ismét sportolni, szórakozni hívta barátait a magyarországi lengyelek közössége. A Krakkó környéki,jcuźnia u kowala köszöntötte és csalogatta ki otthonaikból a környékbelieket a 3. lengyel-magyar sportnapra. A helyszín, alant a pesti házak ködbe vesző sziluettje, a magasban a Sport és zent, vagy fordítva? Szabadság-szobor tökéletes keretet adott a lengyel-magyar barátság, szín, a gyerekek rajokban szállták meg a sport és a kultúra ünnepének. az asztalokat, noha sokuk számára még a Tíz óra körül már sokan feliratkoztak szabályok is ismeretlenek voltak (talán valamilyen sportverseny résztvevői közé, maradtak is). De éppen ez volt a cél: a s voltak, akik több módon is próbára kívánták tenni magukat. Minden korosz vidáman tölteni az időt. verőfényben, friss levegőn közösen és tály, a kisóvodástól a nyugdíjasig találhatott - és talált is - magának megfelelő kormányzat és a sportközpont vezetői A körülményeket az I. kerületi önszellemi vagy fizikai kihívást. Hiszen biztosították, peregtek az események. Rendőri segítség kellett az utcai futáshoz? Rendelkezésre állt. Egy kis frissítőre volt szüksége a megizzadt delikvenseknek? Abban sem volt hiány. Volt lengyel magyar barátságos focimeccs, (az eredmény mellékes), kivonult a Lengyel Nemzeti Idegenforgalmi Kép A legkisebbek sem unatkoztak viselet teherautónyi, Lengyelországot ismertető anyaggal. Prospektusok, plakátok villantották fel azt az ezernyi szépséget és értéket, amelyekben a megjelentek közül számosán szőkébb pátriájukat ismerhették fel. Akinek pedig ez is kevés lett volna a lengyelségből, azoknak ott voltak egy budapesti, lengyel cukrászda által felajánlott sütemények, a csodálatos lengyel ebéd (sárgaborsóból készült étel, egy kicsit leves, egy kicsit főzelék, rengeteg hússal, császárszalonnával és egyéb finomsággal megspékelve, de igazából sem ez, sem az, de hogy megtudjuk, mi is az valójában, ahhoz meg kell kóstolni, az utolsó cseppig elfogyott), ami mellé lengyel népzene szólt. Kétség sem fér hozzá, hogy ennél jobb eszköz a két kultúra, a két nemzet közeledésére nem létezik. A meccs szünetében Jelen volt Teresa Notz, a Lengyel Nagykövetség Konzuli Osztályának vezetője, dr. Konrad Sutarski, az Országos Lengyel Kisebbségi Önkormányzat elnöke, Alicja Nagy, a Bem József Lengyel Kulturális Egyesület elnöke, Görög Tibor az I. Kerület alpolgármestere. Megjelent és sokaknak újszerű élményt és ismereteket nyújtott a Magyar Katasztrófakutya Alapítvány, akik bemutatót tartva, a mentőeszközök kipróbálását lehetővé téve, barátságos kutyáikkal sok gyermeknek szereztek határtalan örömöt. Mindeme nagyszerű vállalkozások mellett sem hallgathatom el azonban, hogy a megjelentek száma a csodás időjárási körülmények ellenére is jelentősen elmaradt a tavalyitól, ami remélhetőleg csak egyszeri jelenség és nem jelenti hosszú távú érdektelenség kezdetét. Nagyon hiányoltam azon fővárosi középiskolák tanulóinak (tanárainak?) jelenlétét, ahol lengyel nyelvoktatás folyik. És az egyetem polonisztikájának hallgatói? Kik, ha ők nem? Ők a letéteményesei a hagyományok ébren tartásának, a nyelven keresztül a kulturális, idegenforgalmi és mindenekelőtt a baráti, testvéri szálak újra- és újrafonásának. Ha egy ilyen sportversengés, szabadidős esemény nem mobilizálja őket, iskoláikat, hogyan lesz, ha onnan kikerülnek? Remélhetőleg a szervezők a közeljövőben több figyelmet és energiát fordítanak erre a területre. Megérdemli. Ü. F.

7 Polonia Węgierska 7 P o l s k o - W ę g i e r s k i D z i e ń S p o r t u W zdrowym ciele zdrowy duch czy jak kto woli sporf to zdrowie. To wie każdy, ale czy każdy przestrzega tej maksymy?... Długie godziny spędzane każdego dnia przed telewizorem albo uzależnienie od komputera nijak do tego się mają. Wolimy wygodny samochód od roweru, bierny wypoczynek polegający na nicnierobieniu od czynnego spędzania wolnego czasu. W każdym razie 22 września polonia węgierska pokazała, że wie o czym mowa. Dzieci, młodzież, dorośli a nawet seniorzy udowodnili, że polubić sport można w każdym wieku. Trzeba się ruszać, żeby zdrowo żyć - dodaje Ewa Słaba Rónay, organizatorka imprezy. Dzień był piękny, centrum sportu mieszczące się na zboczu góry Gellérfa na Naphegy cudowne, zainteresowanie imprezą duże więc impreza nie mogła się nie udać. A hasło które przyświecało całemu przedsięwzięciu odwoływało się do naszej wspólnej polsko-węgierskiej przyjaźni: Polak Węgier dwa brafanki i do sportu i do... Wszystkich nurtowało tylko jedno- co oznaczają trzy kropki? Co to znaczy niech każdy sobie dośpiewa. Ale jedno jest pewne sportowcy... i na finiszu Start maratonu... się nie biją i nie piją - tłumaczy ciekawskim Ewa Rónay. Dzień sportu odbywał się po raz trzeci. Dlaczego w pierwszej dzielnicy? Bo jest tu piękny teren, znakopoziom cukru we krwi. Były pokazy udzielania pierwszej pomocy, można było zobaczyć specjalnie wyszkolone psy które potrafią ratować ludziom życie nawet w najbardziej ekstremalnych warunkach. Nie zapomniano o tak zwanej polskiej oprawie całej imprezy. Była polska grochówka autorstwa pana Czesława Sowy oraz polskie ciasta od pani Danuty Kassai. No i muzyka - tym razem zagrzewała do wałki kapela ludowa U Kowala. Artyści pochodzą z miejscowości Kowalowa. Kto lubi wygrywać i nie boi się przegranej mógł wziąć udział w loterii. W tym roku pieniądze z biletów przeznaczone zostały dla osób poszkodowanych podczas tegorocznej powodzi w Polsce. Organizatorem dnia sportu był Stołeczny Samorząd Mniejszości Polskiej w Budapeszcie i Samorząd na Zamku Budańskim oraz Centrum Sportowe przy ulicy Czako. Patronat nad imprezą objęli dr Nagy Gábor Tamás - burmistrz Dzielnicy na Zamku Budańskim oraz Ambasador RP w Budapeszcie Rafał Wiśniewski. Do zobaczenia za rok! L.M.

8 8 Polonia Węgierska GYŐR D ní PolskiE Z ŻYCIA SAMORZĄDÓW WiAdoMości OSMP W dniu 29 września miało odbyć się pierwsze powakacyjne posiedzenie OSMP. Nie doszło do niego, ze względu na brak dostatecznej liczby radnych. Odbyło się ono natomiast 13 października. Z ważniejszych tematów warto odnotować następujące: - nie została odtworzona - nie działająca od miesięcy - Komisja ds. Kultury, Mediów i Oświaty, ponieważ do pracy w niej zdecydowało się tylko dwóch radnych: Norbert Rőezéi i József Zabraczky. W rezultacie na potrzeby kulturalne OSMP nadal samotnie działa utworzony w marcu zewnętrzny Komitet ds. Kultury- - w zakresie oświaty wiceprzewodnicząca Judit Szymczak została upoważniona do sprawowania nadzoru nad działalnością sieci szkółek niedzielnych i kierunkami jej rozwoju. - ze względu na to, że siostry zakonne mieszkające od jesieni ubiegłego roku w budynku Muzeum i Archiwum Węgierskiej Polonii, którego część została prowizorycznie zamieniona na mieszkanie, przebywają tam bez żadnych zezwoleń, nielegalnie, OSMP zapewni im podobne mieszkanie w innym miejscu - w pobliżu Polskiego Kościoła, płacąc za nie do czasu zakończenia przebudowy Domu Polskiego. - termin najbliższego zwyczajnego posiedzenia OSMP ustalono na ostatnią sobotę listopada (24 listopada, godzina 10.15), wtedy przedstawione zostanie podsumowanie finansowe dotychczasowej części roku bieżącego i wyników likwidacji odziedziczonych zobowiązań finansowych roktaibiegłego. Przewodniczący OSMP, dr Konrad Sutarski W driiach od 5 do 7 października odbyły się Dni Polskie w Győr, które rozpoczęły się uroczystym hejnałem z wieży ratuszowej. W pierwszym dniu. 5 października obchody otwarł burmistrz miasta, pan József Balogh, który był jednocześnie honorowym patronem imprezy. Podczas otwarcia wystąpił góralski zespół ludowy z Żywca Grojcowianie, prezentując urzekający folklor tego regionu Polski. Wicedyrektor Instytutu Polskiego w Budapeszcie, pani Maria Paczkowska dokonała otwarcia w auli Urzędu Wojewódzkiego wystawy plakatu znanego na Węgrzech, a szczególnie wśród Polonii, świetnego artysty-grafika Krzysztofa Duckiego. Różnorodne imprezy wchodzących już do tradycji Dni Polskich w Győr, jak pokaz tańców polskich, prezentacja filmu, otwarcie wystawy nt. historii polskiego godła, międzynarodowe zawody szachowe, czy też wystawa prezentująca polskie zabawki ludowe, a nader tego fakt, iż władze miasta i województwa udzieliły znaczącej pomocy w organizowaniu Dni, a ich przedstawiciele licznie wzięły w nich udział, dobitnie świadczą o dużej aktywności tamtejszego środowiska polonijnego, przede wszystkim Samorządu Mniejszości Polskiej w Győr. Tegoroczne obchody unaoczniły jednocześnie wzrastający image Polski i Polaków na Węgrzech. Nie zabrakło też akcentów historycznych: złożenia wieńców pod tablicą pamięci pogromcy Turków, Jana III Sobieskiego. Organizatorom należą się gratulacje i podziękowania. BUDAPESZT O powodzi upomnieć sią NÍE da W dniu 23 września w siedzibie Stowarzyszenia Bema odbyło się spotkanie dzieci z miejscowości Zator oraz przedstawicieli węgierskiej Polonii. Zator to niewielka miejscowość (9 tysięcy mieszkańców) położona niedaleko Oświęcimia. Podczas tegorocznej powodzi została ona doszczętnie zniszczona przez żywioł. Dzieci przyjechały na Węgry do zaprzyjaźnionego z Gorlicami miasta Pápa na zaproszenie tamtejszego Samorządu Mniejszości Polskiej. Spędziły one tutaj dwa tygodnie. Grupa opiekowała się pani Wanda Mészáros ze Stowarzyszenia Bema. Dzieci mieszkały w Pápa oraz Csopak. O niedawnych tragicznych wydarzeniach mówi Kamil: Bylem na podwórku. Kolo mnie płynęła rzeka i nagle widzę jak tory wiszą w powietrzu, bo woda tak szybko je podmyła, że nawet nie zdążyłem się obejrzeć... To był najgorszy dzień w moim życiu. Woda od sąsiada wlewała się do naszego domu. Próbowaliśmy się jej pozbyć, ale to się nie udało. Musieliśmy sami się ratować, więc trzeba było wezwać straż pożarną. Nie możemy mieszkać w naszym domu, bo grozi on zawaleniem. Na ścianach jest pleśń, podłogi są pozrywane. Moj dom nadaje się podobno do wyburzenia. Strasznie mi z tego powodu przykro - mówi z płaczem Iwona.,JKajwiększe zagrożenie dla miasta stanowila zalana oczyszczalnia ścieków. Wszyscy straszyli nas bomba ekologiczną, że to bardzo niebezpieczne i grozi ogólnym zatruciem wody. Przyjechali nawet specjalnie wyszkoleni ratownicy z Niemiec i to oni właśnie pracowali w oczyszczalni. Teraz podobno wszystko jest już w porządku - tłumaczy Bogumiła Krzemińska, nauczycielka ze Szkoły Podstawowej w Zatorze. Lucy Az OLKÖ hírei Az Országos Lengyel Kisebbségi Örikormányzat nyári szünet utáni első ülésére szeptember 29-én kellet volna sor kerüljön. A megjelent képviselők elégtelen száma miatt azonban az ülés elmaradt, így hát arra október 13-án került sor. A fontosabb témákból érdemes megemlíteni az alábbiakat: - A hónapok óta nem működő Kulturális, Média és Oktatási Bizottság nem lett újjá alakítva, mivel csupán két képviselő, Rőczei Norbert és Zabraczky József jelentkezett ide munkára. Az OLKÖ kulturális szükségleteire összességében továbbra is a márciusban létrehozott belső Kulturális Bizottság működik egyedül. - az oktatás területén Szymczak Judit alelnök kapott megbízást a vasárnapi iskolák felügyeletére és fejlesztési irányának kijelölésére. - tekintettel arra, hogy a Magyarországi Lengyelség Múzeuma és Archívuma épületében, amelynek egy részét ideiglenes lakássá alakították, az elmúlt év őszétől szerzetes nővérek laknak minden engedély nélkül, illegálisan, az OLKÖ a Lengyel Ház átépítésének befejezéséig, a lakbért fizetve, egy más helyen, a Lengyel Templom közelében biztosít számukra hasonló lakást. - ki lett jelölve az OLKÖ legközelebbi rendes ülésének dátuma, amely november utolsó szombatjára esik (november 24. délelőtt 10 óra 15 perces kezdéssel), amikor is pénzügyi beszámoló hangzik el a folyó év eddigi részéröl és az elmúlt évből örökölt pénzügyi kötelezettségek megszüntetésének eredményeiről. Dr. Sutarski Konrad, az OLKÖ elnöke

9 Polonia Węgierska 9 Z ŻYCIA SAMORZĄDÓW OSMP SpOTkANÍE Z NAUCZycÍElAMÍ - o o ś w ia c ie d U w szyst kich Kierownictwo OSMP zorganizowało w swojej budapeszteńskiej siedzibie w dniu 14 października spotkanie w sprawach oświatowych, zapraszając na nie prezesów i przewodniczących wszystkich organizacji polonijnych na Węgrzech. Aby zaś o oświacie i nauczycielach nie mówiło się bez naszych wychowawców, zaproszeni zostali także i oni. Dopisali swoją obecnością głównie ci ostatni. Prezesi, przewodniczący - przeciwnie: ledwo, ledwo. Być może zaufali temu, co dzieje się w odrodzonym w bieżącym roku OSMP. Wszak wiadomość o zjednoczeniu działań oświatowych prowadzonych przez OSMP na pewno rozeszła się już po organizacjach, tym bardziej, iż chodziło tu o przyłączenie się stowarzyszeń ogólnokrajowych: im. gen Bema oraz pw. św. Wojciecha cieszy to, że przybyła pani Hanna Dzwonkowska-szenfjobi, nowy prezes Oddziału Stowarzyszenia im. gen. Bema w Debreczynie oraz pan Tamás Bárkányi, przewodniczący aktywnego Samorządu Mniejszości Polskiej w Nyíregyháza. Spotkanie prowadziła wiceprzewodniczące OSMP, pani Judit Szymczak, a w naradzie wziął udział także przewodniczący, dr inż. Konrad Sufarski. Praca z młodzieżą ruszyła w szkółkach niedzielnych od początku października. Jednocześnie trwają przygotowania do dokończenia - zaleconego przez Ministerstwo Oświaty a rozpoczętego w 1998 roku zestawu wymogów (po dwuletniej przerwie w latach ). W bieżącym roku szkolnym opracowany zostanie również program ramowy, który stanowić będzie podstawę nauczania w latach następnych. Jego celem jest likwidacja dotychczasowych bolączek nauczycieli nie posiadających ujednoliconego planu nauczania, ani odpowiedniego zestawu podręczników i literatury. Nauczycielki przybyłe na naradę mówiły o tych potrzebach, jako najpilniejszych. Spotkanie przebiegające w miłej atmosferze zakończyło się stwierdzeniem, iż następny rok szkolny powinien przestać być kolejnym, rokiem przemian, a stać się rokiem stabilizacji, być może już nie poza państwowym systemem oświatowym (jak się to dzieje w przypadku znajdujących się w coraz trudniejszej sytuacji finansowej szkółek niedzielnych), a w jego ramach. BUDAVÁR LENg yel herceg NŐ - MAg y AR SZÍNÉSZNŐ E lia/b.ui éli Í?1 évszázadon.it haláláig. a Jenővel hercegi családból szárm azó, kiváló m agyar színművésznő W tym domu żyła przez pól wieku, do śmierci, pochodząca z polskiej rodziny książęcej znakom ita w ęgierska aktorka LÁZÁR MÁRIA T l CZARTORYSKI ) Budavári Önkormányzat Samorząd Dzielnicowy na Zamku Budańskiin Budavári Lengyel önkormányzat Samorząd Mski na Zamku Budańskini Czartoryski Lázár Mária lengyel hercegi származású, hímeves magyar színésznőre emlékezve a Budapest I. kerület, Budavári Önkormányzat, és a Budavári Lengyel Kisebbségi Önkormányzat emléktáblát avatott fel október 1. a színésznő egykori házának falán, a budavári Móra Ferenc utcában. PÁPA LENqyElből Ie t t iq A z i M AqyAR Nyolcvan éve halt meg a pápai 7. Honvéd Huszárezred legendás hírű, lengyel származású ezredparancsnoka, gróf Lubieński János. A váci huszárosztály parancsnoki posztjáról 1912-ben került Pápára, családjával, három gyermekével a Fő tér 21. szám alatti Zichy házba költözött. Vezetésével ment ki a huszárezred augusztus 9-én, az I. világháború kezdetekor Galíciába. Az ezred pápai búcsúztatásánál elhangzott búcsúszavai...,éljen a király! Éljen a haza! A többit elvégzi a 7. honvéd huszárezred! sajnos nem váltak valóra. Mindjárt az első huszárrohamnál a meggondolatlan és helytelen huszárparancsnoki utasítás következményeként - Gorodok és Satanow települések körzetében - augusztus 17-én, elsősorban a pápai és zalaegerszegi ezred, súlyos vereséget szenvedett. A súlyos vereség után a hadosztály maradék részeiből összeállított dandár vezetésével gróf Lubieński ezredest bízták meg, és ez az egység sikeresen tartóztatta fel a túlerőben lévő ellenséget heteken át. Orosz fogságba júniusában esett és csak novemberben sikerült megszöknie rejtélyes körülmények között, álruhában, az orosz őrök megtévesztésével, de főleg lengyel, orosz nyelvtudásának köszönhetően. Stockholmon, Berlinen, Becsen át érkezett haza Pápára nyarától újból a fronton volt, és végigharcolta a hátralévő két évet. Hősies magatartása, személyes példamutatása buzdítóan hatott a nehéz, visszavonulásokkal tarkított kárpáti harcokban decemberében vezérőrnaggyá léptették elő és megkapta a II. osztályú német katonai érdemrendet. A háborúban tanúsított hősies magatartásáért Károly király a Császári és királyi kamarási címmel, a Lipof rend Lovagkeresztjével és a Hl. osztályú Vaskorona Renddel tüntette ki. Pápára hazatérve nyugdíjazták, de lelkesen irányította a Tiszti Igazoló Bizottságot, majd december 1- vei a városi MOVE, Magyar Országos Véderő Egylet főosztályának első elnöke lett. Horthy Miklós kormányzó-államfő decemberében altábomaggyá léptette elő, és a mai napig ő a legmagasabb rendfokozatú Pápán lakó katonatiszt. A háborúban szerzett betegségei és a hadifogság szenvedései megviselték szervezetét és a gondos kórházi ápolás ellenére, 58 éves korában, gyógykezelés közben, Sopronban meghalt. Felesége és leánya 1945-ig Pápán lakott, felesége végső nyughelye is itt van. Lubieński János halála általános részvétet keltett Pápán. Szerették és becsülték tiszttársai, odaadóan ragaszkodott hozzá a legénység, tisztelettel övezte körül a polgári lakosság, mellyel közvetlen barátsággal érintkezett, sohasem éreztetve sem magas származásának, sem magas katonai rendfokozatának elsőbbségét. Lovagias, egyenes jellem volt, lengyelből lett igazi magyar! Ennek fényében határozta el a Pápai Lengyel Kisebbségi Önkormányzat és a Pápai Huszár Egyesület, hogy a Városi Önkormányzat segítségével emléktáblát állít gróf Lubieński János egykori lakóháza falára.

10 10 Polonia Węgierska RYS HISTORYCZNY NOCY CZUWANIA W in t e n c j i P o l o n ii i jej d u s z p a s t e r z y Od 1914 r. z polecenia papieża Benedykta XV zaczęto obchodzić doroczny Dzień Emigranta we Włoszech. Po wydaniu przez Stolicą Apostolską w 1952 r. konstytucji Exsul Familia, dzień ten stopniowo został upowszechniony w innych krajach. W 1973 r. Konferencja Biskupów Polskich ustanowiła Dzień Emigranta na 3 maja. Nadto, za zgodą Ks. Prymasa, Sługi Bożego kard. Stefana Wyszyńskiego - Duchowego Opiekuna Polskiej Emigracji - chrystusowcy upowszechniają Dzień Modlitw za Polonie wyznaczony na niedzielę przed uroczystością Chrystusa Króla, łącząc go z Jasnogórską Nocą czuwania. Z inicjatywą takiego czuwania w intencji emigracji wystąpili chrystusowcy: ks. Jozef Bakalarz, ks. Kazimierza Kotlarz i ks. Krzysztof Ośka. Na pierwszym czuwaniu w dniach września 1985 r. zawiązał się Ruch Apostolatu Emigracyjnego, którego celem jest m. in. modlitwa i duchowe wsparcie emigracji. Od tego momentu każdego roku na tydzień przed niedzielą Chrystusa Króla Wszechświata, modlimy się przed Ikoną Cudownego Obrazu Jasnogórskiego za Polonię i jej duszpasterzy. Na czuwaniu gromadzą się: księża, bracia, klerycy i nowicjusze chrystusowcy, siostry Misjonarki Chrystusa Króla, rodzice kapłanów pracujących na emigracji oraz delegacje z parafii z kraju i z zagranicy. II spotkanie Polskich Rodzin Katolickich żyjących poza krajem, które odbyło się w dniach od 30 lipca do 4 sierpnia br. w Wadowicach i Częstochowie. Organizatorem był Oddział Warszawski Stowarzyszenia Wspólnota Polska przy współudziale ks., E. Klimińskiego SAC. i Miejscem spotkania był Dom Księży Pallotynów w Wadowicach oraz Dom Pielgrzyma w Częstochowie. Uczestnikami były polskie rodziny katolickie żyjące poza krajem: 4 rodziny z Ukrainy, 1 z Niemiec (Hamburg), 2 z Litwy, 2 z Warszawy, 1 rodzina z Wielkiej Brytanii, 1 z Austrii, 1 z Włoch i 1 z Węgier. Celem spotkania było odnowienie więzi z Ojczyzną przez pobyt w miejscach związanych z historią Polski i osobami Jana Pawia II, Prymasa Tysiąclecia i św. Faustyny, refleksje i modlitwa dotycząca naszych polskich rodzin i domów. Pierwszy dzień przebiegł na modlitwie i wzajemnym zapoznaniu się. Drugi dzień spotkania przebiegł pod znakiem Jana Pawła II i Prymasa Tysiąclecia, Kardynała Stefana Wyszyńskiego październik dni polskiej kultury 7. chrześcijańskiej Sobota, 27 października Niedziela, 28 października G o d z K in o Ö rö k m o zg ó október lengyel keresztény kulturális napok K o śció ł P olsk i (B u d a p eszt, X Ó h eg y u. 11): S p o tk a n ie d u szp a stersk ie p o lsk ich k się ż y i sió str za k o n n y ch pracujących na W ęg rzech. K o śció ł P olsk i (B u d a p eszt, X Ó h egy u. 11): G o d z U ro czy sta M sza św. k o ń czą ca 7. D n i P olsk iej K u ltu ry C h rześcija ń sk iej pod p rzew o d n ictw em ks. d r B ern ard a K oło d zieja Po m szy św. p rzy jęcie w D om u P olsk im (B u d a p eszt, V II E r zsé b e t k rt. 39): P ro jek cja film u pt. g r y m a s Po śniadaniu wyjechaliśmy do Wadowic, gdzie w kościele parafialnym, w którym był chrzczony Jan Paweł II, wysłuchaliśmy Mszy św. oraz wspomnień proboszcza o spotkaniach z Ojcem św.. Zwiedziliśmy również dom rodzinny Jana Pawła II, a następnie byliśmy przyjęci przez burmistrza Wadowic, który przedstawił nam tragedię ludzi którzy przeżyli powódź. Po południu przyjechały panie z Warszawy, pani Anna Rastawicka, oraz pani Iwona Czarcińska z Instytutu Prymasowskiego Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Pani Iwona była przez 8 lat współpracownicą ks. Kardynała. Wspominała jak wyglądała współpraca z ks. Kardynałem. Opowiadała o jego ogromnej spuściźnie w postaci 13 tyś. kazań, które trzeba opracować, 5 tyś zdjęć, 1 tyś. kaset z oryginalnymi nagraniami kazań i przemówień ks. Prymasa. Każdy dzień kończył się nocnymi rodaków rozmowami. Kolejny dzień to Kraków. Msza św. w Katedrze Wawelskiej przed Krzyżem św. Jadwigi, zwiedzanie Wawelu, Rynku, Kościoła Mariackiego. Następnie nawiedzenie Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Łagiewnikach, odmówienie koronki do Miłosierdzia Bożego przy grobie Siostry Faustyny. NOCCZUWANÍA najasnej Górze Serdecznie zapraszam do w zięcia udziału w nocy czuw ania na Jasnej G ó rze w dniu z 16 na 17 listopada 2001 r. W yjazd: 15 listopada 2001 r. B liższych inform acji będzie udzielać Polska P a rafia pod koniec października. Proboszcz Polskiej Parafii ks. Zbigniew Czerniak

11 Polonia Węgierska R o c z n ica śmierci kardynała A dam a S apiech y' ksląże niezłomny W dniu 23 lipca b.r. obchodziliśmy 50 rocznicę śmierci Księcia Kardynała, który po janié Pawle II i kard. Stefanie Wyszyńskim należy do wielkich Polaków naszego Kościoła w jego tysiącletniej historii. W dniu 23 lipca w krakowskim Parku im. dr Henryka Jordana ks. kard. Franciszek Macharski odsłonił i poświęcił popiersie,jcsięcia Niezłomnego. Dzieło artysty rzeźbiarza Jana Sieka, ufundowane przez Komitet Obywatelski Miasta Krakowa, dołączyło do parkowej galerii pomników wielkich Polaków. O godz. 18 na Wawelu zabrzmiał Dzwon Zygmunta i rozpoczęła się Msza św. przy konfesji św. Stanisława, pod którą w krypcie spoczywa trumna księcia kard. sapiechy. Adam Stefan sapiecha urodził się 14 maja 1867 r. na zamku krasiczyńskim, rodowej siedzibie sapiechow. Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz w Wiedniu. Studia teologiczne odbył w Innsbrucku, a święcenia kapłańskie otrzymał 1 października 1893 r. we Lwowie. Sakrę biskupią otrzymał w bazylice św. Piotra w Rzymie z rąk papieża Piusa X w grudniu 1911 r. Został pasterzem na trudne czasy. Niedługo wybuchła I wojna światowa. Z jednej strony upragniona przez Polaków, bo niosąca ze sobą nadzieję wolności, z drugiej jednak strony zwiastująca zniszczenie kraju, głód i choroby. Na terenach objętych działaniami wojennymi tysiące Polaków popadło w nędzę, było narażonych na szerzące się epidemie, tyfus, czerwonkę i inne. Zatem głównym celem jego posługi pasterskiej stało się niesienie pomocy potrzebującym. Jego apele do Polonii, do różnych państw, do Watykanu o dary w postaci żywności, odzieży, lekarstw i ofiar pieniężnych spotkały się z życzliwym oddźwiękiem. Zgromadzone zapasy pozwoliły na ratowanie setek tysięcy ludzi od śmierci głodowej i szalejących chorób. Organem koordynującym charytatywną działalność był Książęco-Biskupi Komitet Ten Komitet działał poprzez Komitety Parafialne, które dysponowały kolumnami sanitarnymi i dokonywały w terenie szczepień przeciw chorobom zakaźnym. Liczba zaszczepionych mieszkańców dochodziła do kilku milionów. Dla leczenia ciężko chorych założono dziesiątki szpitali polowych, a także wybudowano kilka stałych. Nazywano też Biskupa wielkim jałmużnikiem Polaków. Również lata powojenne dla wielu Polaków nie były łatwe. Po zakończeniu I wojny światowej wciąż konieczna była pomoc materialna dla biednej ludności zniszczonego kraju. W odrodzonej Polsce była również W październiku br. polski papież, Jan Paweł II obchodzi 23 rocznicę pontyfikatu. Powszechnie nazywany papieżem pokoju jest jednym z największych autorytetów na świecie. potrzebna pomoc i praca ściśle duszpasterska. Wyrazem troski o wychowanie religijne było wybudowanie w archidiecezji z inicjatywy Księcia Arcybiskupa 65 nowych kościołów. W Krakowie, po uruchomieniu wydziału teologicznego na Uniwersytecie Jagiellońskim, powstał silny ośrodek kształcenia kapłanów. Pamiętając o znaczeniu kształcenia młodych kapłanów za granicą, objął On opieką polskie Hospicjum przy kościele św. Stanisława w Rzymie. Mając 72 lata, na skutek słabnącego zdrowia, nie czując się na siłach dźwigać ciężarów rządów diecezji, pisze list do Ojca Świętego, Piusa XI, w którym rezygnuje ze swego urzędu i prosi o przyjęcie tej decyzji. List nosi datę 3 lutego 1939 r. Ponieważ papież w kilka dni później umiera list nie dociera do rąk adresata. Tymczasem rośnie zagrożenie polityczne: patrząc na to Książe Metropolita wyraził gotowość pozostania na tym stanowisku. Wiadomo czym były dla całej Polski lata okupacji hitlerowskiej jak i później sowieckiej. Ten, który w przeddzień wybuchu wojny skarżył się Ojcu Św. na rosnący z latami upadek sił, stał się w czasie wojny i okupacji siłą i ostoją. Właśnie te straszliwe lata ujawniły najpełniej Jego duchową wielkość i stały się okresem największej dojrzałości pasterskiej. Mimo wielu nacisków i szantażu ze strony niemieckiego okupanta, Książe Metropolita zachował swoją godność biskupa i Polaka. Wielokrotnie interweniował u władz niemieckich, domagając się zahamowania terroru wobec ludności. Starał się o uzyskanie prawa do opieki duchowej nad przebywającymi w więzieniach i obozach koncentracyjnych. Gdy zakończyła się II wojna światowa, pierwszym jego przedsięwzięciem było utworzenie organizacji charytatywnej pod nazwą Caritas. W krótkim czasie objęła ona swoją działalnością cały kraj. A potrzeby były olbrzymie. Niestety w 1950 r. władze komunistyczne przejęły Caritas, co w praktyce oznaczało jej likwidację i zniszczenie całego dorobku. Mianowany kardynałem w 1946 r., wspierał radą i przykładem współbraci w biskupstwie w warunkach zagrożenia ateistycznego. Metropolita krakowski odegrał też dużą rolę w kształtowaniu powołania kapłańskiego Karola Wojtyły. W 1946 r. zaraz po wyświęceniu Karola Wojtyły, skierował Go na rzymskie studia. Musiał ten młody kleryk imponować Biskupowi skoro poświęcił go nauce. Przecież wtedy księży bardzo brakowało po parafiach bo wojna uśmierciła wielu z nich. Również ks. Wojtyłę fascynowała postać Księcia - Kardynała i będzie mu natchnieniem w całym jego życiu. Po śmierci Księcia Kardynała Sapiechy papież Pius XII w liście do Episkopatu Polski w 1951 r. tak napisał: Był mężem jak drzewo zasadzone nad strumieniem wód, drzewo owocodajne i niezachwiane, którego widok nie tylko dla Polaków, ale i dla całego chrześcijaństwa był podstawą nadziei i radości. M ałgorzata Soboltyńska

12 12 Polonia Węgierska R e w o l u c j i n i e b ę d z i e w yw iad z nowym dyrektorem in sty tu tu P o lsk ie g o w b u d a p e sz c ie Macie/ Szymanowski ma 35 lat. Pochodzi z Katowic. Studiował jugoslawistykę na Uniwersytecie Śląskim, potem hungarystykę na Uniwersytecie Warszawskim a na koniec historię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tam też się doktoryzował. Po studiach pracował w Pradze jako dziennikarz największego tygodnika polityczno-społecznego Respekt. Od stycznia ubiegłego roku w służbach dyplomatycznych Ministerstwa Spraw Zagranicznych w departamencie Europy Środkowej i Południowej jako ekspert zajmujący się sprawami Grupy Wyszehradzkiej, w tym Węgrami. Od września jest dyrektorem Instytutu Polskiego w Budapeszcie. Żonaty, dwoje dzieci. - Jak zostaje się dyrektorem Instytutu Polskiego w Budapeszcie? - W bardzo prosty sposób. Trzeba wygrać konkurs, każdy może w nim wziąć udział, również pani.. Są ogłoszenia w prasie. W formie pisemnej trzeba przedstawić swój życiorys, dorobek, osiągnięcia. Później komisja składająca się z pracowników Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wybiera pięciu kandydatów, którzy najlepiej pasują na to stanowisko. Jest egzamin, padają pytania i trzeba go przejść pomyślnie aby zostać wybranym. Kandydatów było ponad dwudziestu, dokładnie nie pamiętam. - Czy 9 września to jakiś specjalny dzień w pana życiu? Jak wyglądał pierwszy dzień w nowej pracy? - On był bardzo miły. Wszyscy współpracownicy się do mnie uśmiechali. Może dlatego że jeszcze wtedy nie wiedzieli, że nowy dyrektor to i nowe obowiązki... Praca w Budapeszcie to powrót do miejsca w którym się kiedyś było, które się kocha, tutaj w końcu poznałem moją żonę. To jest miła zmiana w moim życiu. - Co zamierza pan zmienić w instytucie i dlaczego? - Naturalnie, inaczej nie byłoby sensu zmieniać dyrektorów. Nawet stal się męczy tym bardziej człowiek. Rewolucji nie będzie, bo instytut w Budapeszcie jest jednym z lepszych polskich instytutów za granicą. Na świecie jest ich ponad dwadzieścia, niektóre dopiero co powstają. Tendencja w polskiej polityce kulturalnej jest taka, że staramy się zakładać a nie likwidować. Będę się starał aby nasz instytut wyszedł trochę poza własne mury, także poza Budapeszt. Będę chciał aby był bardziej otwartą placówką. Dlatego zmienią się godziny pracy biblioteki oraz galerii. Będą otwierane nieco później ale za to będą działać dłużej. Myślę, że nadszedł czas na tworzenie nowych wartości razem z Węgrami, żeby to nie było dla nich biernym obserwowaniem ale żeby mogli w czymś uczestniczyć, współpracować. Myślę na przykład o zorganizowaniu wspólnej polsko-węgierskiej wystawy dotyczącej kultury szlacheckiej, która jak pani wie przyszła do nas z właśnie z Węgier. - Jak zamierza pan ożywić instytut? Co pan sądzi o otwarciu w nim na przykład kawiarni, gdzie można byłoby przeczytać polską prasę? - Bardzo celna uwaga. Zamierzam kontynuować dzieło mojego poprzednika, czyli remont instytutu. Główną salę wejściową czekają zmiany. Plan jest taki, żeby przenieść bibliotekę a zbudować tu antresolę której częścią będzie kącik, gdzie można będzie usiąść i wypić kawę. A chyba nie zdradzę wielkiej tajemnicy jeśli powiem że od stycznia tuż obok Galerii Platan zacznie działać kawiarnia literacka, z którą będziemy ściśle współpracować. Niektóre programy, jak wieczory literackie, będziemy właśnie tam organizować. Bo kawiarnia lepiej się do tego nadaje niż na przykład sala kinowa w której straszy wielki biały ekran. - Jak trzeba pana zdaniem promować kulturę w czasach kultu pieniądza? - Jak Polska tak i Węgry po 89 roku są krajami gwałtownych zmian. Inaczej wyglądają ulice, galerie, inaczej wyglądają szaty graficzne książek, inaczej płynie czas, ludzie chodzą inaczej ubrani. To oznacza, że trzeba umieć się odnaleźć. Trzeba wyjść z kulturą na ulicę, pomyśleć na przykład o młodych odbiorcach, dla których ważniejsza jest kultura obrazkowa. Trzeba pamiętać, że w dzisiejszym świecie nie dostęp do informacji jest problemem, ale umiejętność ich właściwej selekcji. W końcu trzeba pamiętać i o tym, że kto nie idzie naprzód ten się cofa. - Ciekawa byłam jak prezentuje się instytut polski w internecie i ku memu zdziwieniu okazało się, że większość stron jest w przebudowie a niektóre po prostu nieaktualne?! Tak pracujemy nad naszymi stronami, wszystkie informacje będą w trzech językach: węgierskim, polskim i angielskim. Oprócz informacji o tym co aktualnie można zobaczyć w naszym instytucie, będą też informacje o polskich artystach, pisarzach itd. Dopiero teraz się orientuje jak funkcjonuje internet na Węgrzech. I te spostrzeżenia są dwojakiego rodzaju. Mam informacje z Wydziału Handlowego Ambasady i oni mogą się pochwalić fantastyczną ilością osób które odwiedzają ich stronę- 200 tysięcy osób rocznie. A z drugiej strony jak zauważyłem internet na Węgrzech jest stosunkowo drogi, droższy niż w Polsce. To też łączy się z dylematem zrobić sobie ładną ciekawą drogą stronę home page czy coś prostszego, tańszego... - Jakie są najbliższe plany? Kogo i co zobaczymy w przyszłości w instytucie, galerii? - Najbliższe plany - otwarcie w Galerii Platan nowej wystawy Marty Deskur a także w ramach festiwalu jesiennego jeszcze w październiku mamy sporo polskich wystaw i filmów. W grudniu organizujemy dyskusję o wprowadzeniu stanu wyjątkowego w Polsce i roli Węgrów i Węgier w roku Będzie także film grymas Teresy Kotlarczyk. Z tej okazji sprowadzimy do Budapesztu jednego z najlepszych historyków kościoła katolickiego w Europie Środkowej pana dr Andrzeja Grajewskiego. Z planami na przyszły rok poczekajmy jeszcze chwilę. Ludmiła Mitula

13 Polonia Węgierska 13 N e m l e s z f o r r a d a l o m beszelgetés a budapesti Lengyel Intézet új igazgatójával Maciej Szymanowski 35 éves. Katowicéből származik. A Sziléziai Egyetemen jugószlavisztikát tanult, később hungarisztikát a Varsói Egyetemen, végül történelmet a krakkói Jagelló Egyetemen. Itt is doktorált. Tanulmányai befejezése után a Respekt című politikai lap újságírójaként Prágában dolgozott. Az elmúlt év januárja óta a Külügyminisztérium Közép- és Dél Európai osztályában a Visegrádi Csoporttal, s köztük Magyarországgal foglalkozott. Augusztus végétől a budapesti Lengyel Intézet igazgatója. Nős, két gyermeke van. - Hogyan lesz valakiből a budapesti Lengyel Intézet igazgatója? - Nagyon egyszerűen. Meg kell nyerni a pályázatot, amelyen bárki részt vehet, Ön is. Megjelenik a sajtóban a hirdetés. Be kell adni egy önéletrajzot, leírni a szakmai eredményeket, a munkásságot. Később a Külügyminisztérium és a Nemzeti Oktatásügyi Minisztérium képviselőiből álló bizottság kiválasztja a posztra leginkább alkalmas öt jelöltet. Ők aztán vizsgát tesznek, kérdések hangzanak el, és mindent jól kell csinálni, hogy a választás ne másra essen. Egyébként több mint húsz jelentkező volt, pontosan nem emlékszem. - Szeptember kilencediké különleges nap az Ön életében? Hogy nézett ki első napja új munkahelyén? - Nagyon barátságos volt. Minden munkatársam mosolygott rám. Lehet azért, mert akkor még nem tudták, hogy ha új az igazgató, újak a kötelességek... Budapesti munkám, az visszatérés arra a helyre, ahol már voltam valamikor, amit szeretek, hiszen itt ismertem meg a feleségemet. - Mit kíván változtatni az Intézetben és miért? - Szeretnék változtatni, hiszen az igazgatócseréknek másképp semmi értelme nem lenne. Még a vas is elfárad, nem hogy az ember. De nem lesz forradalom, mert a Budapesti Intézet egyike a legjobb külföldi intézeteknek. Több mint húsz létezik belőlük a világon, némelyikük csak most alakul. A lengyel kultúrpolitika hánya az, hogy igyekszünk létrehozni, és nem megszüntetni. Itt sem lesz forradalom, de némi változás bizonyosan. Azon munkálkodom majd, hogy intézetünk kiléphessen némileg a saját falain, és Budapest határain is kívülre. Azt szeretném, ha az intézet még nyitottabbá válna. Ezért változik tehát a könyvtár és a galéria nyitvatartási ideje. Valamivel később nyitnak majd, de jóval később zárnak. A kiállítóterem pedig szombaton is várja az érdeklődőket. Úgy gondolom, eljött az idő, hogy új értékeket hozzunk létre a magyarokkal együtt, amikor ők nem csak folyamatos megfigyelésre kényszerülnek, hanem részt tudnak venni, együtt tudnak működni velünk valamiben. Gondolok itt például egy olyan közös lengyel-magyar kiállítás megrendezésére, amely a nemesi kultúrát vonultatná fel, s ami hozzánk éppen Magyarországról érkezett. - Milyen elképzelései vannak az intézet működésének élénkítésére? Mit gondol például egy kávéház itteni létesítéséről, ahol a lengyel sajtót lehetne olvasgatni? - Jó ötlet. Folytatni kívánom elődöm munkáját, vagyis az intézet felújítását. A főbejárati terem meg fog változni. Az a terv, hogy a könyvtárat áthelyezzük, itt pedig olyan galériás felépítményt létesítünk, amelynek egyik része kuckó lesz, s itt le lehet majd ülni, olvasgatni, kávét inni. És talán nem árulok el nagy titkot, ha elmondom, hogy januártól itt, mindjárt a Platán Galéria tőszomszédságában irodalmi kávéház nyílik, amellyel szorosan együttműködünk majd. Egynémely rendezvényünket, például az irodalmi esteket, éppen itt rendezzük. Mert egy kávéház jobban illik ehhez, mint mondjuk a mozi-terem, amely csak riogat nagy fehér vetítővásznával. - Véleménye szerint a pénz kultuszának idején miképp lehet a kultúrát előtérbe helyezni? - Lengyelország ugyanúgy, mint Magyarország, 1989 után a hatalmas válto- Marta Deskur Hajmosás zások országai. Másképp néznek ki az utcák, a kiállító-termek, másképp néznek ki a könyvek grafikai köntösei, másképp múlik az idő, az emberek másképp öltözködnek. Ez azt jelenti, hogy mindennek kell tudni megtalálni a helyét. Ki kell menni a kultúrával az utcára, elgondolkodni a fiatal befogadókon, akiknek már fontosabb a képi kultúra. A mai világban pedig a problémát nem az információhoz való hozzáférés jelenti, hanem azok helyes megválogatása. - Kíváncsi voltam miképp jeleníti meg magát az intézet az Interneten, s legnagyobb csodálkozásomra kiderült, hogy a legtöbb oldal átszerkesztés alatt áll, vagy egész egyszerűen nem aktuális?! - Dolgozunk az oldalainkon, minden információ három nyelven jelenik meg: magyarul, lengyelül és angolul. Az aktuális információk mellett, hogy mit lehet intézetünkben megnézni, a lengyel művészekről, írókról is lehet tájékozódni. Még csak most néztem utána, miképp is működik az Internet Magyarországon. És ez a megfigyelés kettős arculatot mutat. Vannak információim a nagykövetség kereskedelmi kirendeltségétől, s ők fantasztikus számú érdeklődővel dicsekedhetnek, hiszen évente 200 ezer személy is honlapjukra látogat. Másrészt pedig, ahogy észrevettem Magyarországon aránylag drága az Internet, drágább, mint Lengyelországban. így hát válaszút előtt állunk, készítsünk mutatós, érdekes drága honlapot vagy valami egyszerűbbet, olcsóbbat... - Mik a legközelebbi tervek? Kiket, miket láthatunk az intézetben, a galériában? - Legközelebbi tervek - egy új kiállítás megnyitása a Platán Galériában, ahol Marta Deskur munkáit tekinthetik meg az érdeklődők, s még az őszi fesztivál keretében számos lengyel film és kiállítás bemutatása. Decemberben tanácskozást szervezünk az 1981-ben bevezetett lengyelországi hadiállapotról, s ebben Magyarország illetve a magyarok szerepéről. Levetítjük Teresa Kotlarczyk, Prímás című filmjét, s ebből az alkalomból Budapesten vendégeskedik majd dr. Andrzej Grajewski, a katolikus egyház egyik legnevesebb középeurópai történésze. A jövő évi tervekre még várni kell egy keveset. Józsa Péter fordítása

14 14 Polonia Węgierska K i ełb A S Ą ZA s ó l" W dniach od 7 do 12 września 2001 br. uczniowie z sobotniej szkółki języka polskiego kolonia z Békéscsaby i członkowie naszego Stowarzyszenia (44 osoby) wzięli udział w wycieczce do Tarnowskich Gór w ramach tak zwanej wymiany programowej między tymi obydwoma bratnimi miastami. Imprezę organizowało Stowarzyszenie Przyjaciół Polsko-Węgierskich w Békéscsabie przy współpracy Urzędu Miasta Tarnowskie Góry. Z Békéscsaby wyjechaliśmy 7 września rano. Do Tarnowskich Gór dotarliśmy o 20.30, gdzie w Szczebiniu-Zamet - na miejscu zakwaterowania - przywitali nas gospodarze miasta, między innymi wiceburmistrz, pan Stanisław Beska i członkowie zarządu. Po gorącym powitaniu i ciepłej kolacji udaliśmy się na spoczynek, gdyż na następny dzień zaplanowana była całodniowa wycieczka do Krakowa i Wieliczki. Zwiedzanie Krakowa zaczęliśmy od Wawelu (skarbiec, zbrojownia). Mieliśmy przewodnika w języku węgierskim, który dokładnie przedstawił nam wspólne więzi polsko-węgierskie. Przed grobem Stefana Batorego głośno odśpiewaliśmy Hymn Węgierski czcząc w ten sposób pamięć historycznego przywódcy obu narodów. Kopalnią Soli w Wieliczce wszyscy byli zachwyceni i ze wzruszeniem wysłuchali legendy o pierścieniu Kingi. Drugi dzień pobytu w Polsce był przeznaczony na poznanie bratniego miasta Békéscsaby - Tarnowskich Gór. Najpierw zwiedziliśmy kopalnię srebra i nowo wybudowany park wodny. Następnie, spacerując po mieście zapoznaliśmy się z jego historią, a ponieważ przebywaliśmy w Tarnowskich Górach w okresie Święta Gwarków, pokazano nam też kulminacyjny punkt imprezy - historyczny pochód na Rynku, w którym młodzież ze szkół podstawowych i średnich przebrana w stroje historyczne przedstawiła dzieje miasta na przestrzeni wieków. Było to już 15 z kolei Święto Gwarków obchodzone w Tarnowskich Górach. W poniedziałek wyjechaliśmy do Szczyrku, gdzie poznaliśmy piękno Beskidu Śląskiego i urok wspinaczki górskiej - naliczyliśmy górę Skrzyczne. Noc spędziliśmy w Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym.Zacisze. Rano odwiedziliśmy Wisłę, a po południu obejrzeliśmy w Szczyrku występy folklorystycznego zespołu góralskiego,jdolina Soly, który dał wiele pomysłów choreograficznych kierownictwu nowo powstałego w Békéscsabie ludowego zespołu,.polonia". W ostatni dzień pobytu w Polsce odwiedziliśmy Oświęcim, a konkretnie Muzeum Zagłady, gdzie pod Ścianą Śmierci złożyliśmy wiązankę kwiatów i minutą ciszy uczciliśmy pamięć ofiar. Po południu pożegnaliśmy się z władzami miasta i wyruszyliśmy autobusem w drogę powrotną. Wycieczka ta, przybliżyła nam Polskę i Polaków. Poznaliśmy naszą drugą Ojczyznę nie z mapy i podręczników, ale bezpośrednio - w kontaktach z ludźmi. Byliśmy świadkami codziennego życia w Południowej Polsce. Nawiązały się nowe przyjaźnie, odbyła się wymiana doświadczeń. A wszystko to było możliwe dzięki ogromnemu zaangażowaniu władz miasta, które całe serce włożyły w to, abyśmy my, rodacy mieszkający w Békéscsabie, członkowie Stowarzyszenia Przyjaciół Polsko-Węgierskich, czuli się w Tarnowskich Górach jak u siebie w domu". Za umożliwienie tej wycieczki sponsorom i gospodarzom bardzo serdecznie dziękujemy. Spróbujemy się zrewanżować Tarnowskim Górom, zapraszając ich 40 osobową grupę października br. do Békéscsaby na tzw.,.festiwal Kiełbasy. Małgorzata Leszkó BÉkéscsAbAiAk LENgyEl o r szág ban A békéscsabai szombati lengyel iskola tanulói, a városban élő lengyelek és a helyi lengyel-magyar baráti társaság tagjai (44 fő) vettek részt szeptember 7. és 12. között azon a Tarnowskie Góryba rendezett kiránduláson, amelyre a két testvérváros között létrejött programcsere keretében került sor. A programot a békéscsabai Lengyel-Magyar Baráti Társaság szervezte a Tarnowskie Górai városi önkormányzat segítségével. Szeptember 7-én reggel hatkor indultunk Békéscsabáról és este fél kilenckor érkeztünk meg úti célunkhoz, Tarnowska Gorába, ahol szálláshelyünkön, Szczebiń- Zametben a város vezetői, többek között Stanisław Beska polgármester-helyettes, fogadtak bennünket. A szívélyes fogadtatás és meleg vacsora után pihenni tértünk, mivel másnap egész napos kirándulás várt ránk Krakkóba és Wieliczkába. A krakkói városnézést a Wawellel kezdtük. Magyar nyelvű idegenvezetőnknek köszönhetően részletesen megismerhettük a lengyel-magyar kapcsolatok századokra visszanyúló, Krakkóban született közös gyökereit. Báthori István sírja előtt elénekeltük a magyar himnuszt, így tisztelegve a két nép történelmi vezetőjének emléke előtt. A wieliczkai sóbányától el voltunk bűvölve és meghatódottan hallgattuk a Szent Kinga gyűrűjéről szóló legendát. Kirándulásunk második napját Békéscsaba testvérvárosának, Tarnowskie Góry megismerésének szenteltük. Elsőként megtekintettük az ezüstbányát és az újonnan felépült víziparkot, majd sétánk során elmesélték a város történetét, s mivel látogatásunk pont a helyi bányászok ünnepére esett, Tarnowskie Gorában megtekintettük az ünnepség fénypontját jelentő történelmi felvonulást a város főterén. Az ünnepségen az általános és középiskolás fiatalok korhű ruhákba öltözve a város történetét jelenítették meg. Tarnowskie Gorában egyébként immár 15. alkalommal rendezték meg a helyi bányászok ünnepét. Hétfőn Szczyrkbe utaztunk, ahol rácsodálkozhattunk a Sziléziai Beszkidek szépségére és alkalmunk volt megtapasztalni a hegymászás gyönyöreit - letudtuk a Skrzyczne csúcsot. Az éjszakát a,zacisze nevű oktatási- és üdülőközpontban töltöttük. Reggel megnéztük Wislát, délután pedig Szczyrkben megtekintettük a.jdolina soly nevű népi együttes műsorát, amely a Békéscsabán nemrég alakult.j olonia nevű népi együttes vezetőségének sok új koreográfiái ötlettel szolgált. Lengyelországban töltött időnk utolsó napján Auschwitzba mentünk, ahol a Halálfalnál virágcsokrokat helyeztünk el, majd egyperces csenddel adóztunk az áldozatok emlékének. Délután elbúcsúztunk a város vezetésétől, majd hazafelé indultunk. Ez a kirándulás közelebb hozta hozzánk Lengyelországot, a lengyeleket. Nem térképről és útikönyvekből ismertük meg második hazánkat, hanem közvetlen emberi kapcsolatok révén. Szemtanúi lehettünk Dél-Lengyelországban a társadalom mindennapi életének, új barátságok születtek, tapasztalatok cseréltek gazdát. És mindez Tarnowskie Góry városvezetése óriási elkötelezettségének volt köszönhető, amelynek tagjai teljes szívvel azon igyekeztek, hogy mi, Békéscsabán élő honfitársaik, a békéscsabai lengyel-magyar baráti társaság tagjai, otthon érezzük magunkat városukban. Köszönjük nekik és a szponzoroknak, hogy lehetővé vált ez a kirándulás. Megpróbáljuk viszonozni kedvességüket, amikor egy negyvenfős csoport érkezik Tarnowskie Gorából október én a békéscsabai Kolbász Fesztiválra. J. D. fordítása

15 Polonia Węgierska 15 Piękna nasza Polska cała P o z n a ń - s t o l i c a W i e l k o p o l s k i W IX w. na Ostrowie Tumskim powstał gród Mieszka I. W czasie synodu gnieźnieńskiego w r wydzielono diecezję poznańską dla misyjnego biskupa Ungera. Katedra poznańska stała się nekropolią pierwszych Piastów. Gród, zniszczony w 1038 w czasie najazdu Brzetyslawa, został odnowiony przez Kazimierza Odnowiciela, pochowanego w 1058 w odbudowanej katedrze. Pierwszym ośrodkiem poznańskiego handlu była prawobrzeżna Środka. W 1253 na lewym brzegu Warty lokowano na prawie magdeburskim miasto, któremu rozwój zapewniło nadanie przez Władysława Jagiełłę w 1394 prawa składu. W 1519 w Poznaniu powstała Akademia Lubrańskiego, krzewiąca myśl odrodzenia. Do zahamowania rozwoju przyczyniły się dopiero wojny szwedzkie. Ożywienie drugiej połowy XVIII w. przerwał w 1793 zabór Wielkopolski przez Prusaków. W XIX w. miasto było centrum oporu wobec germanizacji. 27 grudnia 1918 manifestacja na cześć Ignacego Jana Paderewskiego przekształciła się w powstanie, które objęło całą Wielkopolskę. W 1956 doszło do tragicznych starć protestujących robotników z milicją i wojskiem. Wśród licznych zabytków należy wyróżnić średniowieczny układ urbanistyczny z ujmującym urodą rynkiem, renesansowym ratuszem, kamienicami j pałacami z XV-XVIII w. Poznański ratusz, dziś muzeum miasta, to dzieło Jana Baptysty Quadro z lat Szczególne wrażenie robi w nim' reprezentacyjna Wielka Sień z 1555, miejsce najważniejszych uroczystości i jego Wielka Sień wicza. Warto zobaczyć tez monumentalny kościół iw. Stanisława i iw. Marii Magdaleny. Wśród zabudowy z XIX i XX w. znajduje się wiele interesujących przykładów historyzmu i secesji. Ostrów Tumski, najstarsza część miasta, rozciąga się między wartą a Cybiną. W drugiej połowie X w. na podgrodziu zbudowano kamienną, przedromańską trój nawową katedrę. W trakcie badań archeologicznych odsłonięto tzw. misę chrzcielną oraz fragmenty grobowców, prawdopodobnie Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Istnieją tez hipotezy, ze na terenie samego grodu istniało Renesansowy ratusz miasta... przedromańskie palatium wraz z kaplicą Najświętszej Marii Panny. Wśród poznańskich kościołów dominuje katedra, w obecnej formie będąca gotycką bazyliką z XIV i XV w. Budowano ją w kilku fazach: w latach wzniesiono ceglaną bazylikę o dwu wieżach, a do 1428 prezbiterium z ambitem oraz kaplice. W ciągu wieków zgromadzono w tym dostojnym wnętrzu mnóstwo cennych zabytków i historycznych pamiątek, miejskich. Od zewnątrz charakterystycznym elementem jest arkadowa loggia, która wraz z attykami i sgraffitową dekoracją została zharmonizowana z gotycką wieżą. Cennym zabytkiem barokowym jest zespół jezuicki (kościol i kolegium, w którym w 1828 koncertował Fryderyk Chopin) pochodzący z drugiej połowy XVII w. W wystroju kogcioła zwracają uwagę polichromia Karola Dankwarta oraz obrazy Szymona Czechoale większość strawił ogień ostatniej wojny. Cenne, dekoracyjne płyty brązowe wykonane przez norymberskich artystów w XV w. odnalazły się dopiero w latach 90. w petersburskim Ermitażu. Przetrwała natomiast Złota Kaplica projektu Franciszka Marii Lanciego z lat , cenny przykład romantycznego historyzmu. Wzniesiono ją jako mauzoleum pierwszych Piastów. Elementy mozaikowe wykonali artyści weneccy, pracowali tu tez Oskar Sosnowski i January Suchodolski, a brązowe posągi Mieszka I i Bolesława Chrobrego są autorstwa berlińskiego artysty Christiana Raucha. Wśród kaplic zwraca uwagę także kaplica Najświętszego Sakramentu z wielokondygnacyjnym grobowcem możnego rodu Gorkow, dziełem Hieronima Canavesiego. Przy wejściu do kaplicy Szoldrskich zachowała się późnogotycka polichromia. Na Ostrowie znajdują się też gotycka kolegiata z XV w., budynek Akademii Lubrańskiego i psałteria z W Muzeum Archidiecezjalnym, utworzonym w 1936, można obejrzeć galerię rzeźby Średniowiecznej (min XIVwieczna Madonna Tronująca" z Oloboku) i Opłakiwanie Antona van Dycka. Wart uwagi jest także zbiór staropolskich portretów trumiennych.

16 16 Polonia Węgierska C z ł o n k o w i e n o w e g o r z ą d u w P o l s c e Leszek M iller prem ier Urodzony w 1946 r. w Żyrardowie. W 1977 r. ukończył Wyższą Szkołę Nauk Społecznych. W latach był kierownikiem Wydziału ds. Młodzieży, Kultury Fizycznej i Turystyki KC PZPR. Od 1986 był I sekretarzem KW PZPR w Skierniewicach. Od 1988 r. był sekretarzem KC. Od 1989 członek Biura Politycznego KC. Po rozwiązaniu PZPR i powstaniu Socjaldemokracji RP wszedł do władz tej partii. W październiku 1991 roku został wybrany posłem na Sejm I kadencji z list SLD. Na II Kongresie SdRP w marcu 1993 r. Miller przestał być sekretarzem generalnym i został wybrany na wiceprzewodniczącego Socjaldemokracji. W październiku 1993 znowu został posłem i wszedł do tworzonego przez Waldemara Pawlaka rządu koalicji SLD-PSL. Objął resort pracy i polityki socjalnej. Leszek Miller zachował tekę ministra pracy również w powstałym w marcu 1995 rządzie Józefa Oleksego. W 1996 r. został ministrem-szefem Urzędu Rady Ministrów, a potem szefem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Po wyborach parlamentarnych w 1997 roku został szefem Klubu Parlamentarnego SLD i przewodniczącym SdRP. M arek Belka wiceprem ier, m inister finansów Studiował na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego, gdzie uzyskał doktorat W e w rześn iu P olacy zam ieszk ali na W ęgrzech rów n ież w zięli u dział w w yborach p ow szech nych do Sejm u i S en atu RP. W p aźd ziern iku p ow stał now y polski rząd i d latego w bieżącym num erze gazety p ragn iem y na m iejsce p rzeglądu prasy polskiej p rzedstaw ić C zytelnik om sylw etki człon ków n ow ego polskiego gab inetu. oraz habilitację. Pracownik naukowy w Katedrze Ekonomii Uniwersytetu Łódzkiego w latach, później w Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN w Warszawie. Od 1973 r. był dyrektorem Instytutu. Był m.in. stypendystą Fundacji Fulbrighta w Columbia University, Amerykańskiej Rady Towarzystw Naukowych w University of Chicago i London School of Economics. W 1994 roku uzyskał tytuł profesora nauk ekonomicznych na Uniwersytecie Łódzkim. W lutym 1997 roku został wicepremierem i ministrem finansów w rządzie koalicji SLD-PSL. Marek Pol wicepremier, minister infrastruktury Ma 48 lat. Urodził się w Słupsku. Ukończył Wydział Maszyn Roboczych i Pojazdów Politechniki Poznańskiej oraz ekonomikę produkcji na Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Pracował w Fabryce Samochodów Rolniczych w Antoninku k. Poznania. Po rozwiązaniu PZPR współtworzył Polską Unię Socjaldemokratyczną. Po rozpadzie PUS działał w Wielkopolskiej Unii Socjaldemokratycznej. Od 1992 roku jest w Unii Pracy jako członek i założyciel. Dwukrotnie byl posłem: w latach z ramienia PZPR, w UP Minister przemysłu i handlu w rządzie koalicji SLD - PSL, potem został pełnomocnikiem Rady Ministrów do spraw reformy centrum gospodarczego rządu. W 1997 r. został przewodniczącym partii. Jarosław K alinowski wiceprem ier, m inister rolnictwa Ma 38 lat, z zawodu jest rolnikiem i właścicielem 26-hektarowego gospodarstwa. Ukończył Technikum Rolnicze i studia w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie - jest inżynierem zootechnikiem. W 1995 roku ukończył podyplomowe studium w Instytucie Nauk Prawnych PAN. W 1993 roku został posłem na Sejm z okręgu Ostrołęka. W 1997 roku, z ramienia PSL, wicepremier i minister rolnictwa w rządzie Włodzimierza Cimoszewicza. Od 1997 roku jest prezesem PSL, a w 2000 roku został przewodniczącym Klubu Parlamentarnego PSL. W łodzim ierz Cim oszewicz m inister spraw zagranicznych Urodził w 1950 roku w Warszawie. W 1972 roku ukończył Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, jest doktorem prawa międzynarodowego. W latach był pracownikiem Instytutu Prawa Międzynarodowego UW, a w latach był na stypendium Fundacji Fulbrighta w Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku. W połowie lat 80-tych przeniósł się do wsi Kalinówka Kościelna w woj. białostockim, gdzie zajął się 20- hektarowym gospodarstwem rolnym. Był posłem do Sejmu kontraktowego (1989). Po rozwiązaniu PZPR został przewodniczącym Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej,

17 Polonia Węgierska 17 powstałego w miejsce klubu PZPR. Nie został jednak członkiem Socjaldemokracji RP, w którą przekształciła się PZPR. Członkiem partii - SLD - został ponownie dopiero w 1999 roku. W 1990 roku kandydował na prezydenta. Zajął czwarte miejsce, zdobywając 9,21 proc. głosów. W rządzie koalicji SLD-PSL był premierem ( ), był też wicepremierem i ministrem sprawiedliwości w poprzednim rządzie tej koalicji ( ), kierowanym przez Waldemara Pawlaka. Jerzy Szm ajdziński m inister obrony Urodził w 1952 roku we Wrocławiu. Z wykształcenia jest ekonomistą. W latach przewodniczącym Zarządu Głównego ZSMP. Od 1973 roku do rozwiązania w 1990 roku w PZPR, od 1986 roku członek Komitetu Centralnego. Współtworzył SdRP i pełnił funkcję sekretarza generalnego Socjaldemokracji. Od czerwca 1989 roku jest posłem. W 1995 roku objął przewodnictwo klubu parlamentarnego SLD. Po przekształceniu SLD w partię w grudniu 1999 roku został wiceprzewodniczącym Sojuszu. W latach działał w Polskim Komitecie Olimpijskim i był jego wiceprezesem. Od 1991 roku jest prezesem Stowarzyszania Pokolenia. Dotychczas był wiceprzewodniczącym sejmowej komisji obrony, a w latach szefem tej komisji. K rzysztof Janik m inister spraw w ew nętrznych i adm inistracji Urodził się 1950 roku w Kielcach. Skończył prawo na UJ. Doktoryzował się z nauk politycznych na Uniwersytecie Śląskim. Od 1971 roku przez dziesięć lat pracował w Instytucie Nauk Politycznych Uniwersytetu Śląskiego. W latach osiemdziesiątych pracował w KC PZPR. Został jednym z członków założycieli SdRP. Od 1997 roku do 1999 był sekretarzem generalnym SdRP. Od 1999 roku jest sekretarzem generalnym SLD. W latach , był podsekretarzem stanu w Kancelarii Prezydenta, zajmował się sprawami samorządowymi. Jacek Piechota m inister gospodarki Urodził się w Szczecinie w 1959 roku. Jest absolwentem Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej Politechniki Szczecińskiej. Mandat poselski zdobywał również w kolejnych wyborach parlamentarnych - najpierw w tzw. sejmie kontraktowym, potem w 1993 i 1997 roku. W mijającej kadencji pracował w dwóch komisjach - w Komisji Małych i Średnich Przedsiębiorstw jako jej przewodniczący oraz w Komisji Transportu i Łączności. W ostatniej kadencji sejmowej Piechota był - w imieniu trzech komisji - sprawozdawcą dwóch projektów ustaw dotyczących supermarketów. Barbara Piwnik m inister spraw iedliwości Barbara Piwnik od połowy lat 80 jest sędzią. Pełniła też funkcję rzecznika prasowego Sądu Okręgowego w Warszawie. Nie porzuciła orzekania nawet wtedy, gdy minister sprawiedliwości mianował ją na dyrektora Departamentu Sądów i Notariatu w Ministerstwie Sprawiedliwości. Obejmując stanowisko ministra sprawiedliwości bezie musiała zrezygnować z orzekania. W iesław Kaczm arek m inister skarbu Ma 43 lata. Po ukończeniu Wydziału Mechaniki Precyzyjnej Pracował jako asystent w Instytucie Mechaniki Precyzyjnej. W 1989 roku został posłem. Od tamtej pory stale zasiada w parlamencie, w kolejnych kadencjach jako reprezentant SdRP i SLD. W 1993 roku był ministrem przekształceń własnościowych Po reformie centrum w 1996 roku został wiceministrem Skarbu Państwa, a następnie ministrem gospodarki. Po wyborach w 1997 był członkiem Komisji Skarbu Państwa, Uwłaszczenia i Prywatyzacji oraz Komisji Gospodarki. Krystyna Łybacka m inister ośw iaty Ma 55 lat. Jest absolwentką Wydziału Matematyczno-Fizyczno-Chemicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym Politechniki Poznańskiej. Wykłada teorię prawdopodobieństwa procesów losowych i statystykę dla studentów I roku Elektroniki i Telekomunikacji. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Matematycznego, Związku Nauczycielstwa Polskiego i Demokratycznej Unii Kobiet. W 1993 r. wstąpiła do SdRP. W 1996 roku została przewodniczącą Rady Wojewódzkiej SdRP w Poznaniu, od 1999 roku RW SLD w Poznaniu. W grudniu 1999 roku została wiceprzewodniczącą Zarządu Krajowego SLD. Od 1991 roku jest posłanką na Sejm. Podczas ostatniej kadencji Sejmu była wiceprzewodniczącą Komisji Obrony; Konstytucyjnej, Nadzwyczajnej Komisji ds. Ratyfikacji Konkordatu Sejmu RP. Była też przewodniczącą bilateralnej grupy polsko-francuskiej.

18 18 Polonia Węgierska Jerzy Hausner m inister pracy Ma 52 lata, jest profesorem, doktorem habilitowanym nauk ekonomicznych. Ukończył Akademię Ekonomiczną w Krakowie. W 1972 roku został pracownikiem naukowym tej uczelni. Jest profesorem zwyczajnym Akademii Ekonomicznej w Krakowie. W 1997 roku został podsekretarzem stanu w kancelarii Prezesa Rady Ministrów, a następnie pełnomocnikiem rządu ds. reformy systemu zabezpieczenia społecznego. Od 1994 do 1996 roku był dyrektorem generalnym w Urzędzie Rady Ministrów i szefem doradców strategicznych. M ariusz Łapiński m inister zdrowia Urodził się w 1957 roku w Szczecinie. Jest absolwentem warszawskiej AM. Jest specjalistą chorób wewnętrznych i nadciśnienia tętniczego. Był adiunktem w Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych i Nadciśnienia Tętniczego. Obecnie jest dyrektorem Centralnego Szpitala Klinicznego w Warszawie. Profesor wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiej Akademii Medycznej. W 1997 roku był doradcą premiera. Jest koordynatorem zespołu programowego ds. zdrowia w SLD. Andrzej Celiński m inister kultury Ma 51 lat, jest z wykształcenia socjologiem. W latach 70-tych prącował na Uniwersytecie Warszawskim. *W latach współtworzył Latający Uniwersytet. Był członkiem KOR. Działalność polityczną po 1980 roku kontynuował w prezydium Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ solidarność, był też szefem gabinetu Lecha Wałęsy. W stanie wojennym został internowany. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. W 1989 roku został senatorem z listy Komitetu Obywatelskiego. Odniósł zwycięstwo również w kolejnych wyborach do Senatu w 1991 roku. W 1999 roku wstąpił do SLD, kilka miesięcy później na grudniowym kongresie został wiceprzewodniczącym Sojuszu. M ichał Kleiber m inister nauki i szef KI5N Urodził się w 1946 roku w Warszawie. Studiował budownictwo lądowe na Politechnice Warszawskiej i matematykę na Uniwersytecie Warszawskim. Obecnie pracuje w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk, gdzie w 1989 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Kierował Zakładem Metod Komputerowych Mechaniki i był dyrektorem Samodzielnej Pracowni Metod Komputerowych Mechaniki w Ośrodku Mechaniki Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN. Był członkiem prezydium Europejskiej Rady Mechaniki, członkiem Rady Naukowej i członkiem Prezydium stowarzyszenia International Association for Computational Mechanics, członkiem rady naukowej Międzynarodowego Centrum Metod Numerycznych w Naukach Technicznych w Barcelonie. Stanisław Żelichowski m inister ochrony środowiska Urodził się w 1944 roku w Księżostanach w woj. lubelskim. Studiował na Wydziale Leśnym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Pracował w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Ostrołęce, następnie jako adiunkt w Nadleśnictwie Ciechanów. Od 1974 roku do powołania na ministra w 1993 roku był nadleśniczym. Był przewodniczącym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Ciechanowie. Na Kongresie Jedności Polskiego Stronnictwa Ludowego (1990) został wybrany do Rady Naczelnej PSL i jest nim do chwili obecnej. Był członkiem Naczelnego Komitetu Wykonawczego PSL. Był prezesem ZW PSL w Ciechanowie, obecnie jest wiceprezesem Zarządu Wojewódzkiego PSL w Olsztynie. Obecnie jest członkiem Rady Naczelnej PSL, Naczelnego Komitetu Wykonawczego. Poseł na Sejm IX kadencji ( ), w X kadencji nie kandydował, ale był sędzią Trybunału Stanu ( ), od 1991 roku ponownie poseł. W poprzedniej koalicji SLD-PSL ( ) był już ministrem ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa w rządach: Waldemara Pawlaka, Jozefa Oleksego i Włodzimierza Cimoszewicza. M arek W agner szef K ancelarii Premiera Urodził się w 1946 roku w Warszawie. Ukończył Wydział Finansów SGPiS. W latach pracował w MSZ. W latach jako III sekretarz ambasady w Oslo, pełnił funkcję kierownika wydziału konsularnego, a w latach był I sekretarzem ambasady w Wiedniu. Pełnił również funkcję doradcy ministra spraw zagranicznych. Od 1994 roku pracował w Urzędzie Rady Ministrów, najpierw jako dyrektor generalny, później podsekretarz stanu. Od marca 1995 do gmdnia 1996 roku pełnił funkcję sekretarza Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów. W 1997 roku został powołany kolejno na stanowiska podsekretarza i sekretarza stanu w Kancelarii Premiera, a w okresie od marca do października 1997 roku był zastępcą szefa Kancelarii Premiera Włodzimierza Cimoszewicza. W wyborach 1997 roku wszedł do Sejmu, gdzie pracował w Komisji Finansów Publicznych.

19 Polonia Węgierska 19 L i s t y C z y t e l n i k ó w Polonia Węgierska Állomás u Budapest Witam serdecznie! Adres ten otrzymałem od Pana Ambasadora Republiki Węgierskiej w Warszawie do którego napisałem list. Pan Ambasador w odpowiedzi na mój list zapewnił mnie że pod tym właśnie adresem znajdę to czego szukam a mianowicie pomocy i zrozumienia. Od kilku już miesięcy staram się nawiązać kontakt listowny z rówieśnikami na Węgrzech ale jak do tej pory to mi się nie udało. Wysłałem w tej sprawie wiele listów do różnych organizacji i instytucji ale nigdy nie otrzymałem żadnej odpowiedzi. Nikt nie potrafił albo nie chciał mnie zrozumieć i podać wyciągniętą dłoń. Wreszcie napisałem do Ambasadora Republiki Węgierskiej i ku memu wielkiemu zadowoleniu doczekałem się szybkiej odpowiedzi. Otrzymałem również ten adres pod który teraz piszę. Być może wreszcie ktoś przeczyta do końca mój list i zrozumie moje pragnienia i marzenia. Bardzo bym tego chciał. Może zdziwi kogoś to że szukam kontaktu z rówieśnikami na Węgrzech. Odpowiedź na to pytanie jest prosta. Bardzo kocham Węgry i jest to kraj którym bardzo się interesuję. Jest mi trudno sprecyzować dlaczego właśnie ten kraj a nie inny, mogę śmiało powiedzieć jedynie że Węgrami pochłonięty jestem już od pam lat i wiem na ten temat bardzo dużo. Jednak materiały pisemne już się skończyły i chciałbym teraz na bieżąco oczyma młodej osoby śledzić życie i wydarzenia jakie tam się dzieją. Pomyślałem sobie, że wspólna korespondencja z kimś młodym będzie najlepszym rozwiązaniem tego problemu. Bo cóż może być lepszego jeśli nie takie rozwiązani. Może poznam kogoś kto interesuje się Polską w takim stopniu jak ja Węgrami wówczas byłoby wspaniale. Móc pisać komuś o swoim kraju to rzecz fajna i bardzo interesująca. Korzyść byłaby podwójna. Na pewno obydwie strony byłyby zadowolone. Chciałbym napisać teraz parę słów o sobie aby lepiej się przedstawić. Mam na imię Tomek. Jestem 16-letnim chłopcem. Mieszkam w małym miasteczku niedaleko Łodzi, bardzo pięknym i atrakcyjnym. Chodzę do gimnazjum i uczę się bardzo dobrze. Jestem jedynakiem i ogromnie brak mi rodzeństwa jednak na to nic nie poradzę. Moje zainteresowania są bardzo szerokie i na pewno kogoś zainteresują. Lubię geografię i historię. Na te tematy mogę rozmawiać bardzo długo bo to są rzeczy. Ponadto interesują mnie sprawy na które nie ma logicznego wytłumaczenia jak: Trójkąt Bermudzki, UFO i tajemnice starożytnego Egiptu. Wszystko co dziwne i niewyjaśnione to obszar moich zainteresowań. Lubię też dobrą książkę i muzykę ale na ten temat nie będę w tym liście pisać. Zbieram mapy i atlasy z całego świata jak również widokówki i karty telefoniczne. Jednak moja największą pasją jest filatelistyka a także numizmatyka. Znaczki pocztowe, monety i banknoty to moje dmgie życie. Przy tych pasjonujących rzeczach mogę siedzieć godzinami i nigdy się nie nudzę. Liczę również na to, że mógłbym się z kimś wymieniać zbiorami jeśliby ktoś również tego pragnął. Jak więc z tego widać mogę kogoś zainteresować i na pewno nasza korespondencja nie byłaby nudna. Jeśli chodzi o mój charakter to tutaj też nie mam sobie nic do zarzucenia. Jestem szczery i otwarty. Nie wiem co to fałsz i zdrada. Cenię przyjaźń prawdziwą i oddaną. Jeśli by to komuś odpowiadało to bardzo bym się cieszył. Odpisze na każdy list. Bardzo liczę na pomoc i czekam z niecierpliwością na dobra wiadomość Tuszyn ul. Poddębina 14 Pozdrawiam serdecznie Tomasz Szczygielski P.S. Gdyby nic z tego nie wyszło to proszę napisać choć jedno zdanie, bo oczekiwanie w niepewności jest bardzo bolesne a ja wielokrotnie już tego doświadczyłem. :fc :jc ífc Szanowna Redakcjo, Pragnę napisać o naszym pobycie w zielonej szkole w Esztergomié. Przyjechaliśmy tutaj w ramach pomocy dla powodzian z Polski. Z Polski wyruszyliśmy autokarem wcześnie rano. Droga, którą jechaliśmy na Węgry była bardzo ciekawa, ponieważ mijaliśmy wiele zabytków, budowli i pięknych krajobrazów. Ma polu campingowym w Esztergomié byliśmy już po dziesięciu godzinach jazdy. Pierwszą noc spędziliśmy w barakach (mały domek z ośmioma pokoikami), a następne noce już we właściwych domkach. Codziennie musieliśmy się budzić wcześnie po to, by zdążyć na śniadanie o godzinie dziewiątej. Poranne posiłki były trochę skromne, ale wystarczające. Na obiady chodzimy o godzinie 13.00, a na kolacje o Jedzenie jest dosyć dobre, choć nie przepadam za samym makaronem. Codziennie chodzimy na miasto i zawsze poznajemy coś nowego. Dotychczas zwiedziliśmy Rynek Esztergomu, Bazylikę, która góruje nad miastem, i którą widać chyba z odległości wielu kilometrów. Byliśmy też na Górze Kalwaria. Niedawno mieliśmy Dzień Sportu, podczas którego braliśmy udział w różnorodnych konkurencjach, m.in. w biegach na 60 m i na 1 kilometr, skoku w dal i przeciąganiu liny. Popołudniu chłopcy grali w piłkę nożną, a pozostali w zbijanego. Któregoś ciepłego dnia poszliśmy z naszą panią przewodnik, Asią na odkryty basen. Wspaniale było pływać, kiedy woda połyskiwała w słońcu. Niewiarygodne, że w październiku można się kąpać pod gołym niebem. Pani Asia jest z pochodzenia Polką, ale od 20 lat mieszka na Węgrzech. Tutaj wyszła za mąż za Węgra i ma dwoje dzieci, które studiują w Polsce. 11 października będzie otwarcie nowo wybudowanego mostu na Dunaju. Cała atmosfera, która tu panuje jest dla nas bardzo przyjazna i serdeczna. Wszyscy mamy nadzieję, że następny tydzień tutaj spędzony będzie tak samo emocjonujący i również przyniesie wiele wrażeń. Anna Piotrowska z Palczowic

20 20 Polonia Węgierska L e t ű n t i d ő k m a i k a t o n á i Szeptember elsején délelőtt két lengyel katona igyekszik felfelé a Farkasréti temető sírokkal szegélyezett meredek ösvényén id. Antall József nyughelyéhez. Bakancsuk fényesre pucolva, olajzöld egyenruhájuk frissen vasalva, gallérlapjuk és rogatywkájuk szalagja kék színű. Zubbonyuk vállapján fém J.P. monogram látható. A megemlékezést szervező Bem Egyesület tagjai és a meghívottak csodálkozva nézik a protokollban nem szereplő közeledőket, és csak akkor ismerik fel őket, amikor megállnak a várakozók előtt. Ők az újonnan alakult Żołnierz Września Katonai Hagyományőrző Díszraj tagjai. Az ünnepség után Máté Endre, a csapat vezetője nyilatkozik lapunknak. - Milyen egyenruha van rajtatok? - Mondhatnám úgy, hogy Piłsudski korabeli, de hivatalosan 1936 mintájú gyalogos egyenruha. Ezt a galléron lévő kék jelzés - rajta a cikk-cakk díszítéssel -, és a rogatywka kék homlokszalagja jelöli. A vállpánton lévő J.P. monogram Piłsudski marsallra utal ig az ő nevét viselte az 1. lovasezred, és az 1., 5., 6., 41. és 66. gyalogezredek. - Honnan jött az ötlet, hogy a XIX. századi egyenruhátokon kívül második világháborús mundért is húzzatok magatokra? - Tavaly októberben egy nemzetközi rendezvényen megismerkedtünk két varsói katonai hagyományőrzővel, a Rrakusok képviselőivel. Ők viseltek ilyen egyenruhát, csak piros fegyvernemi jelzésekkel. Az együtt töltött három nap alatt többször is megcsodáltuk egyenruhájukat, fényképeztük magunkat benne, mígnem vezetőjük, Robert Woronowicz hadnagy felajánlotta, hogy küld nekünk 2 db zubbonyt és 2 db. rogatywkát ajándékba. A küldeményt Szalai Attila, a varsói Magyar Kulturális Intézet igazgatója hozta el nekünk augusztusban. Ekkortól indult a hajrá, hogy a mai napig sikerüljön a kiegészítőket beszerezni. - Miért pont a Żołnierz września, azaz szeptember katonája nevet választottátok magatoknak? - Először arra gondoltam,,jiogy valamelyik fent nevezett ezred nevét kellene felvennünk, de ahhoz illene ismernünk az adott alakulat történetét, parancsnokai nevét, harcait, sorsát stb. Ehhez pedig olyan komoly kutatómunkát kellene végeznem, amelyre jelenleg nincsen módom. így a magaszfosabb szempont győzött; az, hogy a névválasztással szeretnénk emlékezni minden lengyel katonára, aki részt vett a szeptemberi harcokban. A hősi halottak emléke előtt tisztelegni, a még köztünk élőkkel pedig kapcsolatot teremteni. Ezért is kértem fel Niżalowski Ernő repülő hadnagy urat, az egykori harcok veteránját, hogy legyen csapatunk tiszteletbeli parancsnoka. Ezt Ernő bácsi el is fogadta. Szeretnénk még több Magyarországon élő veteránnal felvenni a kapcsolatot. - Kik a csapat tagjai? - Jelenleg a harmadik éve működő Wysocki Légió két őrvezetője, Nagy Jakub és Városi Tamás vállalta a többlet fellépést, de tekintettel arra, hogy legalább ötfősre tervezem a díszrajt, még várom további lengyelül beszélő fiúk-férfiak jelentkezését. - Csak ez a feltétel? - Ez is, meg az, hogy az ünnepségeken történő fizikai megterhelés kibírásán túl, magáévá tegye azt a felemelő gondolatot, hogy ő azon kevesek egyike, aki Magyarországon a lengyel katonai hagyományokat képviseli, és összekötő kapocsként kultúra-közvetítő szerepe van a két ország, valamint a múlt és jövő között. - Sok pénzbe kerülhet a korhű felszerelés beszerzése... - Valóban, varsói barátainktól a lehetőséget kaptuk az elinduláshoz, a többit nekünk kell előteremtenünk. Az OLKÖ és az FLKÖ-től kapott éves keretünket továbbra is a Wysocki Légióra költjük, a Szeptember katonái díszrajt kizárólag támogatásokból, felajánlásokból kívánom fejleszteni. Ezért megkerestem a listán szereplő összes Magyarországon bejegyzett lengyel vállalkozót és néhány kisebbségi önkormányzatot. Eddigi támogatóink közül hadd nevezzem meg a Lengyel Nemzeti Idegenforgalmi Vállalatot és Bakonyi Erika igazgatónőt; Sipos Komád ügyvezető igazgatót az International Paper Hungary Rft.-től; Wladyczanski Piotr vállalkozót Tinnyéről, Wygocki Rikárdot a X. kerületi, és Wesołowski Andrzejt az V. kerületi Lengyel Kisebbségi Önkormányzattól. - Milyen fejlesztések szükségesek még? - Először is az öt komplett egyenruha, valamint a kiegészítők: derékszíj, patrontáskák, csákók, bajonettek stb. - Lőfegyverekre is gondoltatok? - Nem utasítanám vissza, ha valaki meg akarna ajándékozni néhány hatástalanított Mannlicher karabéllyal, amilyet akkoriban használtak, de szeretném hangsúlyozni, hogy nem vagyunk militarista beállítottságúak. Sem én, sem a fiúk, nem élünk a fegyverek bűvöletében. Elítélünk mindenféle erőszakot és agressziót. Ellenben szabadság-, és honvédelmi harcaink eszméjét és emlékét magunkénak érezzük. A mai szeptember katonái tisztelettel adóznak annak az 1 millió lengyel katona emlékének, akik elsőként harcoltak egyszerre a fasizmus és a bolsevizmus ellen; és az ünnepségeken történő megjelenésünkkel ezt szeretnénk kifejezni. P. E. M.

21 Polonia Węgierska 21 A HÍDAVATÓ" LENGYEL LÉGIÓ Jó érzés egy kivételes, ünnepélyes történelmi pillanatnak szemtanúja, sőt tevőleges részese lenni. Egy közösségben átélt nagy horderejű esemény formálja az egyén és a közösség gondolkodását is. Számomra, és a Wysocki - légió legénysége számára, ilyen pillanat volt az esztergomi Mária Valéria híd október 11-i megnyitása. Mi már az újjáépítés kezdetéről szóló első híradásoknál összekacsintottunk, mondván: a megnyitón ott leszünk! Sőt a túloldalon lévő Szégyenben működő testvércsapatunk tagjai, a 9. Vörössipkás honvédek is ugyanígy vélekedtek, s bennünk kialakult egy olyan patetikus-allegorikus kép, hogy miként fog majd a két szakasz találkozni, és kezet fogni a híd közepén. Ehhez képest minden másként alakult. Az előkészületeket már egy hónappal előbb megkezdtük. Mint légióvezető, küldtem egy a légió fényképével illusztrált hivatalos levelet Esztergom város polgármesterének, amelyben felajánlottam csapatunk hazafias indíttatású szolgálatait az ünnepség idejére. Az, hogy válaszra sem méltattak, egyáltalán nem szegte kedvünket. Ruháinkat rendbe hoztuk, felszerelésünket tökéletesítettük saját készítésű korhű patrontáskákkal, amelyekből szőgyéni barátainknak is küldtünk. Aztán eljött a nagy nap. A megfelelő mennyiségű iskolai kikérő megtette hatását, s így hatan vártuk a vonatot az óbudai állomáson, amely 15 perc késéssel érkezett a Nyugatiból. Esztergomig még 5 perccel megtoldotta, így nem értük el az ottani pályaudvarról, a belvárosba óránként induló helyi járatot. Megindult a népvándorlás befelé. Mi is összerendeződtünk, zászlót bontottunk és menetben elindultunk a kb. 3 km-re lévő hídhoz. Ahogy vonultunk végig a városon, érdekes volt megfigyelni a járókelők reagálását. Volt, aki. megjegyzést tett, mások vicceltek, jópofásodtak, de azért a legtöbben örömmel néztek ránk. Megérkezésünkkor a híd lezárva, a hídfeljárónál hatalmas tömeg várakozott, amely katonás érkezésünkre szétnyílt és akadálytalanul bemasíroztunk a legjobb helyre, a hidat lezáró rendőrségi kordonig. Egyetlen problémánk a biztonsági szolgálat főnökével volt, akinek protokolllistáján és forgatókönyvében nem szerepeltünk. Kérdésére, hogy egyáltalán ki rendelte meg fellépésünket, a polgármester nevének általam történő említése után - akinek levelemre való hallgatását beleegyezésnek vettem -, felsorakozhattunk a hídfő Vámszedőházával szemközti oldalán. Hídfőállásunk elfoglalása után bizony jó másfél órát álltunk és hangszórókon keresztül hallgattuk a kormányfők, polgármesterek, papok és hivatalos személyek beszédeit, úgy, hogy az egészből semmit sem láttunk, mert a megnyitó a túloldalon lévő határátkelőhelyen volt, és a híd nagy ívelése miatt nem volt rálátásunk. Közben erősítést kaptunk. Két, másik egyesületbeli hagyományőrző barátunk csatlakozott hozzánk a Magyar Királyi Honvédség egyenruhájában. így már nyolcán vártuk az átvonulás pillanatát, amely lassan el, is érkezett. A katonazenekar vezetőjétől megtudtam, hogy a hivatalos megnyitó utolsó mozzanata az lesz, amikor a zenekar bemegy a híd közepéig, ott fogadja a másik oldalról érkező Orbán és Dzurinda miniszterelnököket és kíséretüket, majd hátra arcot csinálva zeneszóval visszajönnek az esztergomi oldalra, mögöttük a VIPvendégekkel. Mi úgy terveztük, hogy a zenekar és a kiválóságok elvonulása utáni biztonsági űrt kihasználva gyorsan alakzatba állunk és a mögénk csatlakozó sokasággal átvonulunk a hídon. Az elképzelésünk első része úgy is történt, ahogy gondoltuk: zenekar, kormányfők, protokoll elvonult előttünk, de amikor fel akartam sorakoztatni a szakaszt, látom, hogy Párkány felől óriási tömeg tódul át. Ilyet még sosem láttam! A híd teljes szélességében és lassan mái' teljes hosszában legalább tízezer ember hömpölyög felénk. Szembeindulni öngyilkosság lenne. így maradtunk a helyünkön és díszsorfalat álltunk a beérkezőknek. Mire a több ezer ember elvonult, már úgy éreztem, hogy mindenki régi ismerősöm. Megszámlálhatatlan üdvözlést, dicséretet kaptunk, sőt többnyire felismerték az egyenruhát is. Igazi erkölcsi dicsőségben volt részünk ebben az eufórikus hangulatban. A menet elvonultával mi is nekivágtunk a hídnak. Kétnyelvű, kétcímerü zászlónkat a friss dunai szél lobogtatta, minket pedig mindenfelől fényképeztek. Mái' elértük a híd felét, de szőgyéni barátainkat sehol sem láttuk. Sőt a nézelődők is elfogytak. Utánunk sem jött senki. Szinte magunk voltunk a hídon. Mi történt? Mint később kiderült, indulásunk után lezárták a hidat és csak egyenként útlevéllel lehetett átkelni. így, magányosan vonulva értük el a párkányi határállomást, ahol a határőrök, rendőrök, vámosok, katonai rendészek kordonja mögött az ott rekedtek tömege állt és vált az útlevélvizsgálatra. Mikor megláttak minket, az egyenruhások arcára tanácstalanság ült ki: kik ezek? Megállítsuk őket, vagy ne? - latolgathatták. Közben mi már mindjárt beérünk és még mindig nincs reagálás. A tömeg is elcsendesedett. Mi rendületlenül menetelünk egyenesen neki a kordonnak. Egy szlovák tiszt már éppen elindulna felénk, amikor kardommal tisztelgek neki és társainak. Utasítás hangzik és a vasrács elgördül az utunkból. Az emberek tapsolnak. Megérkeztünk Sturovóba! Bocsánat, Párkányba. A főtéren szőgyéni barátaink fogadnak - civilben. Mint kiderült különböző sajnálatos események miatt csak hárman tudtak eljönni, egyenruha nélkül. Párkány főterén és a Duna-parton majális-hangulat van. Minket kézről-kézre adnak. Sokan zászlónk magyar címeres oldala előtt fényképeztetik le magukat. Volt, aki csak egy kézfogásra jött oda hozzánk, volt, aki boros poharat nyomott a kezünkbe. Igaz ugyan, hogy a légió tagjai lengyel egyenruhában voltak, de itt és most magyarok voltunk. Persze nem feledve azt sem, hogy a híd amin átmasíroztunk, ezentúl Lengyelországot is közelebb hozza számunkra. Máté Endre

22 22 Polonia Węgierska Hírek Z i e l o n a SZKOŁA Színjátszóink a rzeszówi fesztiválon. A határon túli lengyel színjátszó csoportok fesztiválját kétévente rendezik meg Rzeszówban. A Budapesten működő nyitott Ház független színtársulat Tróján Tünde vezetésével az idén Fredro, Női eskük című klasszikus darabjával vett részt a fesztiválon, ahol fiataljaink nagy sikert arattak. Az október közötti rendezvénysorozaton a magyar csoport másodízben, a szép Łańcut városkában is tartott előadást. Ezeréves barátságunk, kengyelek és magyarok a történelem sodrában - ezeréves kapcsolatok története címmel rendezett kiállítást a Budapest, V. kerületi lengyel kisebbségi önkormányzat, a Kisebbségek Házában (Budapest, V. Vármegye u. 13.) Báfky Zoltán könyvtáros, levéltáros az érdekes tárlat szerzője, amit dr. Biernacki Karol nyitott meg október 3-án. A magyarországi lengyel fiatalok tanévnyitó szent miséjét október 14-én tartották az újpesti lengyel kisebbségi önkormányzat székhazában. A tanárok kezdeményezésére a misét a Lengyel Templom plébánosa, Zbiegniew Czerniak atya celebrálta, amely alatt a Városi Jadwiga által vezetett gyermekkórus énekelt. A Magyarországon széles körben ismert és kedvelt Tadeusz Kantor, lehetetlen című kiállítását nyitották meg a X. Budapesti Őszi Fesztivál programsorozatának keretében a budapesti Ludwig Múzeum Budapest - Kortárs Művészeti Múzeum Budavári Palota A épületének termeiben. A tárlatot Rockenbauer Zoltán kultuszminiszter nyitotta meg október 19-én. A rendezvényt a Ludwig Múzeum Budapest - Kortárs Művészeti Múzeum, a budapesti Lengyel Intézet, a Budapesti Őszi Fesztiválközpont, valamint a Bunkier Sztuki Krakkói Kortársművészeti Galéria szervezte, Budapest főpolgármestere nyitotta meg, Andrzej Gołaś professzor, Krakkó város polgármestere jelenlétében. A kiállítást hétfő kivételével december 2-ig, naponta 10 és 12 óra között tekinthetik meg az érdeklődök. A budapesti Bárka Színház továbbra is nagy sikerrel játssza Sławomir Mrożek,,M u latság című darabját. A következő előadások november 27-én és 28-án 'lesznek a Bárka Színház Stúdió Termében. * W dniach od 29 września do 13 października br. przebywała w Esztergomié, w ramach zielonej szkoły, ostatnia grupa dzieci i młodzieży, z województwa małopolskiego, poszkodowanego przez powódź. 24 dzieci i dwie wychowawczynie, które przyjechały na zaproszenie Samorządu Mniejszości Polskiej w Esztergomié, pochodziły z gminy Zatorze z 3 szkół: Szkoły Podstawowej w Zatorze, zespołu tamtejszych szkół ogólnokształcących i Gimnazjum, oraz ze Szkoły Podstawowej w Smolicach. Zostały zakwaterowane w przepięknie położonym nad samym brzegiem Dunaju - Grand Campingu, w kilku domkach, z ramienia polonii przebywały zmiennie i opiekowały się grupą dwie nauczycielki z Budapesztu, które wspólnie z panią Juditą Bachanek z Samorządu Mniejszości Polskiej w Esztergomié, zorganizowały dzieciom bardzo ciekawy i bogaty plan zajęć. Młodzi Polacy zwiedzili dokładnie Esztergom i najbliższą okolicę (wspięli się na Gorę Kalwarię i Vaskapu m n.p.m.), mieli możliwość dokładnego poznania Bazyliki i znajdujących się tam katakumb, weszli na szczyt kopuły, skąd podziwiali przepiękny krajobraz miasta i Dunaju. W ramach zajęć przedpołudniowych poznali bogatą historię Węgier i więzi polskowęgierskich, ze szczególnym podkreśleniem roli Jana III Sobieskiego, w bitwie pod Párkányi odbiciu Esztergomu z rąk tureckich w 1683 r. W czasie dwutygodniowego pobytu trzykrotnie korzystały z otwartego basenu miejskiego, dwukrotnie ze specjalnie dla nich otwartej kręgielni, zapoznały się ze zbiorami ekspozycji Ministerstwa Komunikacji i Transportu, odwiedziły bibliotekę Miejską im. Mihálya Babitsa, gdzie udostępniono im internet i obdarowano pięknymi folderami i wydawnictwami związanymi z Esztergoméin.,Jlędzie co zawieźć do domu i pokazać zdjęcia, gdzie byliśmy l - Serdecznie Dziękujemy... I to jeszcze nie cały program, albowiem Dyrektor budapeszteńskiego cyrku, pan József Richter zafundował całej grupie wstęp na przedstawienie, a władze miasta specjalną projekcję filmu pt. Park Jurassic. Dzieci miały także możliwość gościć przedstawicieli Polskiego Stowarzyszenia Kulturalnego im. gen. Józefa Bema oraz Ogólnokrajowego Samorządu Mniejszości Polskiej na Węgrzech, którzy przywieźli w prezencie winogrona i jabłka. Szczególnie ostatnie dni pobytu obfitowały w przeżycia. W ramach obchodów otwarcia mostu Marii Waleni - łączącego Párkány i Esztergom, grupa zaproszona została na uroczystą mszę św. do Bazyliki, po której wraz z przybyłym specjalnie z Esztergomu, Ambasadorem RP, panem Rafałem Wiśniewskim uczestniczyła w składaniu wieńców i kwiatów pod tablicą polskich uchodźców z okresu II. wojny światowej. Dwa tygodnie pobytu minęły im bardzo szybko. Droga powrotna prowadziła przez Budapeszt. Był jeszcze poczęstunek w Domu Polskim przygotowany przez Stowarzyszenie Polaków na Węgrzech pw. św. Wojciecha, krótkie zwiedzanie stolicy Węgier - plac Bohaterów, pomnik Milenium, Városliget, Góra Gellerta, Cytadela, Statua Wolności, kaplica Skalna - i już Wzgórze Zamkowe, i Parlament oglądały z okien autobusu...,jdziękujemy wszystkim, pora powrócić do domów, do stęsknionych rodziców. Grażyna Varga

23 R y su n ek B e rn a d e tty D obroń (lat 11) R y su n ek od budow anego m ostu w w y k o n an iu je d n e g o z u czestn ik ó w obozu w E szterg o m ié dla d zieci pow od zian z P olski

24 Uroczy stości otwarcia odbudowanego mostu, który w czasie II wojny światowej łączył również położone na obu brzegach dwa obozy dla uchodźców polskich