G V H -K T I S Z E M I NÁ R I U M H a t é k o n y -e a v e r s e n y a m a g y a r s z é l e s sá v ú p i a c o n? P á p a i Z o lá tn 2 0 1 0. má r c i u s 2 3
T a r t a l o m M o t i v á c ió H a t é k o n y v e r s e n y H o g y a n v i z s gá l h a t j u k m e g, h o g y hé ak to n y -e a v e r s e n y a és lz e s sá v ú p i a c o n? T é n y e k é s s zá m o k a m a g y a r s zé l e s sá v ú p i a c ró l 2
M o t i v á c ió M e n n y i r e e r s a v e r s e n y a m a g y a r é lse zs sá v ú k i s k e r e s k e d e l m i p i a c o n? M i k e n n e k a j e l e i? M i k e n n e k a sáa tjo s sá g a i? H a t é k o n y? H o g y a n m é r h e t, h o g y m e n n y i r e héa kt o n y a v e r s e n y? T u d u n k -e s z a k m a i l a g e l f o g a d hó at e s z t e t k o n s tárl un i a n n a k e l dö n t é s é r e, h o g y a v e r s e n y é hk ao tn y? A m i s o k a k a t é r d e k e l, d e m a e rl r n e m l e s z ó s: z M i k e n n e k a s z aá bl y o zá s i ök v e t k e z m é n y e i? 3
Oligopólium = verseny hiánya? A tá v k ö z lé s i i n f r a s t rú urka t p i a c o k t i p i k u s ét se zr em t e s o l i g o p o l p i a c o k K é t f típ u s kü lö n b ö z t e t h e t m e g d o m i n á n s vá l l a l a t v e r s e n ys z e g é l l y e l a s z e r e p lk p i a c i é srz e s e dé s e v i s z o n y l a g k i e g yíte en tl t A z á l t aáln o s a n e l f o g a d o t t ö zk g a z d a sá g i e l mé l e t s z e r i n t a k i e g y e n lít e t t p i a céi s zre s e dé s s e l j e l l e m e z h eot l i g o p o l p i a c o k n a g y v óa ls zín ß s é g g e l p r o bél m á s a k, m e r t a s z e r ek p l e g y m á s v i s e l k ée sd é t k i t a p a s z t a l v a, ö v ke it k e z t e t v e r e a gá l n a k, a m i h a l lóg la at g o s k o o r d iánc ió r a v e z e t, s a h a té k o n y v e r s e n y h e z ékp e s t m a g a s a b b á r a k a t, s a l a c s o n y a b b m e n n y i sé g e t / m i n s é g e t e r e d mé n y e z R o s s z a b b e s e t b e n mé g a k a r t e l l s e m é pe zl ek l h e t e t l e n
M e g k ö z e líté s e k A tö k é l e t e s v e r s e n y n e óm bje n c h m a r k - k ü lö n ö s e n a z o l i g o p o l p i a c o k o n n e m é l e t s z eßr s t a t i k u s e lé r h e t e t l e n A m o n o p ó l i u m t i s z t a e s e t, d e n a g y o n á ls ip se c i N i n c s á l t aáln o s m o d e l l a z o l i g o p o l p i a c o k m ß k ö d é s é r e a jó l k i d o l g o z o t t m o d e l l eék g erle s t r iívk et k, útl e rs k o r lá t o zó f e lét t e l e k e t t a r t a l m a z n a k 5
K i i n d u ló p o n t K e v é s s z e r e p ls p i a c o n i s l e h e t s, e rh aé tk o n y, m ß k ö d v e r s e n y A v e r s e n y i db e n z a jó l, d i n a m i k u s f o l y a m a t B á r e g y e s e l e m e k l e h e t n eö k étl e t l e n e k, öa sz s z h a tá s m é g i s h aétk o n y v e r s e n y r e v e z e t A ré s z l e t e k f o n t o s a k, é r et z t a n u lám n y o z n i k e l l k e t S z a b á l y o zá s i b e n c h m a r k a ßm k ö d / h a té k o n y v e r s e n y l e h e t P r o b lé m a : m i a h aé tk o n y v e r s e n y? 6
A h a t é k o n y v e r s e n y f o g a l o m o p e r a c i o n a l i zá lá s a H a t é k o n y v e r s e n y v e r s e n y j oogpi e r a c i o n a l iá zlá s a n i n c s o l y a n s z e r e, p l a k i e g y üe l d v a g y má s o k k a l ökz ö s e n a v e r s e n áy rt s a iótl é s f o g y a s zó tk tó l üfg g e t l e nü l m ß k ö d h e t a p i a c o n h a t é k o n y v e r s e n y = n i n c s d o má in ns vá l l a l a t = n i n c s Já Ps E d ( p l C. o m m i s s i o n g u i d e l i n eosn m a r k e t a n a l y s i s 2 0 0 2 / C 1 6 5 / 0 3 H o g y a n v i z s gá l h a t j u k m e g, h o g y hé ak to n y -e a v e r s e n y? T e c h n o ló g i a i é s g a z d a sá g i j e l l e m zk P i a c i s t r uú kr ta B e lé p é s i k o ár tl o k S z e r e p l k s zá m a P i a c i é sr z e s e dé s H H I e z a k o n c e n tá rc ió t m é r i P i a c i v i s e l ké es d á r c sö k k e n é s m i n s é g j a vítá s a d d i c i o ná l i s s z oállgt a tá s o k c s o m a g k é p z é s a k c ió k / k e d v e z m é n y e k ít m é n y P i a c i t e l j e s p i a c i e rm é ré s e : L e r n e r i n d e x p r o f i t a b i ál si t A p i a c i s t r úu rk a t ö n m a g á b a n n e m a l k a l m a s! P i a c i v i s e l ké es dé s p i a c i t e lít jme és n y v i z ság l a t a i s ü ks sz é g e s 7
A p i a c i e rm é r é s e H o g y a n m é r jü k e g y vá l l a l a t p i a c i é t e? r e j L e r n e r i n d e x a z i.p i a c o n Pi MCi Li Pi P r o b lé m a : a z i n d e x n e m m i n d i g óv s a l p i a c i et r mé r o l y a n i p aá rg a k b a n, a h o l é r vé n y e s ü l a mé r e t- é s vá l a s z té k g a z d a s á g o s s á g, a z i n d e x e r s e n f eüll b e c s l i a p i a c i t e r tö b b t e r m é k e s vá l l a l a t o k e és n e t a z i n d e x e z e ún l tm e n e n i s t oít r z ( k i e gé s zít k e s e té n f e l fé e, l h e l y e t tít e sk e s e té n l e f eé l) m a g a s K + F kö l t sé g e k k e l j e l l e m z e t t ái gp ba ar n f e l f ée lt o r zít a z i n d e x p i l l a néaptekt m u t a t, a m i d i n a m i k u s v e r s e n y é en s el te h e t, h o g y é p p e n a z á t m e n e t i p i a c i et r m é r i ( a m i n e k é ré e ls e é p p a v aóls á g o s k ö rü l m é n y e k kö z ö t t z aój lv e r s e n y h a jó te r e j e, é nly e g e ) a L e r n e r i n d e x m a g a s a b b a n ná l a s z e r e pn lé l i s, a k i v a l a m i l y eó n s t a r t h a té k o n y s á g i e ln n y e l r e n d e l k e z i k 8
A tá v k ö z lé s kö z g a z d a s á g i j e l l e m zi F i z i k a i á ló h z a t M a g a s f i x ö kl t sé g a l a c s o n y á vl t o zó k ö l t sé g - m é r e t g a z d a sá g o s s á g V á l a s z ét k g a z d a s á g o s s á g V e r t i ká l i s i n t eá gc rió E x t e r ná l iá k ( kü lö n ö s e n : h o záz fé ré s i, ívh á s i ) K o n v e r g e n c i a e g y m á s t h e l y e t títe es n i ékp e s v e r s e n g t e c h n o ló g i a i p l a t f o r m o k S o k fé l e e g y má s tó l n e m üf g g e t l e n k e r e s lße st z o l gá l t a tá s k o m p l e m e n t a r i tá s h e l y e t t eíté s s D i n a m i z m u s - a z i n n o vá c ió m e g h a t á r o zó s z e r e p e 9
A z i n n o v á c ió s z e r e p e A z i n n o vá c ió s z e r e p e a k e z d e t e kl t m e g h a tá r o zó v o l t, d e a X X á. z as d z m á s o d i k f ée bl e n a z i n n oáv c ió k h a tá s á r a b e kö v e t k e z t e c h n o ló g i a i f e jd lé s a p i a c i v e r s e n y m e g h a tá r o zó h a j tó e r e jé v é i s ávl t M i k r o h u lá lm C e l lá s m o b i l t e ló en fi a I C é s M i k r o p r o c e s s z o-r d i g i t a láicz ió C s o m a g k a p c s o l á s - I P i n t e r n e t Ü v e g s zá l o p t i k a i k o m m u n i ká c ió s há ló z a t o k 10
A z i n n o v á c ió s z e r e p e F o l y a m a t o s i n n o vá c ió m a g a s b e r u h á z á s i s z i n t a f e j l e s éz s t é r d e ké b e n A m e g t é rü lé s r e r e n d e l k eé zs r e á l ló i d n a g y o n l e rö v i dü l a z e g y rú e j a b b h u lá lm o k b a n é r k e z t e c h n o ló g i a i i n n oá vc ió k m i a t t A K + F b e r u há z á s o k m e g té ríté s é n e k i gé n y e p i a c i e r h iá n y á b a n i s e m e l i L ea r n e r i n d e x é r té k é t 11
A f i z i k a i á ló h z a t o k lé té n e k ö k o n ó m i a i k ö v e t k e z m é n y e i m a a há ló z a t ( ökz e p e s n é l n a g y o b b e lf i z e ti ßs r ß s é g ß k ö r n y e z e t b e n ) n e m t e rém s z e t e s m o n o pó l i u m, h a n e m t e r m é s z e t e s o l i g óo pl i u m e z t mé g t o vá b b s zín e z i a t e c h nóo gl i a i s o ék lf e sé g (P S T N - x D S L, H F C, F T T x, H S P A, ) h a s o n ló s z o l gá l t aát s o k, d e n i n c s h o m o g e ná is t! e l té r t e c h n o ló g i a i s z o ál lg t a tá s i p a r a mé t e r e k e l v i é s g a r a nát l t l- eé s f e öl tl té s i s e b e sé sg m e g o s z t á s i aá rn y e l té r k ö l t sé g j e l l e m z k f i x é s vá l t o zó k ö l t sé g a rá n y a, s z o l gá l t a tá s o k i n k r e m e n tá l i s ö kl t sé g e a z i n n o vá c ió ü t e m e e l té r a kü lö n fé l e t e c h n oó lg iá k e s e té n! 12
P á r h u z a m o s i n f r a s t r u k tú r á k h a tá s a k ié p ü l t k a p a cáis t > k e r e s l e t e z i g a z a p i a c é sezge é s a z e g y e d i á lvl a l a t o k v o n a t ká os áz b a n i s a v e r s e n yá r v a g y k ö z g a z d a sá g i p r o f i t o t n e m t a r t a ó l, m a dz e a t e l j e s k ö l t sé g r e f e d e z e t e t ún jy tó á r a z a z á r, a m i m e l l e t t a z á g i péal re t ké p e s a vá l l a l a t t eérkmé n e k p i a c ái r a l e h e t öe löft t é s e z a l a t t i s fö lö t t e p i a c i e r(á t m e n t i?, t aó rs t? ) a l a t t a tú l z o t t mé r té k ß, a z a z n e m f e n n t a r tóh av te r s e n y a fö lö s k a p a c iá ts o k él t e zé s e k o rált o z z a a z á r a t e g y f o g y a s zót e l v e s z té s e v e s z t eé sg a f i x ö lkt sé g e k m e g t é ríté s e s z e m p o n t j á b ó l a vá l l a l a t á sm zá r a r e l eá vn s k r i t i k u s r u g a lám g a sé s a k r i t i k u s k e r e s l e t cö sk k e n é s é r té k e a l a c s o n y, a m i m i a tát r mk iás r e m e l é s s e m l e h e t p r o f iátb i l i s a f o g y a s zót e l v e s z té s e m é g k r i t i k u s a b b, h áa s m s z o lágl t a tá s o k a t i s á svá r o l t a v á l l a l aót l t, s e z e kl r i s l e m o n d ( e z e k öf li tx sé gk f i n a n s zír o zó h á n y a d a i s e l v e s z i k ) 13
A v e r s e n y h a té k o n y s á g á t e r s ít j e l l e m z k i p a rá g i a z o n o s t eür l e t e t l e f e dp á r h u z a m o s i n f r a s t r uú krá t k a z i n n o vá c ió j e l e n t s é g e n a g y a t e c h n o ló g i a i f e jd lé s g y o r s a t e r mé k k ö r n e m h o m o g é n a t e r mé k e k n e m fü g g e t l e n e k k o m p l e m e n t e r é s h e l y e t t ít e s a t e c h n o ló g i a n e m h o m o g é n k ö l t sé g j e l l e m z k t e r m é k e k m é r e t- é s vá l a s zét k g a z d a s á g o s s á g a z e g y e s t e c h n óo gl iá k kö l t sé g fü g g v é n y e kü lö n b ö z ( P S T N -D S L / k á b e l / m o b i l / f i x véek z ené t l kü l i a s z o lág l t aát s o k e létr i n k r e m e n tá l i s ö kl t sé g e 14
E z e k u tá n e g y n e m tú l m e ré s z k o n k lú z ió A f e l s o r o l t j e l l k e m mz i n d e g y i k e o l y a n á ni yr b a h a t, a m i m e g n e h e z ít i i l l e t v e e l l e h e ít t ei t la e n h a l l g a tó l a g o s ö s s z e já t s zá s t, a m i a z o l i g o p o l p i a c o k e s e té b e n a v e r s e n y héa kt o n y s á g á n a k c sö k k e n é s é t e r e d m é n y e z n é N a g y o n k i c s i a z e s é l y e, h o g y e g y i l y e n p i a c o n n e l e n n e h a té k o n y a v e r s e n y 15
A s z a b á l y o zá s t a l p r aá l lítá s a A f e n t i e k a l áa n p j n e m a v e r s e n y é té l té t, h a n e m a n n a k h aé tk o n y s á g á t k e l l v i z s gá l n i M e g k e l l f o ít r da n i a r o s s z u l b e i d ed gö zt t s z aábl y o zá s i h i p oé tz i s v i z sá gl a t i l o g i ká t! m e g j e g y z é s : a g u i d e l i n es z e r i n t i s e z a h e l y e s A jó k i i n d uól h i p o té z i s : a v e r s e n y a f e n t i jk e lmle egmlé z t e e s eétn h a té k o n y ( = n i n c s J P E ) T e s z t e l n i a z t k e l l, h o g y m i a z, a m i e zéz te el s ái enr lylbe a n tm u t a t ( s m e n n y i r e e r s e n ) s t a g ná ló v á l a s z té k v á l t o z a t l a n / ö nv e k v á r a k s t a g ná ló / r o m ló m i n s é g r i v a l ái ló z v i s e l k e dé s h iá n y a L e r n e r i n d e x a m e g f e l e l k o r r e k cói k k a l p r o f i t a b i ál si t v á l tá s i ök l t sé g e k s z e r e p e 16
P l a t f o r m o k v e r s e n y e é s a s z o lágl t a tá s i v e r s e n y 17
E l f i z e t s ß r ß s é g é s a z i n f r a s t r uú krta v e r s e n y l e h e t s é g e a z A ( a l a c s o n y : < 2 5 M b / ss z) é l e s sá v b a n előfizető sűrűség vezetékes technológia vezetéknélküli technológia sávszélesség kínálat A: alacsony) független vezetékes infrastruktúrák száma HSDPA mobil hálózatok száma vezetéknélküli (wifi, PMP) infrastruktúrák száma önálló infrastruktúrák száma lehetséges A platformok száma városi nagyon sűrű (lakótelep) ADSL/ADSL2+;HFC (Ed 2 és 3); FTTB-Lan;FTTH 3G HSPA, wifi A 2-3 3 0-1 5-7 3-5 városi sűrű (belváros) családi házas (kertváros/ kisváros) családi ház (község) ADSL/ADSL2+;HFC (Ed 2 és 3); FTTB-Lan;FTTH ADSL/ADSL2+;HFC (Ed 2 és 3); HFC (Ed 2 és 3); ADSL/ADSL2+? 3G HSPA, wifi A 2 3 0-1 5-6 3-4 3G HSPA?, wifi? A 1-2 1-3 0-1 2-6 2-4 wifi?, 3G?/PMP mikro? A 1-2 0-3 0-1 1-6 1-4 aprófalvak, szórvány ADSL? wifi?, PMP mikro? A? 0-1 0 0-1 0-2 0-2 A z A s á v s zé l e s sé g k a t e gó r iá b a n a z r iátn k l a k o t t á, v ot l i é, s v a g y k i vé v e m i n d e n h o l v e r s e n y v a n v a g y l e h e öt z ea l jö k v b e n. k i s t eüllé e ps e k e t 18
E l f i z e t s ß r ß s é g é s a z i n f r a s t r uú krta v e r s e n y l e h e t s é g e a z M ( m a g a s : > 2 5 M b / s s) z é l e s sá v b a n előfizető sűrűség technológia sávszélesség kínálat (M: magas) független infrastruktúrák száma M platformok száma vezetékes infrastruktúra verseny városi nagyon sűrű (lakótelep) városi sűrű (belváros) FTTH; HFC (Ed 3); FTTB-Lan; FTTB- VDSL? FTTH; HFC (Ed 3); FTTB-Lan; FTTB- VDSL? M 2-3 2-3 igen M 2 2 igen családi házas (kertváros/ kisváros) HFC (Ed 3); FTTH? M? 1-2 1-2 talán családi ház (község) HFC (Ed 3);FTTH? 0-1 0-1 nem aprófalvak, szórvány vezetéknélküli? 0 0 0 A z M s á v s zé l e s sé g ß s z o l gá l t a tá s e l t e r jéesdé r e j o b bá r a c s a k a ß r sß n l a k o t t t e lü elé ps e k e n l e h e t s zá m ít a n i, s méil n k i s e b b a z feil z e t s ß r ß s é g, a n ná l k i s e b b a z i n f r a sút r a u kvt e r s e n y ée ls y e * f e él t e l e z zü k, h o g y M ásv s zé l e s sé g e t c s a k v e zée kt e s m e g o l dá s t u d, a m o blitl E -t s e m t e k i n tü jk e r r e é kp e s n e k 19
T é n y e k é s s zá m o k ( 1 ) 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Netherlands Denmark Source: OECD OECD Broadband subscribers per 100 inhabitants, by technology, June 2009 Norway Switzerland Korea Iceland Sweden Luxembourg Finland Canada Germany France United Kingdom Belgium United States Australia Japan New Zealand Austria Ireland Spain Italy Czech Republic DSL Cable Fibre/LAN Other OECD Portugal Greece Hungary Slovak Republic Poland Turkey Mexico 20
T é n y e k é s s zá m o k ( 2 ) 60% A kábeles platform részaránya a szélessávban 2009 június 50% 45% 40% 30% 29% 20% 10% 0% United States Canada Hungary Belgium Portugal Netherlands Poland Korea Austria Switzerland OECD Denmark Mexico Norway Czech Republic United Kingdom Sweden Spain Australia Luxembourg Finland Japan Ireland Slovak Republic Germany New Zealand France Turkey Iceland Italy Greece F o r rá s : O E C D B r o a d b a n d S t a t i s t i c s 21
T é n y e k é s s zá m o k ( 3 ) Vezetékes szélessáv platform HHI 2009 Június 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,45 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Czech Republic Slovak Republic Korea Japan United States Sweden Hungary Denmark OECD Canada Netherlands Norway Portugal Belgium Austria Poland Ireland Switzerland Mexico Australia United Kingdom Spain Luxembourg Finland New Zealand Germany Iceland France Italy Turkey Greece A d a t f o r rá s : O E C D B r o a d b a n d S t a t i s t i c s 22
T é n y e k é s s zá m o k ( 4 ) F o r rá s : O E C D 23
T é n y e k é s s zá m o k ( 5 ) F o r rá s : O E C D 24
T é n y e k é s s zá m o k ( 6 ) 25
T é n y e k é s s zá m o k ( 7 ) 26
T é n y e k é s s zá m o k ( 8 ) 27
T é n y e k é s s zá m o k ( 9 ) 28
K ö s z ö n ö m a f i g y e l m e t.