YE-ZADUR AR BREZONEG KRENN -

Átírás

1 . -. ~- YE-ZADUR AR BREZONEG KRENN - GANT ABEOZEN -,:-

2 TAO LE N N srerenn:. ]. AMZERIOU AR BREZONEG.. Pajenll Ni v ,- IMRAM, barzonéll gant Maod~z Glallfi!lo)l<. ; -..:. Priz : -1 0.,1 ur,, - Niv AR GRJLHETA E.BREI~; gant Farnachac_ nàvan:. - Priz :- i 0 liu.. -- N}v. 3. ~ MA:KBEZ, gant Shàk~lrpe:\re:.. Roparz Hei]Ion. - Priz i\5clnr.. N!v. 4. ~ E:RVORENNOU BE.'\J, gant (eil Ievrenn). -": Priz : lü_!ur.' ~- -._ -.. : --- -_- -. ~ - troet g~rtt Niv E:RVORENNOU EUR.Bit.Êii_Ol~]:<iOlJ~,. ~ gànt F. Vallée. ~ Priz : '10 'lu[. Niv :-; A~ FARVEL' GOAP4ER, gartt:_ pi''d{~!: Keranveiet. ~ Priz : 1();llir;. -,. ' i. AR BJ;(EZONEG KOZ AR BREZONEG. KRENN. :.. :: AR BREZONEG )~REMAN:... II. EUN DAMSKEUD: EUS. ISTOR HOR YEZ.17 ;f{emmadennou ER' -SONIO,U._;:.,.... _._ 5. AMPRESTOU, LATIN.. V.OGALENNOU A) Berr... B) Hir.. ~- D) LAT. 1!J ha j.. _ :, E) LAT. h,_ s,:f., F) KENSONENNOU TARZ-MOUEZIET.. G) KENSONENNOU TARZoDIVOUEZ H) KENSONENNiiù SONEK LATIN 6. ~~;TAl\Üd~nbft_: A~ ~OGA,~N_NOU..,. 9 11_:. 14 '17 l _ A& cpouez-mouez !l. KEMMOU ER VOGALENNOU 31.<t2 C) DIOUVOGALÈNNOU 'LATIN- Î._

3 . YEZkDUR AR BREZONÈG KRENN.. J. A)C LIZERENiœd L AR VOGALÈNNOU AN UIOUVOGALENNOU 3. KENSONENNOU 0 0 4o KEMMADURIOU DEROU 2. AR GER-MELL o AN ANO'; NIVER. o o 0 Y. _. 2o REIZ. o' '' -._. 3. DjVERADUR-GEJ1JOU 4o AN ANO GWAN o.". 1. NIVER HA.REIZ '... ~. -20 SKEUL AN DOAREA -;.. _._ :.~- _;_. -.' ' ' oi '. 48 -;----~ -.-, (jo ', :.:~:.6: i AN AMRESIS,. :.. 10 AR STAGA ,..,,. 7.- ÂR GERIOU-NAC'HA. ~. 8. :AR RANN~(;- KENTVERB... / ,.. 9. AR VERB. 0 -: o' 1o DISPLEGADUR PERSONEL 20 3o. 4. 5o : IMPLIJ- AR vêrjw.b -~~ AR RAKVERB o o. 11. AN ARAOGENNOU CARET REIFF BouT MONET :. 0 DO NET ÜBER 12. AR STAGELLOU o. o o o " o 13. GWERZAOUIUEZ AR BREZONEG"KRENN _-.-._ J. ~" AN NIVERI o AR RAGAN,OIOU,,_,. l. AR RAGÀNo=<louR. o o o o o ; 1. F'urmou 0 0 '.. 2o Implij AR_ VERB KAOUT.'E BREZO~E G 3. AN- 'ARAÛGENNOU: riispî.eg~t-_ AN DISI{OUEZA ,_o ~-. 'j'ill AR GOULENNATÀ ~ ",

4 ROLL AR ;BERRADURIOU. '< B.N.. Mis ter Sautez Nonn. J. Burznd Bras. Jezuz.: B.M. Buhez Mabden. B. B. Mister Sautez Barba. c., Catholicon.. Cat J.K. N.'À. Gw. Cr. JI.M.B. P.B. Q.R. Gr.R. Chr. Br. R.C. Catechism.Jili Kerampuil. Nouelou Ancien. "' An. Dia! ag Etre Arznr ha (iuynglalr.. Credo llenryou Brezoneg krenn. Barzonegou Brezonek. krenn. Quicquer Ro~coff. Gregor a Rostren. Chrestomathie Bretqnne. Revue,Celtique. l'fote'nn. - An niverennou a zeu war-lerc'h ar berraduriou a verk a-wechou ar bajenn, évit J. _da skouer, a-wechou ar c'houblad, eve! evit B.B. ha N.A., a-wechou ar werzenn, evel evil Gw. -8- ' i-" '0 Amzeriou. ar bre~oneg Eur skgnrr ez eo: ar Brezoneg eus ar Predeneg ha sede perak ez eo kar tost d'ar.c'hembraeg ha d'ar -C'hetnevég. Bez~ ez eus.ahezaii y~z ar- Vr~oned-se a zivroas elis MerV-ent Brelz-Veur d'an -"Aremorika er pempvet ha c'houec'hvet kantved, en abeg da alonbidigez- ar- S3.ozon. Diou zivroad~g vras a voe :, ar ' genta war dra 450, anezi tud daon -veuriad dreist Iioll, an- Dumnimii, ~r Gorliovii, an eil, en eil r~nn ar,c'houec'hvet kantved hag er seizvet. Cham a eure ar yez komzet gant ar Vretoned da ~eza heiivel ouz. prede.j?-eg Breiz;-Veur eul_. pellnad- am;ter, n_emet e savas. buap_ a-walc'h kemmou etrezo. Degem_er a -reer da wir peurvuia ez eo cteut ar Brezoneg da veza eur. yez distag diouz ar C'hembraeg hag ar C'herneveg war- dro ar- seizvet kantved. Dij'_Qrc'h a reer en istar ar ~rezoneg teir- ;rn1zer :- 1. Au BuEZONEG KOZ. - Eus ar seizvet kantved 1 bètek an unnekvet kantved, setu e vare. Ne cham. ganeomp evit studia yez hon tadou en amzer-se nemet nebeut a zanvez : anoiou-tud hag eu11: -niver geriou ali. A. Anoiou-tud. 0 c'havout a reer e Buheziou ar Sent, skrivet e latin, hag e Diellou. An Diellou talvou- ~9-

5 Redon, siivet."war"dro, an Kalz:- eus 'diellou arl.- da&tulnadep.ll2.\-~ se a sav d'an navet kantve& hag eun -hinienn bennak. d'an dëk~et. Kavout a reer ivez anoiou e.dièlladur _ Liint;leveUneg~- a zü.an darn~uia _anez~fi erl_s ~an Unnek_; ~vet kantved. B.. Geriou. Ar: re-mafi a Zo anezq _-g'e_rio~;sp.i~ a, a sktive gouizieten vrezbn.(~i'd. sikour d3. Ienn al Jev~iüu latin a studient. Boas edont, en eur -lenn lauri, da.. -sk~fva e~r :ger bre.zonek, a dalveze eur_--gef, Ia-fill~---~a a~ave~ed.t ket, a-us d'ar ger-s~, pe di~4alla;(\: p_e_~ij, _ e gichen,. en dournskrid a oa danvez",ô_ studl Sed _ amaii roll an dou'r_nskridou ma kay~r OllUO gerio~spisa brezonek_:.....-_ _ 1. Eun teskad bihan a zo e I,evraoueg Bodley; str()l~ ~ le(_ en~i d~urnskrid O~- li.es-s'ètlr( J). -~-~~-~1 -_4'~-: -'~~Y~_~:,.:; kantved. Unau anèzo,a :Zo!il}ezaîL Graniadeg EutyC - chi us, pe ar ~Jàid ~De eonjugatjone» (ruidispl~ga: dur-~erb) gant Entychius. Auvet. êo fifl~vrenll,' O'Xoc: niensis P-rior, hag, mis penn,- _:ar -_g_ér_io~:s~~-~à_-_:l~trezql}eli,_. ez eus ennaii ivez gertou-spisa kell}brae~<:,- M;<?ulèt'_înt bet holl. e Gnüninatiça Celtica ZeusscEb~I,- pp:_ 1,052: : Kav~ut -a reer eun nebeut gèriol\ el Luxemliourg. Folio,-. eur follenn staget çuz eun _:dournskrid ail... Moùlet intbet e.gramadeg Zeuss-Ëqel pp. 1063'1065;> Studiet int bet gant John Hhys.er Ilevue Cèltique;T,.: PP: Seve! a ra follemi Luxembqurg, hervez :-. Zenss, d'an navet kantved. _: _.. _ Kavout a reer seiz hag hiniter kant ger e ciourn'...skrid Bern 167,.a zo ennaii 'd\sk!eriadui'iou pe Iioten-_ nou a-zi'vollt Vérgilios. Sève!. a reont d'an navet pezekvet kantved' 10-4:. Eun dournskrid a zo è Ievra~uêg Skolaj Korf ar C~hti_st e ~aergtaoiült;.enna:ii _Iab_çmr Aril3.Ià.riis.<< ne ~di:vinis 9fficiis -». ;Îfeni-ez_ Btads haw, skrivet :eo ;b~f an. dournsiitid e 952. Kavout a reer geriou-spisa. brezonek el labour:se; 5. ){avout a reer 16<1 ail en Dastumadenn.Reolîou; ~ s~v ~ eun amzer eti:è- ~n -rulvet hag an ririnekvet :kantved, -a- zo mitet_ hi~ià e. -Par:is.,. :.... Dastnm1jdenno~ ali à re'oliou, o seve! ':iï'an hevelep kolllz, -hag enno ge:r:io1f~sp_is a _ br~zi:>jj,ek';_.a -:iç. niire~ -_ _e.redec'hen (Oxford) hag e Mirdf P~edenèk Luliden: _ Eun.- dastum-adelin yaérq_a:hkq c'h~,. a -'_zç) J,vez e. P~t~ls. Ne sav ket a vat d'-eurt _ amier tostoc'h eget "Il unne]<v~t kahtved.. 6. :Ah _Dast~ffiadenri- ~eoliûu, -â -~o-.m~-r-et en---ü~léans,;~!:mg o seve!.d'an dekvet hh.d'an ul1nekv'et kanh'ed, a r~ ivez elin niv.er a c'hei-im.i-_spisa--b_r_èzo~ek._ -,.. '2.. AR BREZONEG KRENN. EviL studia.ar brezo" neg ;kreu'n n'éus kmiiz ia""refnem.~f Diellou betek -~u - p~lnzekvet k~nlved.,-ar- seiz f~~zen~l,_,ni3: vez_-graet ad.êzo ~ _btezoit_è{]'. Jùon et_ Oniij.ês, a:: -zo en- eun :dou!n~ skrid eus Ar.skrid kosa bet embannet betevr . a zo An ljtafog Ètre AI'iur' Roe d'an Bref ou: net-ha Guynglaff. Bloaziet eo eus 145_0: En eun dournskrid gallek eus 1456, le mistère de la Résurrection. e kaver ar C' hredo e brezonek. At gèriadur gallek, l~tin ha brezonek, a zo Catholicon e ano, a sav, drê e zournsk~id kosa, da Âraok a:.: Ski-id-ou-Se ; n'eus. _n~mèt. à11: D~st~n:;~9en:. nou Diej]ou :. 1 Diellou Kemperle eusâl'xii"' ha XIII".kantvéd /-,_

6 .. _Diellou Ke1lljier,.mir~( e. Ley~aoueg; Broat!g! Bro:C'nall> eus an XHf''-Xf\T'' kanlved.. 3" Diéllou. AbaÜ ; Prières,. herve~.. eilskrid D<)DÏ. GWilherm Gautier, savete.1648(bro-wen~a): 4" Paperou-mammemi Istor ~Sant Erwim eus àr XIV'' kantved. 5" Diellou kastell Lestiala e~kichen P~nt-'n-Abad. eus ar X!Y''kantved.. 6" Sk~id6'u Santelezadur Sant Visant Ferrer, eus. kreiz.ar XV'' kantved, talvoudus-dreislevit brezoneg Gwened. 7" Diellou prioldi Sant V arzin J ~sselin, abati Lari- vaoz; ka:stell Kerguehenrtec, Kerfily, goveliou Lanouée, abati al Levenez en Henhont. -- 8" Geriadur anoiou-lec'h ar Morbihan gatit Roserizweig, Daoust hà ret eô d'eomp kredi n'eus ket bet a lennegez vrezonek e Breiz-Vi!tan kent ar pe:rilzekyet kantved? Nann. Eur skol varied a zo bet er vro-man _evel m'hen diskouez an doare gwerzaouriez- miret: betèk e misteriou hag e barzonegou ail ar c'houezekvet kantved, gant e glotennou diabarz h<yl làka da sonja! e gwerzaouriez gouiziek Bro-Gembre. N'bell ket eur seurt gwerzaouriez padout hep oberon da dalvezout da skoueriou d'an diskibien.barzed. Diaes eo Iavarout, avat, ha niverus eo bet an oberon-se, ken diaes ali gouzout ha lakaet eo bet an oberon-se dre skrid pe miret hepken dindan efi.vor, eus ar lllestr d'an diskibl. AeLan oberon-se da goll, eve! ma vije aet da get ar c'hanaouennou-pobl dastumet en naontekvet kantved gant Keryarker, An Uhel hag ali. N' o deus ket bet oberon bor barzed ar chans o ~ 12- y.... b.etkalz ens barzonegou ha kontadennou barzed..kerubre da vezà lakaet dre skrid evit nùbh{ns ha _,)e~üieieri o bro, clio,:.et feald'o yez vroadel...an dlig Hoël a Gerrie e11 doa. c'h~az, : pa ve.ze e K-emper, ouz. :e h-eul, eut harz tèfe~nèr;. Ka;r~~u-_ e--_ano4 Rena e.ure Hoël etre 1066 ha Hen eo a zo.b'et -. " ', -., war a ~eblant, _hon diweza dug btezoneger. Ar re a zo dent war.e îetc;h o deus kresket ha he-.. vet e~bro Roazon pe' e' Bro-Naoned, Eno né. deo bet môfse koïnzet ar brezqneg. Darempr-edou strisoc_'h~ striz he deusj:lef nobi\iîls Breiz-Vihan. ouz noblafis. Bro-C'hall ha Breiz-Veur, :ma oa ar galleg o yez. Diwar an dimeziou stank. eo liet gallekaet ho ri.uhelidi ha sed aze penaos eo aet da goll hoi lennegez; kpz. P'en em- skignas,. avat, a~ moulerez d're Vi"eiz ez oa beo~buhezek c'hoaz ar -:6rezoneg ha ken bras niyer a~ Vrezo~eg'erien Ina voe ret nioulft levriou -ev\10. Prezeget e ve~e e brezoneg ~n ilizou. Eno eo e. veve_ ar brezoneg e vuhez speredel ha nann- er sko-. liou, ma rene enno pe. al latin pe ar galleg. Setu perak ez eo ar skridou kenta monlet e brezoneg, pe enl levr da zeskf latin ha galleg evel Catholicou Iehan Lagadeuc, pe levriou a zevosiûn evel an Heuryou bt ezonek. ha la1in, Melezour "ar Maro, Buhez Santez Katell, pe e'hoaz peziou-c'hoari awenet gant ar reli, jion ha savet, lod bras anezo, war skouer oberon gallei< pe latin an 'l_m.zer~se. A:r re gosa eus ar misteriou embannet betek -hizio a zo Buhez Santez Nonn, eus ar pemzekvet kantved ; Mister_ bras Jesus- (anezaii e gwirionez ar Basi(Jn hag ar Resurrection) eus 1530 ; Buhez Sautez Barba eus 1557 ; Buhez Sant Gwenole eus A,. mister-man zo - 13

7 - - -_. enibàmfetgant an Ao. Ûnault en Amiàles de _Brel agne, e 1935:. Mar n'o deus ket an oberon-se enn_ dalvoudègez -g_r~ist.. evel len:riegez, _ma: kave~ enno _:ar si a vèz ali es el."lennegezio_u_ diwar.skouer, d3. lavarout eo cho.rii re dos~~ _Jleiek er yez- zoken, _ o~z ar patro~, ne d~nt"ket~~. ev~lato ~en divlaz ha ma vez. lavaret pèurvuia, -ha 11'heller ket lavarout ne vè -ket beo enno ~;,n elfenn a spered broadel, p'o gweler o pledi gant tud sante! àr vro; eve! Saf\tez Ncmn pe Sarit Gwen ole. 3. BREZONEG-BREMAN. - N'ëo ket er soniadoùriez --eo e kaver an abegou da rej ar XVII'' kantved eve! 'derou. ar brezoneg-bremaîi. N'eus abeg ali ebet nemet ar c'hemmou degaset en doare da'.skriva ar bre~o:rieg gant an tad Juluan Maner. En e levr Collech sacr Iesu.Christ e c'houlenn ma vo srkrivet dalc'hmat kemmadurio11 ar C'henspneilnou Qerou-ger. Bete neuze n'oa reolenn ebet. En entremar e veze d~lc'hmat ar skrivagner efre skriva ar. ger evel m'hen distage pe derc'hel ~'ezaîi e furm geriadur. Mar k.aver er skritur skoueriou eus kemmadu:... rion e brezoneg (da skouer Ran Uilian e 797. Uili(lri a zo kemmadur Bilian), abaoe gwall bell zo, ne vezent ket ken boas hag e kembraeg da nebeuta. E Levr Du Kervarzen e kaver war an dachenn-se, ar c~hembraeg koulz lavaret en hevelep stad hag ar c'hembraeg bremaii. Ne deo ket diaes kompren penaos an Tad Maner, anezafi eur Breiz-Uhelad, desket - gantaîi ar brezolleg evit prezeg e Breiz-Izel, en deus merzet gwelloc'h ar gounid a vije evit an deskarded kavout, er skridou, ar geriou eve! ma vezont distaget. A-hendall ar brezoneg, dibènnet e gwirionez eus e dud desketfm~oa ar galleg hag al!afin 'ye; 0 deskà- -~urez,_ astag d'en eni-ranria-e b~e.zonegou hep-_nemeui;'- --. a zare~pr~de_u_.etrezo~.,, ~r gensonénncdent-c'houez-blot z. a zo aet da get,. _.e _-dlabarz ar -?eriou- hag en_ dibc;!nn anézo, e ~r~zoneg _ Gwened, Kerne ha Treger. E brezoneg Leon ez eo manet, distaget eve! z e galleg. Àr gènsonenn-dent-c'houez-dison th a :zo deut da veza h e dibenn ar geriou e brezoneg. Gwened : lèh eleè'h laez, lés e lec'h ali... E diabarz ar. geriou ar z, dent eus th, a ya da get e brezoneg. Gwened. A~ pouez-mouez_,a zo lec'hiet muioc'_h...:lliui w3.r eil ~ilabe:iln diweza -an- darnvuia eus ar geriou, nemet e brezoneg Gwened. Amaii e chom war ar sjlabenn. diweza. Kemeht-se eo a zegas :k_emmou bt-as _a~walc'h etre brezoneg Gwened ha brezoneg ar peurrest eus Bre\z-Izel, war-dl-o ar XVI'' kantved. Ar skrid hir kenta e brezoneg Gwened, anèzaii eur' -reolennadur ar bedenn-sul, a.zo miret en eun dournskrid e.us Embannet eo bet gant an Ao. Loth e Chrestomathie Bretonne, pp diudan an talbenn-maii : Er forme ag er pron, e brehonnec Guennet. Ar skridou e brezoneg bremaii a zo hevelep re hag er brezüneg-krenn. LeVriou a zevosion n~verus- a bep seurt, peziou-c'hoari, o yaouankaat misteriou koz, ouz o disleberi lvez alie._s. Nemet e- vo kavet, sur a-walc'h, darnou a dalvoudegez enna, ma_ varnomp diouz ar pez a zo bet roet d'eomp e Feiz hà Breiz Meurz-Ebrèl 1941 gant an Ao. Jwan en Diberder. An XVIII'' kantved a zo bet koulz ar Geriaduriou

8 Menègomp e fi~r(~dz,j.; f!rezor{ek-gàizelc Çhal0ni ; /1732, Getiad.ur gallek-keltiek Greg~r, a Rostreù ; e 1744 G~ridciur gallek,brezonek de -l~j\ro _ merye, 0 pledigant brezoneg Gwened evel hini p; dé' Chalons ; e 1752, Geriaaur Dom Le Pellet(er. -,, An Xl)('' k:lntved heîi e'n deus ' gwelet lennegez Vreiz ùc'h advleunià, goùde' lab.o.uriou ar Gonideg da' reiza- an doare-skriva. Barzaz Breiz _Kervarker, Da'S tu::: znadennou Gwerziou hil_soniqu- An Uhel a zü a houez-._ c;i:reist. Labouriou ar varzed~ ar _skrivagn:e~fen,- o heulia an eil pe egile, ne dint ket didalvez kennebeut. Goude ar rummad' kenta~se -~z eùs _deut eur fuill:rilad_. ali bodet dreist-holl en-dro d'ar gevredigez : GOnez Barzed Breiz-Vihan, pe levezonet gant Kroaz ar. V re-_ toned, Feiz _ha Breiz ha Dihunamb. 'N'hellomp. nemet menegi barzed bras eve! Kiil!oc'h-Bleimor ha. Tiu;:tgi Malmanche. Etre an daon vrezel ha. 1939, ar stro!ladou kaz o deus kendalc'het da labour at ha kelaoueji- nou koz ha yaouank da: veva. Levezon Vallée, Ernault ha Meven Mordiérn avat a zo bef krefi.voc'h. '!ar- _ar skrivagnerien bodet en-dra da Roparz Bernon ha d'e _ 'ge!aouenn Gwalarn. Ari amzé.r a zigor bremaft, avat, a vo ~fni at pèufunvani evit ma teui6, -en- diwez, ar brezmleg da vat er sko!iou, ha ma vo n'eo ket hepken yez hor c'halon, hogen ivez hini hor spered ' Il Eun damskeud eus istor hor yez 4._ ~Us AN HENGELTIEG D'AR BREZONEG-- A h -. u... n eng~. }-eg eo ar_ yez-v:amm evel_ ni' edo. gonde _an em~annrd gez etre gouezeleg ha galianeu, da lavarout.. ct 'h, o. eo e-pa ar c enta milvet kent H. S. hag ar pemp kantved goude. Sed ~mafi eun dao1enn...a ro d'eo~p daon bfnn an hent hir graet gant hor yez. get 1 ~-r,--, Si" b~':'!l ziw~~a ~~.. ar -~----_, geriou, hen-..".b,,, eltiek,,,'"~'~a.ga a - -;-c-,. ~.,_._,._.!_~ a a eu ez a da g~ll an displega anoiou a oa _b,.q :, --: anezafi en hen a lt" 1 ~ -,e eg eve en hou yezon indez, euro'pek an Hen-amzei. preimos «gwezenn vras >> ben a «maouez_» kamm-skriv~d.;r e~it,heb~nj katus mari tarvas derva k.arros litus bitas karvas.. <'"'.<.-~ yaro; 'yara 17 prenn ben (en eben, kad mor tarv, tar-o derv, dero karr lid bed karv, kara y ar '.

9 KEMMADENNO-U ER SON-lOU -.-"2. -Arr&:t~~~~~~~~~"_r~_, da get. E. dibenn ar geriou kemendal!,.... tigerno tiérn. ~agus «_ nievel» -:. 1 :2~Z< y.... l!]:)io (ëd: _, ~~ 4 ji'nj anoioll-tij.d' e\rel Mlzc(d'eiz, Mr:oWt!Z'f~ ~c'-ha_~o maouez a dalveze da genta kemënt ha «mac tez». magos << tachenn >>.- :.-. nia (en - anoiou-lec'-h evel Goariva) aehanp_ maez~ br-agi b'ro tigos..... ti bar.ago.s... :. bara Rigakos :.... Riek slouga, 'sloga _ lu_«arme» agiletp aoled, oaled. Notenn. - Skouerlon eu~ mont da get ar g en amzer an lmùfi.laerded roman a gaver war ell.enskri~ vaduriou : Mo~nti e lec'h Mogonti, Mouno e lec'h MogouiJo. Sed amaîi evit eur ger dereziou kemmadenn ar ~g- etrecvogalennek : eus magalas da mel : IIP'' kantved kent H. S IP"' kantved Magalas Magilos V"'-VII"' kantved gonde H. S. Maglus VIIP''-!X"' kantved Mail!X'''-XIII"' kantved... Mael XIII'"'-XX"' kantved.. Mel «bras» 3. Ar kk a ya dwc;h. * otikkos:,_:_-::: ' brokkos..... mokkos k virait ka ozec' h, ozac' h broc'h.moc'h gwrac'h -_;Ndtenn~ ~--._Ar btezorieg ozec'h-, li~ster - ézec'h a zèli é~f-'olikkos, liestèr otikk_i; Ar. funn. grehn-vrezonëk.(xiii"' kantved) ailee, Ôzec a. zeu: eus: otif<:às:. Evelse. ~.brezoiieg-brema_fi, e kefi.ver_ gwrlrc'h eus *virakka e 1~ave:r r)wreg eus * viraki., - \- - - t.~ _..,..., 5'?/k:.-4-7., {'1 - ' ':: G... ~ ~"' r, _.-----,.. --!.._._,...---~ L Ar k hag ;\r g war-letc'h r à ya d"(;_:!:j Inarkos _...-~ marc'h argio-..-.., ~. erc~h '}};J]!fJDio ' arc~hant merga :. -.. merc'h._ *s_erg;a «karantez:» ~.. ~ serc'h korka.....\...,.. - kerc!h iorkos _. yourc'h éar b a ya da v. gabros....'.. qballo abona.... kaballos labaros... treba, trebo gabans..., An d a ya da z),, vidus....-., medzis «' chufere».. Ineduos, -dua, -duon bardos,..... N6dons _roud os, -da, -don.. 7. An tt a ya dà il-. kotto.... kattos pêlto "!alto gavr aval avon, aven, -c ster» kava! lavar trev go v gwez mez 1nezv!- mezo bdrz Nuz - ruz koz kaz pez!p,z..

10 ' ' _ n' 8. An t war l~rc:h r a ~o a el:!\a z. artos _.. n erlos '«nerzu.s»- _. nèr_lf?n «- nerz >? -., arz -~. nerz- _ 9. Ari t,e.diabarz ar geriou hag etre diou vo_galeiin a zo a et dad, a-wechou da z. vindo-biturikos guinuizic gwenvidik 1(). Ar v e pei1n ar gerjou di~a-~-.~? -.~~J!.?.~--~ _Y:a da r:::;r.tb.:< -~ gw, gou. -.-,-'--..~-;;,~~ verno.. :;;- vasso vindos, -da, '""don vobera... uid us «koad».... ~J?,iFlM:;;~~-.. ~- _ uer (kentger Juefivaat) 11. An~ e penn ar gerioua, ya d~h.. sen os sen(on $Ciirl6S --Samalos_, _:dis ,_ seras.... *samiteros sukaros... gwern.. gwaz ywenn - gouver; gouer gwez.j9j!l.. gour- heu he nt "'ilâfi~, hafival, heiwel hir hanter_ hegar Nalenn. - An s hen-geltiek a aa aet da h e brezaneg da vare an enbroadegou en Arèmorika ; an s hengeltiek a zo manet avat en anoiou-lec'h degemeret gant ar Vrezoned, da skouer Sara, eur ster- a -vfo Wened, a zo deut da veza Sar e brezoneg (ano-lec'h Bren-Sar e Loth. Chrest., p. 230) _ An x e dibeim ar gerïou a-ya da get.. -. ~ -. rix -«-t.oue.» : ~, ~. - _ _ ri (enanoiü_u:..~ tud hén-vrezonek ha krenn-vrezonek) An a hir a ya da eu. maras... '.. _ Z:O.lzos.. ~... laros... ;. blutas meur lean leur blèud Notenn. - Ar _ger- maras a zo stank so1:1ezlls en anoioû hen-geltiek dioucgevrenne.k a dud. Dont a ra mal-os hen-geltièk. da veza moros en Enéz VreiZ e--iro ar VI"'.kantved gonde H. S. (Ari,aiemoras, KunamorQs, fi:rmor «bras meurbet». Dent_ eo da veza mur,; meur e Breiz-Izel diwar an XIII"''.kantved. 14. An e hir a ya da oe, oue, oa, oua. keton.... leto-.... redos.. Redanes.. devos.... esarnon 'lega An ou pe o hir a ya da u. slauga, sloga '.... Nodons..., ta11ta,.iota << pobl» toij:dos -.-: An u hir a ya da i. dunon... rp.na kaed, koad /oued roez, rouez Roazori Doe, Doue houarn laa lu- «arme» Nuz tud ruz din rin «tra guz»

11 -.-en. }\n-ù berr- a"ya da o, ou. dubnoi,. dumnos.. "dubron.... _.... dumzœk~.... :... kunei..... _ An daouad sv a ya da c' h. sveruos ' " _ ifoùn, _ don dour dournek koun, kon,- _. «çj;tas» c'hou"erv c'hauero 19. An diou~lizerenn.,atj-, -ou- a ya. da -ôu, o._. V ella vos Goelou, Goelo * bitoves..: _ (bedou) ~ou -oves- a -zo tro-envel lies ar pengefiou en u eve! bit us «bed». 20. An dio~lïzere;m pt a ya da ez.. kaptos.... _ kaez 21. An diou-lizerenn.. f:la ya da_.-ez, _-eiz, -oaz. lakte okto *iloktos * noktigestro... vikto pikto laez eiz noaz ne ize ur faez piz 5. AM:PRESTOU LATIN. - Eun niver bras _a c'herio_u latin a zo bet amprestet e Breiz Veur e-pad ar renerez rom an.- en enezenn, ha kalz eus ar geriou-sè o deus graet hent bete.k Iwerzon. Amptestou al! a zo bet graet diwezatoc'h a-dreuz ar galleg-krenn pe ar saozneg. _An amprestou yaouankoc'h-maii n'o deus ket an hevelep talvoudegez evit istor ar yezou keltiek..1 ~'Au; ampresiou là tin.koz avaf a zo kalz kentcliu -s:oc:h e:..keïl'ver lstor ar sono~uriez l<:eiiie.~ eget.ne deo -ar.geriàu keltiek a orin o-unan. -voaalennou. ~A) berr 'Manet int digemm eyel ar vogalennou keltiek berr. 1: a latin lat. cathedra arca 2. o latin a zo digemm : lat. corpus nemet dirak i : brez krenn cado-er brez...~rc'h brez. korf lat. historia brez..ster- _ epis copi brez. krenn esqu.ep Dirak strolla9.ou kensqnen.nou a zo,.o a-wechou a zen da veza u (= ou) : lat. sonus so/idu$ brez. soun savut E silabennou nann-d~benn-ger e teu 0 da veza eu lat. fontima kemb. ffynnon 3. Lat. u (=ou) a zen da veza o dirak eun -a dibenn fatet : brez. feunteun lat. fuga. kembr. ffo y dirak eun -j dibenn fatet : lat,,diluvium kembr. dilyw ü a-wechou dirak kensonennou diweuz : lat. humilis brez. uvel 4. Lat. e a zo manet lat. cella brez. kel(l),.;_

12 ;. '.. Evèz. ouz.: lat. vésper. 5. Lat. i : lat. cippus lat. vigilia l.. Lat. a.: lat. càseus altàre creàtuia peccatorem 2. Lat. o: lat. scapa ho ra 3. Lat. u : lat. mur us.nè.met lat. cu pa 4. Lat. e : lat. ce~a pensum dèscendo 5. Lat. i : lat. uinum 1. Lat. au lat. aurum.cau lis 2. Lat. ae lat. praedieo. brez. gousber '' ' brez~ kef brez:,goel VOGALENNOU.,- B) hir ' kembr. caws allawr creadur _pechadur kembr. awr kembr. mur -cib kembr. cwyr pwys disgyn kembr. gwin brez. queus aoter krouadùr pechez.r br~z. C) DIOUVOGALJ;;NNOU LATIN. kembr. aur cawl -24- skub eut brez. muf kib brez. koar pouez diskenn brez. _gwin brez. aolj.r kaol brez. kr. prezec 3._Lat. oe lat. poena: ', 1. -Ii:.t. civitatem priuatus :2. lat. Jove major D) LAT. w.haj.. kembr.' ciwdod kemb. kr. priawt_ kembr. lau IrlflCT E) LA! h, s, f : 1. Lat. h a zo aet da get en amprestou 2. Lat. s a zo lat.- S0i1CUS asinus Lat. sk : lat. schola - Lat. ks : lat. crux 3, Lat. f Iat. februarius f,aba fenestra digemrn peùrvuia kembr. sach asy_n keinbr. ysgol - kembr. crwys kembr. Chwefror ffa ffenestr brez:kr. qu.eudet brez..pried -brez. "Y aou ma er brez. sac'h aze;n brez. skol bre,z. croes F) KENSONENNOU TARZ-MOUEZIET 1. Lat. g, -g- : a) lat. gemellus kembr. gef.zl b) sagitta saeth làt. -grlat. Agricola- kembr. Aercol lat. -gl', -gn-, -rglat.. Margarita brez. C'houevrer fao prenestr brez. gevell saez brez. Marc'harit

13 -' - " _ ;;,: '! --:.:. ' 2. LaL d cda) lat. dilrus kembr. dur brez._ dir; b) fides ~) lat." -dr- "jfy.dd fe!z lat. quadràgèsima kemb. Y Garawy~ brez. koraiz _ JaL-rdlat. ordo kembr. urdd bœz. urz - lat. -Id- ' lat. caldàtia _kembr. cal/owr. brez. klioter- lat. -ndlat. ca/end a kembr. ka/an brez. kola 3'. Lat. b a) be lat. b.aculus kembr. bay/ brez. bae/(ec) b) -b~ lat. scribo. kembr. ysgrif br~z. skriva c) -brlat. librum kémbr. Il y fr 'brez. /evr -rblat. barba kembr. ba rf brez. bard -rn b-. lat. columba kembr. colomen brez. kou lm 1. Lat. k a) k- lat. certus b) -k' lat. manica c) -ktlat. lacte maledictio lat. -krc G) KENSONENNOU TARZ-DIVOUEZ kembr. certh.kèmbr. mœneg kembr. /la eth melltith :brez:kerz, querz brez. maneg brez. lae2 brez. kr. mo/loez \ iat. consècro kembr. cysegr,.lat. -rklat. arca lat. -lklat. kembr. arch b:t;"ez. arc'h ca.lcem \ kembr.- ca/ch lat. -nk-. lat. cancel/us kembr. ' cange Il brez. kr. canee Il lat: -kklat. siee us. keinbr. sych brez. sec' h 2. Lat. qulat. coquin a kembr. ce gin brez. kegin 3. Lat. t a) lat. t- Iàt. tend6 kembr. tynnu brez. tenna b) lat. -tlat. nota kembr. nod. brez. nod c) lat: -trlàt. /afro kenibr. /lei dr br~z. laer lat. -rf-. lat. tort a.kembr. tor th brez. torz lat. -ltlat. culte/lus kembr. cylle/l brez. kontel/ lat. -ntlat. planta lat. -ntrlat. kembr. plant, «bugale > contrwjius brez. contre li lat. -ttlat. cattus kembr. cath brez. kaz L Lat. p a) p- lat. petras kembr. Pedr brez. kr. Pezr b) lat. -plat. opera kembr. ober brez. ober -.J_ c..:._ 26- ~ 27-

14 c) lat. ~pt-. lat. Aegyptus lat. -pr: kembr. Aifft lat. Aprilis kembr. Ebrill brez. Bb~el lat. -pl- Icat. pop(u)lus kembr. pobl brez. pobl :lat. SP" lat. spatium lat. -rplat. kembr. ysbaid corpus kembr. corff. brez. korf lat. "mp-.lat. imperator lat. -mpllat. kemb. ymherawdr brez. impalaer -templum kembr. k. temhyl H) KENSQNENNOU SONEK LATIN L Lat. r lat. régula kembr. rheol brez. 2. Lat. lat. librum kembr. llyfr brez. lat lat.. cella kembr. cel/ brez. 3. Lat. n lat. terminus kembr. terfyn 4. Lat. m a) lat. medicus kembr. meddyg brez. b) lat. -mlat. numerus kembr. nifer brez. testimonium testun brez. c) lat. -mnlat. co1umna lat. -rmlat. arma kembr. colofn kembr. arf -28- reol leur kell mezek.. niver testeni lat: -lm lat. palma kembr. palf, brez. 6. KONTAMMADUR AR. VOGALENNOU 1: Abaoe amzer.ar gramadegour Zeuss e reer kou~ tatnmadur ar' vogalennou eus a) ar.c'h.emm degaset ga'ut il h.ir diwez keiùek pe - a berr diwez iatin,. War i_ 'pe -u_ berr, en o raok,; - b) ar c'hemm degas et gant.eun i bir diwe~ pe. eur -j- di wez, araok d'ezo ~oueza, e vogalen,nôu- berr ar silabeuuou araok ; i k) ar.c'hemm degaset gant i hir, inanet e diabarz eur ge~, er' vogalennou a, o, u_ berr eus ar silabennou ara ok. 2. An ~il dar~oud a zo ar poue.zusa. C'hoà:fvezet eo aràok ffi'eo _koueze_t ar vogalennou diwez hir;: hagen aet oa da get d'ar poent se ar vogidennou diwez berr. KemendaU a zo gwir evi.t an darvoud keuta. 3. Ar vogalenno;j diwez a hag i bir o deus kontam. met ar vqgalennou arâok en abeg d'o lion ha nann d'a- ment pegwir oa steuziet 4. hag a diwez- berr d'ar poent-se. 4. Ar c'hontammadur diwar levezou -u hir, o kémma i berr diabarz en e, hag u berr diabarz en o berr, ne deo anat hizio an deiz neillet e kembraeg, rak e kerneveg ha brezoneg ez eo kemmesket i hag e berr, u hag o berr adal an dekvet kautved. 5. Kontammadur ar vogalennou a zo c'hmirvezet etre ar c'houec'hvet ha seizvet kantved. 6. Kontammadur gant a bir diwez keltiek pe a berr di";'ez latin : -29-

15 -- ' <,,_ <_!_ ;,c, ~~ "''"-- ', - -"-:.'. - '., lat;-, nianica a zen da. fnaneg e brez..» astwœ» as tell >>» pila pel»» bucca boch» _ >>-. fur ca forth»» turma» torv e kembr.» purpura.» porphor» 7. Kontammadur gant i hir pe }di wez, araok d'eio koueza : E brezon~g ar vogaienn kontammet 'a zen da' e, ~ nemet pa_ ~ eu_s i pe j er _silade.lln -Wat:lévc'h, an e a zen peurvllia _ da i : 1. a dirak j : Caliaci Og., lat. alias kembr. gair a dimk i konezet : kembr. givmlg a dirak eun i djbenn ger lavaras, 3 P brez. killek brez. eil brez. ger brez. gwreg liviris- ; b1:an lies. brini 1 p. taro» tirvi 2. o dirak j, pe i diwez lat. historia brez. ster brez. maout Ji es. meot» kok lies kigi hen-vrez. nouuid brez. nevez brez. torr. ano-vèrb. terri kembr. go/chi brez. gwek'hi o dirak i en hevelep silabenn : brez. oan lies. ein brez. tro ano-verb trei 3. dirak i manet e diabarz enr ger, e koz hag e brez., o tant diouz i~dez-europ. i, o d~us roet i kembr. ewin brez. loin AR POUEZ-MOIIEZ DaoÜ: ben.i'abeg. a:z~ bet d'ar c'îlernmou deg<mez~t e. stad ar brezoneg e-ker:z àr seizvet kantved. d'heu degas tost d'ar stad a zo é hini hremari : f 1. Ar c'hemm a zo, dent e na tm Iiag. e lèc'h ar pouez-mouez Ar silabennou dibenn a zo kouezet.. '. V En indezenropek ar pouez-monez oa dienb / koueza a c'helle war n'eus forz,pe s~la~enn. _ En -iwc:rioneg edo :ir pëniez-r_nouez war.silabenn ~/ genta an anoiou digevrenn ha kevrenhek- hag er ver- / bou digevrenn... E c'heller kredi ez eo bet heiivel er ye:zou keltiek. ali. Eur ger latin ainprestet eve! m er?'êpisc~pus en doa e bouez-mouez war ar silabenn rag-belost. Setu perak eo deli!,..da,_evesque e galleg. E brezoneg avat en deus roet èskàb. N'hel! beza é'hoarvezet kemenb se nemet dre- ~a s"ave ar vouez war ar silabenn g~gta} en eur aber eu_s ~an -eil. e\jr silabenn didon...:_ :E~n ;Üj: pouez-mouez ~ da ~Ù-ude war an eil-- s~ _~~~~i ziweza. -ç ~;._.. >::. ; _:' ;, -(_; -~---.~-- An eil pouez:ni.ou~z" à ~o deut da veza start-e_lec'h m'oa sonerezus an hini kenta. Efed ar pouez-monez start-mafi.a!'o bet kas da get silabenu diweza ar geriou. Eur wech koàzet ~r ) :re-maîi, eo aet ar po~ez-mouez War"'"'_:!l'-si.l~.h~lP.L,~i_: -~ weza nevëz.-~:r_g~_riou,- nemet e rannyez GWened. "\ - KouJ;kc;;-;_d; ~ kavet c 'é vez ar pouez-mouez war ar silabem;ou diweza bremaiï estreget e yez Gwened. -:u -----

16 '-' ~--- ;" 1. e geriou m'eo -_~r silabenn diweza anezo eur ber, radur eus dioù silabehn gosoc'h : brezon. gwellât, skrivet eri abeg da se gwellaat. 2. e geriou kevrennèk eve! " -kreisteiz, eb~t, antronoz. 8. KEMMOU ER VOGALENNOU Efedov an daou bouez-mouez meneget a-us a zo bet ar re-mafi : 1. ar vogalenn pollezm-ouezi.et a zo. manet,. 2. ar si!abennou dibenn a zo aef da get ; 3. ar vogalenn ara ok ar pouez-'-inouez a zo kouezet pa oa berr, ha berraef pa oa hir ; 4. ar vogalenn gonde ar pouez-mouez a zo~.chomet, berr pe hir, pa n'edo ket e silabenn diwe"za ar ger ; 5. ar vogalennou hep pouez-mouez chamet a zo bet' dis livet holl, nemet ar ~e a oa.dirak diou gellsonenn ; 6. vogalennou berr pouezmoueziet a zo bet hiraet - lod-a~ezo ; 7. ar vogalennûu hir pouezmoueziet a zo. deut da veza diouvogalennoü. Skoueriou : ~. L keltiek cïinâgnos, gant daou bouez-mouez, a zo dent da veza Cunan. Pa ne van müi nemet an eil pouez-mouez, e teu- da veza Gy nan é kembraeg, Co. nan e brezoneg. Ar vogale:ri~ pouezmoueziet-sta~t a zo manet..2. keltieg *novjo, br.-koz novid, br. J:lremaft nevez. keltieg bratir, br. krenn breuzr, br. brem. bref!r. ~ 32-. ~._ ~~- 3.' keltleg * Serwcastu-, hréz: kren:ri : : hénça$s... J1endraezou). Iàtin trinitatem latin màcéria lâtin *mesùru 4. latin liber bréz. krenndrindet brez. kre"nn màcoerbre_z; krenn m~siir brezoneg levr latin, litterae. brezoneg lizer 5.. Ar brezoneg-krenn Tri~def a zo ennaft an dibenn-- ger -tot dislivet. Er brezoneg bremaii eun e a c'hell beza eun dislivadur êus a, u, e, i berr, ha zoken eus ~a didon., 6. ar brezon. tad oa berr an a anezaft p~ e vi je Jroet da o, hogen distaget e vez dre hou tad ; brez. bê'd deut eus ar è'heltieg bit~ (= 7. ê a deu da veza oe oa : latin œtas brez. o.ad, oed latin bu-cêtum brez. coud, coed latin çêra brei. coar, caer î a zeu da veza oi ha, da c'houde, ou keltieg *isarno brez. koz hoiarn, biez. brem. houarn N'eus nemet pa deu an i da steki ouz eur vogalenn an, diwar fatadur eur gensonenn, ma c'hoarvez rkèmen~ se. Aheridall 'i, u dent èus ou ; eu,.pi, ô -ne g~inmont kel nemeur ; an â ne 'zeu da veza diouvoga~ lenn nemet.e kembraeg : a-w. E brez. e teu da o evit echui en eu. 9. KEMMOU ER C'HENSONENNOU Pa vez e gwirionez ar c'hensonennou e derou eur ger, da lavarout eo : pa n'~maint ket en eur ger stag ouz eur- g~r all en e raok, ez int chom_et digemm betek hizio, hemet ar c'hensollennou c'houez n'int ket. s dirak eur -vogalenn a zo deut da veza h ''.-

17 _... _.- Â Sp à ro ff Smo-magli VP'' kant~ed, hre2:. hen hrez.. {fer ( ufern). gresi~n. sphuron sr a ro fr. gresian. srewô hrez_. {roud sv a ro dhw lat. soror iwerz. suir -bréz. c'l'!-0nr kell *svervos brèz. c'houero-...j;;.. erou en navet kantved a zo deut da!1!!', " 1 / 1\ lat. V eneti hrez. Gwen et. lat. vinum brèz. gwin Pa vezünt d_:r:_e ziou ar c'hènsonennou a zeu da veza ~,.~ - kensonennoji-~~l!qm-ez. cc a ro c'h sa ecus hrez. sac'h tt a r'o th. ''-) ' ' ca tt a brez. cath J pp a ro f '\. pi; / cippus brez. kef{ ct a ro ith, eth." J..:.: ) lacte' brez. krenn laez Pa vez eur genson~nil linkus dirak ar c'hensonennou e roont hevelep tra. *marco brez. marc'h -)- portus» porth corpus» cor{ Heûvel eo c'hoaz pa vezont kejet gant s *ouxello brez. uc'hel * fascis brez. bec' h Ar c'houezadenna.er c'hensonennou-se a_ zo meneget er skritur adal ar VI'' hag ar VII'' kantved. Eun efed e -tle beza bet eus fatadur ar vogalennou didon pe dibenn:. brocco zo deut da veza btôcc ha da echui broc'h dlqu v?ga~enn _p,~t;.jc_a..ro_ b~ d,_g; b-,-.m,. c! ~ ro- v; v,.z. Ar g, goude bez" b,et c'houezet, a gouez. Keinent se a zo c'hoarvezet dîwar ievez~n ar -vogalehnou, a:raok ma oa ko_uezet nikùn_ eus ar 'Vogalenno~ -~e_. 'Skouériou a gave& eus blotadur ar c'he;nsonenrio'u-se adal an navet kantved.: Tudian evit Tutian (814) Caduotal evit Catùotal (826) Tuduual evit Tutuual (857) N'eo ket en diellou hepken, e kaver seurt skoueriou, hagen- ivez e-touez ar geriou spisa eus ari navet ha dekvet kantved : dadl evit datl cornigl evit cornid modreped evit motreped gùbennid evit gupennid Ar g a zo deut da veza 'kellsonenn-c'houez adal ar c'houec'hvet pe seizvet kantved Mai/oc eus 'Mag locus Aes eo gwelout en deus bet alies an i-se talvoudegez eur gensonenn-c'houez diwar ar pez eo deut g da veza e dibenn ar geriou goude.r ha 1. * argja? kembr. eiry, _eira brez. virgo gwyry daly gw\aza erc'h gwerc'h dalc'h gwalc'h Ar b zo deut abred ivez da v : Uurvidoe a gaver e-kichen Uurbidoe Matuedoe Matbidoe 'Riobelinos a zo deut da veza Rivilin e ,-

18 An D etrevogalenn a gaver digemm er skritur. be-. tek diwez an :XJvet.-kantved; dre ~'oa ket el)~zer~rineg latin arüu~z ebet evit _.z. Pi ou ha d.ia u. ar c'hensoriennou-se ne. gelliniont - këtcredi a zeu. eus. creti~ evit 'Cred-dim - aber abber ad-ber _ Pa vez eun s dirak ar c'hensonennou-~e- e teuont da ~. -. '. - gensonennou-c'houez *nizdos, 1:aL nidus, ~embr. nyth, ~rez. neiz.. An èhrejzderiou a gaver d'ar reolennou-se a zen eus levezou ar' pouez-mouez a vir ouz. ar v~galenn da vlotaat ar gensonen:p. a zo dirazi. Mar hez ar p(mez-mouez araok e ûm an d da v,eza - heiivel ouz an n a zo en e raok lat. --ciesêéndo~- k~~ ;: discynn brez. di~ tend{)"' tynnu tenna Mar bez ar pouez-rnouez Warlerc'h e te1,1 d da t e brezoneg : lat candéla brez. canto/ J 10. AR C'HEMMADURIOU DEROU-GER Ar pez a c'hoarvez gant ar c'hensonennou e diabar z ar geriou a c'hoarvez ganta ivez e derou- ar geriou, pa vez ar re-mafi strollet start etrezo, evel an ano ouz ar ger-mell, pe ar perc'henna, an ano gwan ouz an-ana, an ano \)UZ e araogenn. \ E seurt strolladou geriou e teu kensonenri derou.! an èil ger da veza, e gwirionez,_ eur gensonenn kreiz \ger L Etre vogalennou p, t, k a vez. ela blotaet e b, d,'_ g b, d a zéu da veza Q, z m u s z g a fata. 2: Pa vezon! diou en hevelep silabenn e t~u p, t, k da veza c~houezadennet e ph, -th, c'h b, d, g a van digemm. Ar ger araok dibennet gant eur 'vogalenn a zegas kem:idaduriou an niverenn 1. Ar _ger araok echuet gant eur gensonenn a ra eus (i~p;."'' t -{ houmafi an. hevelep kens?d:enn hag -~!1-!J:~_!!i -~_,ze~, d~ ~~-,-;,~ ~\--,. 7 ~~-g:~settr~m&~-é;;;h ~;~;;ecz~;~~_.,hé;t~l~p--- k-~~~adu~i~~- hag,~t,,_~~ :'à"-,-.--. ; \ _ '~< >_,'""" - "'-. ~e;; ~ '1.""-_ en n1verenn 2. /.,; k. :: Setu dre vras diskleriet ar c'hemmaduriou derou ~...;..-- -~~ger. An hevelep abegou a zo d'ezo ha d'ar c'hemmaduriou ken'sonennou e rkorf ar geriou. 3. Kemeromp da skouer ar geriou perc'henna he, gwregel, hag e, goure!, skrivet o daon he gwechall. An daon c'her _se a oa anezo troiou c'henel oc'h echui, he gant!1, hage gant eur vogalenn. Sed amaii penaos e tro an _traou. t ' ) '--.' kein he-k-kein penn he-p-penn teod he't~teod kein e-kein a ro penn e-penn teod e-teod gar he-g-gar a ro brec'h he-b-brec'h dourn he-d-dourn mipien hé-m-mibien gwele he-g-gwele a ro he c'hein ; he fenn ; he zeo-d ; e gei'n ;.e benn ; e deod ; he gar he brec'h he dourn he mibien he gwele 37 ' f'{ K("<-~ --, '

19 el. gar e-g-g'ar a ro e,~r ' brec'h e-b-brec'h ipijiec' h dour!l e-d-doilrn-_ e. zourn mipièn- e-m-mibien: è Vibien gwele e-g'gwele. e we}e Bei è c'heîl c'h~arvezout eve diwar fatadui: eur vogalenn e dibenn 'eur ger, e ve echu et hemaii gmît eur gensonenn d~son. Setu a e'j:war:vez.gant ar per-. e'henna ho,. e brezoneg kre~n hoz pe hos. A~dfeîiv ar perc'henna-se e teu b,. d, g da veza p, t, k lws breur a ro ho preur hos den h.o fei> hos genou ho kenou -Evel ma welomp, ne dea mui, en amzer-mafi eu5 isto~ a.r.yez, _an hevelep reolenp_ a.ren ar c'hemmadu- rlou~inaï?-.. über a reer anezo kelnmadurio~, dre greiivaat,_ e-lec'h ma roer.-d'an daon rumm ken ta an ano a- gemmaduriou c'houez~dennus gaude he, ha blotaus gaude e. Er c'hemmadur dre grefi.vaat, ez eo an s disôn a_ ra eus kei?-sonenn derori sonek ar ger war-lerc'h, b, d, g,. eur ge~soneiin dison p, t, k. 5. Tri runim kemmaduriou a zo eta e brezoneg :.a) daon renet gant reolennou kaz : / "\, 1. Ar C'hemmaduriou blotaus ; an niverusa ar re.:.mafi. K p T G Gw B(m) D G B D H w v z 2. Ar.c'hemmaduriou c'hüuezade':lnus K PT KT K C'h F, Z C'h Z C'h 38-..b).. Euiru~m ienet gant eur reoieuu yaouimkoc'h i G B, D K, P, T c ) E n eur peva r e r um m ez eo ke.inluesket reolenn.,ar c'heilln).adllriou blotaus, hit reolenn ar c'héipmaduriou.kreîivàat ~' D G T C'h Gw w B(M). l'feus nemet tri gerig o --kemmeska e-gi~-se eur- reo- lenn gaz gant unan yaouankoc'h : e rannig-verb; ma stagell, o. araogenn, dirak ano verb. Notenn. - Ar c'hemma d unou f n, kalz boazetoc'b e kembraeg, a gaver roudon anezo ë brezoneg Gwened è furmou evel men Doue, mem brer, men gved. 39 v

20 --... Ill 'Yezadur 1, AL LIZERENNEG Luziet eo al lizereùneg e brezoneg-krènn dre ma ra. ar skriv~gneden ganf. al Iiz~renn.eg è'hall~k, pe. lahn ken toc h, ma rae d~ouer.. ennaii an aroueziou eyi~ merka süniou a zo eus ar yez. 1. AR VoGALENNou : a, e, o a -~o ~nat o Zalvoud-egez, nemet e kaver o e kichen u latin = ou. i, j, Y a, dalvez ke~ent hag i gallek, nemet e reer, gantn \vez da verka i kensonenn pe yad, ~vel ma lav~r ar soniaçlourien. - u a dalvez kement hag u e galleg. Nemet en Diellou ma 'z ~us warno hepken levezou _al latin e talvez kement hag an u latin, da lavaret eo ou. Ret eo te~re~ e~ez ouspenn e C'hell e silabenllou eve! guen talvezout u da lavarout gen kenkoulz ha gwen, dre ma n'implij ket skrido_u a zo uu,.uv, w evit arouezia ar son merket gant w saüz. -- ~". 2. AN DwuvoGALENNou.' 1 ae ne deo ket bepred diouvogalenn er pevarzekvet ha pemzekvet kan!ved. Diwezatoc'h e talvez a-wechou kement hag e digor,.. eu a c'hell beza dis tage! eve! eu gallek pe ew, hogen ouspenn eü, evel en eürus hag ev evel e leurer = gall «lévrier». ' ue a c'hell talvezout kement hag ~u. èo, trede persan ar. V:erb beia/ a.. c'heller kavout ~krivet_ eo, eu p.--e -e. -eo --a c'hell c'hoaz beza skrivet ea~, evel e bl~au, i!leaù, reau. -ou a.,c'hell beza unvogalenn pe ziouvogalenn, da skouer 'louenas, distaget /owenas.. o a gaver e kichen ou unvogalenn; da_ skouei -_ gou./ou, go/ou, golo. caffaous, distaget kaîwaou-us. a w a vez skrivet,au hag aou, hag ivez ao, ô evel ~ tao[, tau/, tôl, taou/ = gall. «coup». du -a c'hell'_talvezout aü,, da s~ou~r :- cass{lus, haan.:. taus. e geriou evel garu, hanu, mezu an u ne deo,ket _an u gallek. Talvezout a c'hell kement hag w : taruu, garuu, marul;l, leshanvu. u a c'hell- talvezout ou evel e hanau = ano. u a c'hell talvezout v, skrivet f eve! e barf = haro, hanff = hiüiv. D eut eo alies da vezq a er yez komzet : hano, garo, maro, huera., Salu en deus eun eil,furm sai. Saluder, garuder, hueruder a zo -anezo gedou diousilabennek ha nann teir silabennek. Notenn. - Evit diforc:h etrezo silabennou ez eus bel graet gant an daou bik, da skoner groai = gray, pe gant eun?z, da skouer : nerahint = ne raint. 3. KENSONENNOU. l, n a c'hell beza kensonennou glebiet. Skrivet e veze 1 glebiet gant Il, da skouer : boutaill. n glebiet a ve~e skrivet _ e meur a zoare dign pe

21 talvezdut ivez. da vérka vogalennou-fri ~ ~ag r_ a ê'helle i~ez -be~à.ken lofiennou.giebiei, e geriou eve! fizy, nnsilabennek "(kei'iveria gant" fizifl), pé evel discleti eus discleria. - k _brem'liï a c'helle beza skrivet e brezoneg'-krenn c dirak o,.- a, u, p.e k,. pe--c'hoaz qu dirak,e, ~ ( hag a-wechûu -ae. g bremai'i a vez skrivet. gn di~ak. e hag i. E dibenn geriou e c'her talvezout kement ha j : couraig, lig. ha dalvez a-wechou kement ha c'h bremafi : huera. ch a dalvez- a-wechou kement ha c'h, a-wechou an keme!ll ha ch en a-wechou. z a dalveze kement ha z gallek, da eil, th b\ot saoz, da. drede, th garv saoz, z garo a veze skrivet zz pe tz : razz, dinertz. d ha z blot a veze kavei an eil e ]éc'h egile : Juzas e kichenn Judas. ff, fu, e dibenn eur _ger, a da! vez kement ha v, en e raok, eur vogalenn fri pe, da nebeuta, hiraet. An àrouez:-se, miret e~ anoiou tud hag en anoiou lec'h, en deus lakaet. an dud levezonet gant al Iizerenneg c'hallek da zistaga a-dreuz anoiou eve! Henaff, distaget henan gant ar vrezonegerien, evel m'eo Creff distaget kren. c dirak i pe e a son evel s : ciuéfielin = «sen- 1 klenn», certen.!, cc, cz, zc, c-cz, zee, eze ha diwe:zatoc'h ç a verk eur gensonenn distaget kreiïvoc'h eget s gallek : er ger.aç, ttçz, ac, ace, eus ar galleg <<'assez», ez eo hervez Greg?r a Rostren distaget startoc'h eget s hag e::~üiiv:ez' s~. -Ali es -e. Ve~ e~ e ra ok-évëféllt-.g~_nsone:ûh~ _. fri. : hiiicza = «isa», mouçzelin ~ mofiselin.. - 4, KEMMADURIOU. DER,OU. '.. - -~;:- N'èus da lavaro'ut diwar o fenn nemet eun dra,: n'eo deut at boaz d'o skriva lrigal ha piz itemet abaoi) an Tad Maner. Kivet e vez -lod:anezo- k~:ntoc'h, neniet n'oa reolenn _ebet o redja d'a.skr~va_. 2. AR GER-MELL 1. E brezoneg koz ar ger-meil oa en, -n gonde euli ara9genn- evél-do -«Qa_». E brezone g kfenn e ka ver C'hoaz- ar -furm -en e ki chen ar furiii "an. -Kavout a reer ivez -n.: - en meyn an bet Doe-n Tat. E brezoneg bremaft ez eo dent ar ger-mell da vez_a an dirak vogalenn._ hag ar c'henso:çtennou h, d,. t, n. al dirak 1. ar dirak ar c'hensone~nou ali. Notenn. - Hervez an Aà. Loth n ar ger mel a zo :dent da veza r da genta dirak ar C'hemmadurlou c'~~uezâdennet : An hoaraïs oa dh1es da zistaga. Hevelep tra a c'hoarveze pa zeue eur ger gwregel o _teraoui gan~ g war-lerc'h ar ger-mell : ar c'havr pe gentoc'h ar havr. Marteze eo zoken dre ar furrnou gwregel ez eo staget an da zont da veza ar. 2. K_avout a reer ar ger-meil teuzet gant eun araogenn e furmou evel : en ti, el loar,, er c'hoad. 3. Ar ger mell amresis a zo ~ ewz, eur, eul e brezo '

22 - ;. neg ~bremaft: An hevelep ger eo hag unau. nemet ne vez ket implij' et unau d1'ra k. eun a o E b ~ n. ~ rezoneg krenn e- vez skrivet Un,,ung. 4. lmplij AR GER-MELL a) dirak ànoiou divoutin, Çtnoiou-pobl pe anoiou bro ne vez ket impli]et dalc'hmat :. Dre Cristenez. A Egz'pt. Da laquat sig oar Guengampis. Gw b) a,wechou ali e vez kavet ~: An Saouson. Gw. An Bretonet. Gw. B1 est ha Leon, han Porz-guenn. (han~= hag ar). b) pa vez eur ren_adenn war le.rc'h eun ano, pe voutin pe Zivoutin e ve, mar bez re-sis.ar renadenn ne vez ket implijet àr ger-meil : Euyt Ytron an Bretonnet. N,A. 290 Crouer an eff. Roe an Yuzevyon. J. Kavout a reer ivez avat : Dre an casty ho Pasion; N.A. 221 An marv a Jésu. J. Ha neket hepken er gwerzennou, ma rank ar skrivagner Sofijal e klotennoù -ha g e niver ar silabennou, e vez kavet seurt impli j : Goulen a reomp ez ~e roet deomp an gloar hac an rouantelez an Neft Cat. J.K. c) e brezoneg krenn e ta! vez ar ger-meil koulz e komz pla en hag e gwerzoniez, da ver ka ~ur renadenn. en dro-belec'h' : An costez dehou assezp_s De Doe ann fat holgaloedus Cr. -liac ez asez àn tu 'tat holl-galloudec.~ dechou da doué an Cat. J.K. d):- Mar kaver ar ger mell implijet e,le~'h~ ne vez k~t k:lvet hizio; -diimplij ~z eo ivez e lavarennou ma. vez graet ~ gant<tft hizio : Huy a guelo oar. an douar an guez Discaret gant rust ljlhser. Gw AN ANO 1. NIVER Ret eo diforc~h èvit an ana.e b rezone g an «niverstroll», an «unanderenn», an «niver-unan», ~ <<. niver-daon», al -«lies ter -». a) an «niver-stroti».. Pa vez eun ana en «niver-stroll» e talvez hemriii da «liester» : guern, deru, fau. En anoiou-se è vez merket an niver unan en eur staga an dibenn-ger -enn ouz an niver-stroll : guernenn, deruenn, fauen. Eus ar furmou-se e vez graet an ano a unanderenn. Ar peurrest eus niver unan, hag al a zoare. b) an «niver-unan» an anoiou a e'heller re~a en lies ter.anezo.a vez furmét -e meur c) << liester». El «li ester» e kemm- a-wechou ar vogalenn e 1. k t diabarz ar ger. An abeg d'ar furmou-se a zo en a- tro lies an anoiou en hen-geltieg. -45

23 Diudan levezou an dilr d enn-ger-se dacj~st d'ezâfi. a ve,za kollet a a zeu d. - '.~'- asezae - - Sant, sent ; - gaffr, gue. fff. d ;. dvad, -deq_et ; az rouan,t, ezteuent. - -: - o a zeu da vezà -e escop,. e~queb,- askoz.n. '- ' esquern ; abostot; ebfst_el. -a-a a zeu da ve:za e- e -as~nn, esenn -; casee, quesec: carree, kerrec ; aste[[, aesteli.' 2. E~ geriou gaut diouvogalennou -v-eza ez ae, oa a ze~ da men (maen); mein ; dren (draen) drein. - ein.; troad,.- treil. ' - ' oan, 3. oua a zeu da è houarn, hërn ; iouaj.n, -lern. 4. Levezou ar silabenn diwe za kollet h 1 a c'heu seve! u e oc'h eget ar silabenn dosta :- crouc'-he-n crechin. cro.. querdii;. - ' guen, creguin ; corden, 5. Al «liester» a c'hell b... k. b- eza mer et IWz gant di- - ~nn-geriou. Niverus an dibenn g~riûu-se a) on, ion. lat. latro a ro lazr e brez. krenn latran es. a ro lazron.. -anafuon ; disquiblibn.. -., yuzevyon ; goas, guy- SZO[l ; Saoz, Saozon-.. N emet e brezo~eg Gwened ez eo dent peurvuia an d1benn-_ger -on ' -IOn da veza -zen. e b rezoneg : christel}.; chrystenlen : dleour ~, dleouryen J. pe~ 46 _.:._. çhezr,. peche_zrien ; _ lg.baure'r; labouretieh,.. paf! ur,_ paourzen. 'b) -et a zeu_ eus -etes gant vogal~nnou nerr : Namne/es a ro Naoned. An dibenn ger-se a da! vez da ver ka iiester- ~n -traou beq peui:vuia : G.ll_neual, anneualet ; m'eréli~- -merhc,d _; -zo~~à, loeznet ; pescq, pescquet. - An dibenn-ger -et, ed. a zo staget penr"'!'ia ouz. anoiou buhezeged. k) -An dibenn-ger -ou, -iou-, _ er c'hontrç.l, a verk liesfer anoi_ou traou divuhez _P:eurliesa : ilys, Uysou ; ràed, roedoli. ; tra, trao_u ; d.azf~ dazrou ; iez, ïeçziou ; goel, goelyou. d) An dihenn-ger -i el liester en deus levezou war silabenn diweza an- niver unan : cog,- que guy ; gast,_ gisty ; taru; tirvy ; merdeat, merdeydy ; lestr, listri. e) El liester, eur ger o tibenna gant k pe g a gemm. ar gensoneini-se e y, gy dirak an dibenn ger ljes : belee, belegyen, beleyen ; ezommec, ezomeyen-:. f) An dibenn-ger-lies ez, dent da, -e alies hizio, a c'hell dont eus anoiou-stroll : buguel, bugalez ; groec, groaguez ; ael, aelez ; autrou, autronez ; ti, tiez. g) An dibenn-ger lies -er, -ier a zegas kemm alies e vogalenn ar silabenn araok :- cleze, clezeyer ; ialch, _ yelchier ; sach, syher,~ traou, treuier.. R pesk ed an diberia en deus eun orin ali. Dont a ra ar.ger eus lat. piscatus

24 h} DibeiÙl(}u-geriou-lies ali ez eus c'hoaz ii'heller. ket renka e'touez an doareou meneget befekcheh. Ret eo teurel pie ez ely au hou..dibennou-se d\lerè'hiou eus treaduriou aet da get. Lod eus an dibennou a zo en em skignet kalz pe nebeùt er _geriadur, lod ali a ",o chomet stag onz eun ano hepken : qùy, con-; car, querent ; breuzr, breudl}u r. i) Erfin evit anoi.ou: 'zo e vez graet o liester gant anoiou ali ll'o deus lamm kerentiez- outû dre ar wri- zjenn_ : den, tud ; quy 1 kezeg. chas ; buoc'h, saout ; march, Reiz. gourez, ijwregel, n~p-reiz _an anoiou :a oa 1ner- - ket gwechall dreist-holl gant dibenn: an anoiou gwan a zeue d'o heu!. Kollet an dibennou, ne de~ chome! llemet an efedou ~nezo war gensonennou -derou-gerpe war vogàlennou gwrizien:o.: Ar geriou nep-reiz a zo bet.lodennet etre an diou reiz ali. Setu m'eo lro goure! e kembr., gwregel e brèzoneg ; galar, goure! e kembr. ha glac'fzar, gwregel e brezoneg. Eur ger zo e brez. n'-oar _ket c'~oaz pe reiz eo : ar ger tra. Lavarout a reer an dra, eun dra vp:t, evel ma vefe gwregel, nemet e Iavarer ivez daou dra, tri zra eve! ma vefe goure!. 3'. DIVERADUR-GERIOU Sed aman roll ar penna dibenn-gerion en anoiou diheverz pe droadel; A : 1. * ;ft-ldf! a ro -aez, -ez. hito.~z, gonideguez, losquidigaez, doeelez, eù.,trelazidigaez,. pesquezrez, marchadourez _- ~iez, ~yez. mezegu~ez-, goasotziez. -nez. - ancoffnez, lofrnei, furnez. -e/liz, n1adae(ez, sdntela'ez, priédelae~. ~.,.2. -at, -ad. bagat, dournat. 3. -at- a ro -et peche<d. 4.~:4,.ÇJ:-9;~,.a ro -:-der. Caleter,_ sclaerdei', hirder, [enider, duder,- g~ennd{r, berrder, douczder. 5. -lat- a ro -del.. guerchdet, trindet. 6. -ila$ a ro -et....,..,,- - $echet. 7. *iia a ro -ez.,;._;_;'"'----'-':;:_:;.:-.-, truez, trugqrez, guirionez, larguentez. 8. -i. glisi, dieuguy. -inti. mezuinti; merzerinty. 9. -gat. doubloazyat, gourhiiyat eut. badizyent, squient ni. crezni, cozni. -oni. cassoni, Sotony. -49-

25 -- ' -'- 12: "OUr. gluebour; 13. -d.dur.,g/uy pi'adur, guisq uadur, pligadur. ' 14. -ance c= ails)~ '"~ fizyancc, ér'elda!lcc. l(i. -entez. f,a/sentez, paourentèz. B~ En. anoiou person pè micherou l. -adour, eus lat. -at6r: marchaiioùr. " 2. ~ezr, eus lat. -âtor. peche;r, pesqùezr, gui~hezr. 3. ~er,_ eus _l~_t.' -:-ârius. aiiiû~z~~;--,i,~;~;~~ baraer,_ çlocher. 4. -oùr. badezour, achtlllif!ur, prezegour e. kere. 6. -yat. quinyad, dibryat, gouzyfyàt. 4. AN ANO GW AN 1. E brezoneg ez eo deut an ano-gwan da veza digemm e.jiefiver «niver» ha «reiz». É brezoheg koz e kaver skoueriou eus «liestèr» an ano gwan : blin ion (g. spi sa «inertes») buenion (g. sp. «concitis» ) SKEUL AN DOAREA. Diforc'h a reer an derez,pl(len, an derez kevafal an derez-leevera.ta, an dei-ez uhel. 1. An derez -kevatal a) Merket oa gant an dibenn-ger "(h)_et eve! e kembraeg : Dre an draman h mvet,. goazhet bell! My! conscyancc so en brancel P.B. 266 Pan voa ganet Roue an bet, guelhet tra R.C. XII. p. 51 Dez mat golon, knech, tnou,. lünen D'an mab beniguet, cazret den l R.C. VIII p Evit gwir ez eo -dent da veza,er skoueriou-se eun d~rez-estlamm, evel hizio gant an dlbenn ger -at. b) An derez-kevatal a vez merket e gwirionez gant an araogenn ken dirak an ano-gwan : quen guen h{in erch, guen cuff ha quen vuel N.A. 11, 6. reiz». K:lvüut a- ret;)r,' e l)ie~-, -, lfwur -R-edori, anoiou.gwazed eyél.-vuinha_el; J_Juinhoia!'n; Uuinm~el, e-kichen anoib-u merc'hed -evel Uuenbrit, gwreg ar Roue.Salaün.,:uuentomau, gwr.eg Carantcar ; a-wechou-all avat e. ka.ver 'Uuén- ivéz e an9iougwazéd : Uuenmael. Ar furmou:se evehlto ~ 'zo ~da _--geiiv"eria 'ga~t. S.r, furmou- kembraek.:.gwyn,_ gour.,. gwen gwr., gwyn ion lies.- -lh.-

26 ,,,- ' _; '. ~ k) Kavaut a ree1~ ken kevredet ~start e geriau eve! 'quement,_ quencauls, qerqent. e) TeureJ pie auz lavarennou eve! I[la quen dtou(; ; _da quén bilen' ; e quen n&bl'; houz quen_ iolis. 2. An derez-kever,afa a) An dibenn-ger keverata oa en indezeuropeg-jos. Sellit ouz lat: senior. b) E brezaneg krenn e ka ver furmau o tant eus daareou kaz da seve! l\ll derez-keverata : *maro- brez: meur der. kever. mui brez. yaouank yaoua Dibenn-ger an ano-gwan en derez-plaen, a gonez en derez-keverata. k). Geriou 'za o deus kemeret eur ster keverata eve! guell, goaz, quent. d) An dibenn-ger keverata a za e brezoneg-krenn ;-och: bras, brassoch ; pell, pelloch. e) Staget a vez zaken eus fm mou a oa gwechall anezo dereziou-keverat~ hir (eus *sero-) zo dent da veza hiroc'h nes nesoc'h gu el/ guelloch goaz gwasoc'h mui muiac'h f) renadenn an derez keverata a zo bleniet gant ar stagell eguet, eguit. -52~.3. An derez uhel.. An dibenn-ger anezaii en hen-geltieg oa -~'!m':': Dent eo '!,.~"'veza e brezaneg-kren_ n tf :atjt,.afu, dista: get evel~e...:jan--s---eus --samo--en eus roet e predeneg -h-, da skouer :,:;. kembr. muyhaf -brez. q'!erhaf. Al lizerenn-se kauezet eo he deus kaletaet ar ~g<;p.- sone~n ar"'â-qii""" ":~:----:-~:~-~-~--'-""'-or--';:'"'"='""""~"'-.-r-"""''""-~--, -~ - ---= , - ''C' '' " bra:i, brasa ;, koz~. ~ kosa. 4 Ar skeul doarea reiz a ~o merket evelhèn. e bre-. zoneg krenn 1. abil 2. abiloch 3. abilaff bras brassoch brashaf ca-zr carroch cae'zraf hen henoc'h. henaf garv ~ garv~c'h garvha.f uhel uheloch uhelaff 5. AN NIVER! I un, ung ne vez kavef nemet dirak eun ano. Deut eo da veza e b:fezoneg ar ger-mell amresis- eun, eur;-eul. Setu un feunteun eyennet. unan eo ar ger niveri dizalc'h. Neuse unan gand despit a respontas. Kevredet gant ar perc'henna e teu da aber raganoiou : ma hunan~ da unan, e hunllll, hon unan, hoz unan. 53-

27 . Kev.redet e c'hèll beza. ivez sis- : gan~ rag~noiov am~.~~:.. pep. unau, quement. anan so ahanech, E brezoneg-krenn. e kaver velep doare : rvez un irirplijet eh he,.. pep un, a un da un, un U{ln ez-he. 2. dou, daon gour. diu, di~q, dieu, deu g,wteg. Kavet e vez o teraoui garit ~Ilell an : an nou, dan naou il_lin. 3. tri. teir, tey!. 4. peuar, pevar. peder, pedeir. eun n-, goude -ar ger- 5. pemp huech. -7. seiz. ~ 8. eiz. ~ 9. nau nao _ dec. ' 11. unnec. ~ 12. douzec, daouzec, daoudec. 13. trizec, tryzec, triezec. 14. pewirdec, pt!uarzec. 15. pempzec, pemzec, pemsec, pemdec. 16. huezec. 17. seizdec, seittec, _seitec; 18. eizdec, eittec. 19. naun tee uguent. 21. onan oarnuguent cdouoarnugent. 24. penar varnugent. 30. ttegont, tregond.. - "1 h ". unau. a tregont. ) / }.,.,~1. ucv. u uguent. ~ 41. unau ha dou u.guertt, hanter cant ~ 51. undn ha hanter cdni. 'triuguent unau ha triuguent. - $ '~ dec.h(l trzugent.!j.o. peuqrug!lént.. dec a peùar uguent cant.. _:_ 101. unan hu cau"! dou cant try c(lnt pernp cant , mil,.myl. ~ dec mil , cant m.il. Il. _An 'nive:rou pegeniellti ~ _zo anezo -anoio1;1. gwal!, nemet unan a vez Îll)plijet dizalé'h. _lmplijet e_ vezollt ivez evel anoiou OJlto elj.r. renadenn bleniet gant an araogenn :.. -sei-i. a vuflal"e.. _;;...,;._, '--"--""~'""~""'"'"'"'~ III. An anoiou e. brezoneg krenn: eve! e brezoneg "bremafi. -a cham en ni~ er unan goude an nive:fou~ IV. En niverou lies-kevrennek -e vez lakaet_ an ano,gonde an niverenn genta. dec. guez ha triugent. V. An niverou _petvedi; nemet ar -pevar c'henta, a zo furmet en eui- staga. -uet, -et ouz an niverou pegementi. 1. quentaf. ~ 2. eil trede peuare hogen pedervet er furm gwregel. 5. pempvet huechuet seizuet eizvet navuet decuet tregontuet cantuet milvet. VI. Diouz an niverou ez eo deveret anoiou d'ezo eun dalvoudegez pad. :-'. --~,' ~ [ l " i.,

28 doubloazgal trybloazyat, trigluizifgat.. tridezyat, /ridezguizgat. trimisyat AR RAGANOIOÙ dizalc'h -ha.g eff, enharpell enger -hen_-, -he- 1. Furmou. r. AR RAGANO-GOUR 1 un.' 2 u~ ~ ' dizalc'h me te ni, ny hui, huy.. ')< ' ' enharpe]] -me :..ae -ne -huy, -hu,- -uy, -u enger -m.., -z- -n-, -on-. -oz-,- -(fz)ouz-, -hon- -ho(z) gourfenger -ft -t -m)> ch trû-c'henel ma, va,,da on, hon oz, ouz, hoz, houz~: sujet Gw. me ho. tro-c'henel -m -z -n, -on -oz, onz. sujet goude araogenn pe stagell -"; / ' gourfenger tro-c'henel sujet tro..:c'henel sujet gonde. _ ar~ogenn pe 1 - stagell -(h)i, 2. Implij Er yezau keltiek e vèz merket pèrsan ar verb gant eun dibenn-ger. Setu perak ne vez kavet ar ragana persan eve! tra-rener nemet er furm dizalc'h. 2. Ar furmau enharpell lrede person a vez kavet evel renadenn goude ar ve~bou menn' :- cret ef leset hg -0 en doar_-gourc'he~' 3. kavet e vez furmau enharpell eve! furmau-paueza gaude ar verbou pe an araagennau displeget : deoch huy. maz. caremp ny. 4. Ar furmau enger a vez kavet gaude. ar rannauigou-_verb _a,- e, ra, ha gonde ar gedou nac'h_ : -57-

29 . Da"e. -r{j...:.;n pardono~.me az.gùel pan em.ganat (.pa voen ganet). 5. Ar nlnnouigou verb a gouez'.ctirak funnou_>àrt.dro-c'henel sujet implifet dirak àr verb : - ef on care. -~-- 6. bre m'eo heiivel ar.rurmou enger lies kenta. hag eu person quz furmou an. dra c'henel sujet.é teu àr. furinou unan kenta hag eil persan da vezli hnplij~t dirak ar ve:rbou en dûare gour~emehn ; -c hon- sicour lfl.o ~ icour hoz em!emet -ela em lam ) 7. An dro c'henei sujet goude araogenn p~ ~tagell -m, 'z. a gaver gonde a (= eus) da e, ha na ha.n curan flam a-m penn e-m clem eff he tennas. Mir. M da-z map. ma map ha-m tad ha-m croeadur na me n,acm deffuet. 8. Furmou ar ragano-g~ur enger hag en dro c'henel eo a vez il!lplijet evit ar perc'henna : ltla- _mamm ; dre e douczder ; On Roe deboner ; en hoz fryou ; Sae acm fol! ; darn -a-z secret ;_ e-m guiryonez ; e-z quichen ; 9. Da raganoiou perc'henna e reer gant an anoiou "g'wan perc'jienna : ma, da h.a. ouz o heul, ar ger heny en niver ùi:tan ha-_ re -en- niver.:ih~s :. " 'ma-_h~ny-ine ;. 10. über' a reer ivez gimt ar ragano displeget da _ver ka ar _perè'henna :. -~. - ail orna~entou anèzaff ; an gouuizeguei a h~not, 2. AR VERB KAOUT E 'BREZONEG Displ get e vez gant f;rmo~ eu~ ~~~ra,gll,ll_g\ou. enger.- - "'"" ~ '- --~" DOARE DISKLERIA AMZER VREMAN AMZ, BREM. BOAS unan 1. el[l-eus, me am.:eux ; " 2. a~ eux,,ah eus, ez eux ; ~ 3. en-deveux, he deveux_ lies 1. hon eux ; 2. hoz eux ; 3. ho de veux. un an 1. em bez ; en devez ; lies ho bez ; 3. AMZER DREMENET unan 1. a m OU, em OQ j 2. 3'. en devoa, en demje, en doa ; lies 1. hon oa ; 2. oz oa -; 3. ho deuoe ; AMZ. DREM_. STRIZ unan : 1. em boe j 59

30 lies AMz. P_EUI_lD,R_EMENET u~ari DOARE GOURC'HEM DoARE SUJA. AMz. VREMAN unan lies un an lies AMZER DREMENET un an : lies 2. az " voe -.,_ tj. deff.oe, he_ devoe, 1.. c._2. o boe -, 3. ho deffoe, 3. en divise. 1. ham bezet ;.2. haz vezet ; hon bezef ; am bezq, em bezo.. 2. az vezo, ez vezo ; ' 3. en devezo ; 1-.. on. bez9 ; 2. oz bez 0, am be, em be_, 2. nez ve ; 3. en deffe ; 1. on be_ ; 2. ouz be ; 3. ~r verb:se a zo bet staget outafi a-wechou dibenn geno_u-person, da genta en doare-goure'he:nienn ~rist haz uez trugarez ouzimp ;-:.- - -,_ 3. 4\.N ARAOGEN'NOU DISPLEGET Eu. eur staga raganoiou gourfennger ouz araogennou ec'h eus- net a_ozet -e. brezoheg raganoio~- nevez unan lies gour gwreg. o.ar oarnou,f oarnot _ 9arnezœff oarnezi oafnomp oarnoch oarne;ze gu~neff, cfu guenez,. flu.enet garotaff, -af ganty guen(e)oinp -gue'nemp ganeomp gueneoch guenech pante. ôuz da ouzlff,- fu diff, difu onzit dit outaff,--fu dezaff, :fu ou ti ouzimp doom(p) dimp ouzomp dym-ny ouzich deoth ouzoch de ch ouzech. dich-uy ozoclt ou te deze, dezo. Kavont a reer displeget war skouer o,ar : a : ahan-off, -91, anez-aff, -y ; lies 3. aneze. davet : daued-ouff, danetaf, daguitty, davyty lies. 2. daved-oc'h. -ouch ; 3. davede. dirac : dirazoff ; dirazaft ; dre : drezouff, dreizoff ; dreizonde, gan:t ar ragano enharpell -de ; dreizaff, dreizy _; dreiz-och, -onch ; dreize. eguit, evit : 1, eguid-off, afu, eguytdoùff, evidoff; 2. eguidot, 3. eguitaff, euitaff, egnythy lies. 1. eguidoj.np, euidomp ; 3. eguite. ---,- 61-

31 o;-.... enouf ; 2. epf!ot ; 3... ênhaff, ennaff, ènhy.... lies, L enomp'; 2. e!loi;h i~ ennhe. ifl:lre :-Iies.~:_l~ en.t.~_omp; 2. _e~..--tr ch_; 3. entrezfi. egu t : eguedoff ; eguedot AN ÛISKOUEZA,.J Ar ier.;.fuen~ en e -brezoneg koz; an~ en e brezoneg krenn a zo d'ezaii eun dalvoudegez diskqueza. Aet _war wanaat ez eo deut geriou ali d'e harpa -mal!; ~se, -hont.- 2. Diouz ar penngef diskoueza ind. eur; e br<;zoneg krenn :.. 1) ho-, e ho_-n, ho'-z j 2) he-, en he-vlene_ ; 3), se-, implijet da harpa ar ger-mel! an cleze se ; pe war-lerc'li araogerin : evel se. ~ pe evel rener ha renade~n gouvezet se, credet s_e. 4) henn ev_el-henn he-man~ hommrln, homan, houman hennez, honnez ; hen hont, hennont * sg eo déut 3. Furmi a rëer eur ragano diskoueza lies gant ar re : an re-man, an re-se. 4. Gant ar ger meil an ha heny Fol/ eu an heny na study se. Heny a eh~ll- beza implijet e,unan :. ;,àl!oz.doe.. h,'û heny Juias Furnîou o Jeiaoui g~mt. eur. vogaienn -a Zo a:ciezo -.gerîoli-dis-küue.z;a,_:da-,.skouér--: _. ~- - '. eil 0 tont eùs eur pejj.gef. a/jo~ Implijet. eo bremaii e brezoneg ev~l niver petvedi. Strolret gant peb, e tenda c'her-lodennî : peb èil deiz. 6-. Da_ v-erk3. «una~ a zapù» ~ reer gant a'n_-- e_u, ~d~ genta tro, ha da c'houde, evit ar.rciz goure!, "gant e-gaile, evit at reiz gwregel, gant he-ben. Skoueriou a-. gaver à vat eus e-guile evit a!l diou reiz : a on queffrann heguile C. 7. E-kichen e-gùile, he,ben è ka ver ali, aral! :. an eil hac an pl/. 8. Diouz eur' ger-diskoueza o teraoui gant.k- e teu ar brezoneg quen tra quen. 1. Evit goulenn e reer 5. An GouLEiiNATA. 1) dizalc'h gant piou, pe 'eeun e ve ar goulenn. pe dizeeun : a) Piou oude? J. 18 Piu vezo oz dilivro huy? J. 22 b) goulen lw desqc piou eo an. puysantaff entre en oll re.~. S. C. 2) dirak eun ano, gant pe hep araogenn, pe eur ragarro ec'h implijer pe : a) pe m.archadouryen? -63

32 b) pe dre hent? k) pe heny? pe a heny?. ~... Pe re?... - e) koulskoude : pe levèret-hu?. B: 133 3) ar ger pe a gavér. strollet gant geriou ali evit. aoza geriou nevez -goulen:.;:tata _: pebez? pez? pe eur? pe rac ira.? pe en lech? pe a lech? pe lech?. pe-guement? pe-guen-calet? pe-ban? penaux?. 4) 5)' gant ar ster niveri e kaver pet :' pet guez? Evit goulenn e kaver ivez ar stagellou a, ac pe na, nac -: A me nam eux lech da' nechif? J. 21 Ac eff a feil muy dihuy quen? J. 49 Nac eguyt se? J. ll7 Na noz bezo. choas? J , AN AMRESIS 1. Kavout a reer ar ger P~I>n.ac strollet gant geriou goulennata :. 1) 2) piu pennac ; (-;- gal. «quiconque»). petra pennac ; (= «quoi que ce soit qui»l. penaux penn ac ; (= malgré cela» ). strollet gant un hag eun ano : un lechic pennac ,. 2. Nep en deus eur stér.tost a-walc'h a-wechou, nep a Îavare 'compsou ali (= lavarfe). à--~echou.ali, ez eg-_ éur ragano ctîskouez a Doe nep qm croeas. N Implijet e vez eve! ano-gwan iv.ez ' Mir JJO tdrry dr; neb labimr. M.B.H , P!(p a gaver.dirak eun ano ; pep pechet ; strollet gant anan pe un : G.o:nipep unan ez ouf anvet ;.J, 89a Pep un dam. B.B.!116 gant heny Ez die pep heny 'Goelaff a devry J: 3a. gant re dreiz pep re. P.B. 20. Pep a c'heller kavout ivez strollet gant eun araog,enn evit talvezout da c'her-lode~ni Pep a. carter B.B. 24. An hevelep ger eo a gaver e 'pepret, pemdez. 4. Quitibunan, guyteb-unan, guitib-unan, guytebun-tam m a dalvez kemet hag «holl betek an hini diweza». Monet saccun guytibuiwn D'rm Barados d'an reposuan. Chr. B. 301 Er ger kevrennek-se e ka ver da lodenn genta. eur ger a zo.an hevelep hini ha quet e quet-breuzr (=.«confrère» ) /

33 1 ~,'. -_---~ _a- zen diouz -e.ur peurig.ef disjwueza. Bez'.. e ve~ kayet e:un?n :,-:: ' -~ Quemimtameux... a rij.af oll, J. 99 Ed 011 en mae$, RN È:avet e vez ivez gant ar ~er-mell ever eun- anogwau, pe dirak ejin ana~ ) Paeaf. o/1 die an.hol/cvet, J. 44 pe c'hoaz dirak eun ano-g.wan hdll-gillloudus ; pe gant eun ano gwan en derez uhela ar brassa ol/. Ster an-ij/1, en oll a c'hell b~za «a-bez». An ol( ma holl joa ne moa muy, J. 130 a. - 6; un re_= << un.an bennak»,. nep rf! =- «niku:n». pep re -,- «an hall '' an hol re =» dreis pep re = «dreist-holl '~ 7. Seul a c'hell beza ragano : Seul a anquen hac a penet A gouzafvet oar an betman J._ 125a Kavet e vez evel ano-gwan : _ Pap Sixt lill en deueux autreet da neb a lauaro an ores on man un n~ec mil bloaz a- pardon seul guez ma he /auaro. M.B.H. 82. Peurvuia e vez implijet eve! rakverb dirak an.derez-keverata : Seul muy ourse so a pechet Seu[ muy poan rac.ie so dleet, J. 68 b Talvezout a ra seul da seve! eur stagell gant ma : Seul maz vezaff, B.B s. Ûn nebeu à yez cimplijet kentec'h. evel rak - >Yérb.: Clèuet an rzebeut, ma breudeur, _P.B. 13,9 7. AR STAGA 1.-En--d-aou ruinm yezou -k~ltiek ez eus _èur é'hemhi. a- b~uez - ê:n isfavarenriüu-stag~, diouz ma- vez ar _. r~g~no-staga pé ger-rener pe renad~nn, pe djoui ma -vez eus an islavarennou-se renadenn?u dieeun. _ 2. Roudon ez eus e1,1s ~àgalloioù staga goutfennger pe enger e brezoneg _krenn :" me s..;o 3. Ar. ragano staga boas e brezonèg avat a zo a en is-la_varet;tnüu-ya. En is-lavarennou-nann e vez -gr~èt gant -n a Ne gon;n en no,ar pez a graf{, B.N. 20.!Jnan na day B.N Pa Vez eus an is-lavarennou-staga. renadennou di-eeun e reer gant ~' ez : Nen dezi quet d1 e h_umanitez ez eu gouarnet h_o. chastetez, M.B.H ; 5. pe gant ma, maz maz rentimp deo ch enor, M.B.H. 2 an bez maz oae laquai, P.B, J:>a'z eus -euri araogenn araok a~ ragano-gour staga, e reer gant maz ( = ma ei) :. Dren curan spern maz uoe cernet e pen,. M.~.H Ka v ou-i _a reer ivez ar ragano-gour goulennata heuliet gant eun araogenn ~ D,ren marv pe gant ez marvas, J '--

34 8. Ar raga~o-~tagà Q~ez(?nek -ez a zeu eus èllr furm ràkveib' *idh~. -9~- Ar r3.gano-staga gou_rfenng~f a zo anezafi. -0 er brez. s-o. 10. Ar ragano~staga.a zo manet e brez. en is-iava, rènnou-staga eeuit a zo a. _ 11. Pa'Z eo a; ragano.-staga ~r g~r-r~ner, a~ ~-erb a van en 3 p. unan ; -~. - - A me a dle obei im dra se, J Han dazrou gloeb a guichy ayen ho eneb, M.B.H N'eus ket chamet a gemm e brezoneg etre a ragano.staga hag a rannig-verb pa zeu ar ger-rener pe ar renadenn 3raok : Ale a gourchenoen He mestr he /es he-hunan hac a ya, B.' AR GERIOU-NAC'HA 1. Er penn-lavarennou e vez graet gant ne 2. Evit azlavar.out an nac'ha e vez graet gant na dirak kensonenn gant nag,- nak dirak- vogalenn : 3. Evit lavarout nann en eun is-lavarenn-staga, e reer gant na : Unan na duy B.N, 28 ; loue... nac eux fin dezy B.B na a zo implijet alies er respontou Y ouz banisso. Na raint quet. 5. na a gaver dirak an doare gourc'hemenn na vez, B.N na ehan quet, B.N '. 6. Ar skridou kosoc'h eget>r. seitekv.et kan{ve!l - ne -ziskülleioilt' ket d'eomp_ eur gel- par da, «non, nennïc» e galleg. über a raed 'e brezoneg-krenn gant eur verb ha: geriou-iiaè'.ha :. a) Ha h.;y he gue/as hy?.ne guilis ket B.B _ b) Ar verb aber a c'heil kerner lec'h an hini kenta Ten ama[lto? Na rin quet.. k). Kavout a reer iyez ar verb bmü, beza : Andeu? Andeueff? (= hag ez eo heiï?) Ne deu quet. 7. Nan, nann,. a c'hell' beza.deut diou"' gedou-)uic'ha- azlavaret, evel ma c'hoarvez alies e brezoneg krenn : Na nac oant. 8. AR RANNIG KENTVERB 1. Meneg a -zo bet araok eus ar rannigou-yerb a, e, ez ; hagen er Yezou keltiek ei e~s rannigou kentverb d'ezo eun dalvoudegez ali. Ne van nemet unan e brezoneo ar rannig' ra, dent eus ro, hag ivez da, b -/ deut eus do. 2. Talvezout a rae da rei d'ar verb lion an amzer dremenet striz. Skouérioü a gaver_ eus kement-se en henvrezoneg : ro-luncas, g. sp. 4: guturicavit». ro-gulipias, g. sp. «olivavit-»., Kavout a reer e brez.-krenn : qu~ntre-caras = kerkent ha ma E brezoneg-krenn hag e brezoneg bremaiï ne van d'ez'aîi nemet an dalvoudegez heti ~ Deut mat a devry ra vihet, J. -69-

35 .,4.- Ar~ raganoiou gour e;>ger -a vez lakaef war e Ierc'h 'Doe _ra_--m_ p_ardono, B.N : 20-U O \- HoJ p~uch ron hezo, J. '5~ 5. Ne vez ka~et ra nemet el la~arennou-ya. 9. AR VERB.1, DISPLEGADUR PERSONEL. Caret,- Ga/lout. Doare-diskleria Amzei-brema:ii caraff qnerez car quèromp qu e're'f; quirit queront Doare-divizont Am-zer-prema:ii g,uillij guilly g:allo f!ue'lhomp guelhet galhint Doore-gonre'bemeoo - - AJ.ll.Zer-l)remafi cçrr caret qu.eromp queret~ quirit caren t - Amz. amdremen t A d Displegadur mz. am remenet c"houzafi'v,...dic'hour ~---1~~----~ carenn ga1!henn A.B. curer care's galhe s A.A. c:are~t care' galhe A.D.,carat ca,remp galhemp A.P. Clllrset carecih carent galhech. galhent doare div:izout A.B. carhe.r. A.A. carhet. ~. 2. Reiff. rofj'/f, rof "rez -ro, re - reit re ont reif rehomp refit et roy r ohint diberso:q. roher doarecdiskleria.- amzer amdr"em. _ 3 P un : re Arilzer dre:fn. 3 p; il~- r~s, roas An-izer drem. diber.son ro~t Amz. Peu:.:drem. :-lies ~ rosech 3 rosèrit doare-divizout -, foi>en Amzer-amdremenet 1 - rohe ch \ rohe rohent doare-gouic'-heroenn reomp ro.._ rou, re.u. - ro_ent Ano-gwan verb 3. Bout, Bëzout, Bezaff. roet doare-diskleria Amzer-dremenet Amzer-dremenet A:mzer breroall Am. bqas. quùis querso.f car as quersomp qu ersoch qu:eisont c~œsenn cnrs es carse carsemp ca rsech carsent ouff, of edoff out edout eo, eu edy gouz. dibers. eur, \ omp, edomp ouch, edouch y nt, edynt e mah.int bezaff bezez bez \ b.ezont gouz. dibers. bi!zer

36 ;'. /. oann otis oa ;edoa;- edo boas : beze,. g. dibers.. oœt beziff, biziff b:ezg, bizy hezo _ 1. biheitn 2. -bilies 3. bihe _bye, bise..oa_mp, -edoamp O.ach, oant edoent ef!;ont Amzer brema:ii g. diberson b.ezher, bihe 1 bez bezet Doare-gourc"heffienn Amzer pej.irdremenet b.ihemp bihech biihent bisent be:zimp, bizimp bizhyi', bezot (bihet) bizint b.ezomp bezef, bezit, bet _ beze-nt, beni: bioff; :.ouf,' bionip biout, -ot, moch ~oe bi(uù Amzer ~oerm bes be amd-rem~net [ bemp 1 bech be nt Ano-gwan bez et VERBOU KEVRENNEK GANT bout HAri EUN ARAOGENN I. - hoaruout, daruout (dœrvezout) ambout (hœmbout, hanbout). 1. a) Doare diskleria : Amz. Brem. 3 p. un : hoarvez Amz. Drem. 3 p. un : hoaruoe -72- bel b) Doare dlvizout: Ami. Bf~m. 3 p. un Amz.. Amdrem;. h6arffhe, hoarfe k) Ano'gWim '(.erb : hoarvezet, hoarueset. 2. d'ar-vaut, d-ar~uezout dai-"eu, d~ie, dent da Veza e brezoneg.eun ano-gw_a:~~t" a ~a ~un- 3 p. lj-ll. eus an_amz. _Yre:m. darli!jet, ano.:..gwan-vefb. 3. ainbout, hamo-bout, han-bout,_ ne dalvez mui ne.,.me~ keme!l(hag art ana' «stad». Il. - VERBOU KEVRENNEK GANT bout HAG EUR WRIZIEN~-VERB ALL. 1. gouzuout, gouzout. doare diskleria amzer bremaîi amzer amdreménet Younn,. gonn, gousot gor, goar diberso gous boas l p. un. gousomp gouzyenn gousoch gouzyech goasont gouzye gouzyent gouezaff doare-divizout amzer breman amzer amdremenet gouiziff gouezimp gouffen -gouffemp l ' gouzvihë t gouz.u:e'zg, goufe'sy goume t. gouzuezo dibers. gouzuezher gouffe, goffe dibers. gouffet 2 p.. un. gouuez, gouzuez 2 pers. 1. gouzuezet, gouezet ano-gwan-verb : gouzuezet, gou_ezet dü:are gourc'hemenn- -73-

37 ....~isklehà a;.br. 1 p: un. aznâlulf(, 3 p. ezneu. a.. dr. 3 P: nn. azil'aui>e. d. divizoùt a. hr. 3,:P un..aznaue:zp, annauezo. 2-p. lies. ~het. a. amdr. 3 p. un..uzijaffe: ano-gwan-vei-b; ainavezet. 3.- deur-vput. amz. brem~- nem deur, non deuz:, noz deur,. no deth quet. diberson ne deuzeur quet 3 p. un 'gwr. am. amdre:ql. riem deurie. am.- dremen. en deurfoe; deuzrvoe, n'o deurvoe, ne deuruoe.. doare divizout. am. brem. deurfte, deuzrffe:. amz. drem. deurvihe. 4. fal-uout. amz. brem. 3 p. ul'..tall, na dall. 5. Evit ar furmou a dalvèz da zisplegadur d'ar verb KA OUT hag ivez da furmou ar verb skoazell e dis-.. plegadur ar verbou oberiant, sellout. : Ragano gour : 3. Ar verb kaout, p Monet, mon_t. doare-diskleria amz. br.em. aroz. -amdrem. aroz. drem. amz. peorllrem. aff eomp aenn aemp yz ezomp ez et (a et) uzes a eont ae,yea eaz, ae~, ezont az.yent -74- doare-divizoüt..;: -- :IOare-goUre'h_emenD iff a(h)inip a,hen11 ~ êomp y; eheut_(ihe,t). ah ei.h qzie; ~u-qe it, 'et a y ahint a he aet, ano-~a;,_-ve~li _a et, eut 5: dont, donét. _amzer bremâ:ii deaaff due:? deu duet deuont arnzer drernenet duiz deuzout deuzoch - deuz deuzont arnzer breman duiff doarecdiskïèrîa. arnzer ~rndreln-eriet duenn,_ d~uenn flue, deue arnzer peur:9,re~enet. ideuzien deuzye doare-djvizout deuhymp day duy! deuy duhynt deuhe dpare-gourc'hemenn de uzech,deuzyent amzel' dremenet deuhech duehent deomp, demp 2. deux~ deuz 2. deuet, duet ~- deuet, deut, duef. 3. deuent ano-gwan-verb : deuet, duel: - '- -75-

38 6. Obér. mnzer brè:nlan groaff;- gfaf, gruez, grez grou. gra dibers~n. gris g~ ueomp, qraeomp, greomp J gren ' Y:UiJt, (/ruet, gret -grueon-t, gre'ont graer, grer _ grae,_ grea,:?rrenl_" dib. qraet " - amzer drexn. amzer peurdremeriet grez guerue gf'llre gue re gruif, grif gresonip gruesoch c gruèsont gresont amzer bremaft g ro.aseim, OrasenR, graesen, gras es grouse, grase doare-divizout groahimp, grahymp gruy, gry gruehet, grehet, grehent groay, greay groaint, gtahint gray, (g)rayo. dib; graher groa, gra groaet, gret doare-gourchemenn grasemp groasent amzer amdremene1 gràhenn, groahe'mp grahemp grà~e ch grech groahe, grahe - dib. groahet, grahet grueomp, gre01np, graeomp, gruenip gruet, graet, gret, gruyt, g'ryt, grit ano-gwan-verb graet, great lmplij AR VERBO,Ù. L E brezoneg-kr~nn,ez eus pemp giz da zil!plèg: ~!r ver bou en doare diskleria : '.~) im displegadur p~rsoneltaolennet erpennadj ; b) an 'displegadur diberson; ennaîi ar furm verb 'ei1. : trede gour e pep amzer. Merket eo persan.ar verb:. gant -ar iaganp-go:ur en è ~aqk ; '- k] an displegadur gant bout hag ar verh er stumm-, Obèr ~ Tut Iesu so oz concluaf. B. B. 25, d) an displegadur gant an ano-verb hag ober eve!.. verb skoazell : Ma sinti{ groa, B. B. 225 ; ' e) displegadur an ano-verb gantaii e-unan da yèrb skoazell : Donet a duy, B. N An daon displegadur kenta a zo boutin etrezo o zrede persan. Er verb bout, avat, ne vez ket implijet eo, eu, en displegadur diberson, hagen so nemetkèn. 3. E brezoneg krenn ha, c'hoaz hizio e brezoneg Leon e ve:z hikaet i- 1 pe y-, 'di:fak amzer amdremenet diberson bout ha dirak amzer-vreman diberson monet : me a ioa me a i,a. 4. Ar furmou iel, ielo ne vezont kavet nemet en amzer da zont -diberson ar verb monet., 5. An daon zisplegadur kenta persane! ha diberson a vèz ka v et.an auesa. 6. Ne vez kavet, koulz lavaret, nemet an displega- -77-

39 d~ii:,pe~sdn e(èii 'doare. -go_urc>he~enn. :Ar ~~-~-b en -_.defis: eta :niver ar- ger ténér :, _ -_- _ ' An, pèoryen,beze~t.., soutenet. Il,,. N: 6) En dbare.diviz~rtt ei eo ivez 'an~egadui personel ar stanka. Kavolü a reer en e raok ar è'}ient... verbou 'ra pe da :' Doue d'ho conduo, Q. R. Doue da roi noz mat,deoch, Q. R. p. 14. Doue do miro ouz pep droue, Q. R. Duel mat ra vezy, Gabriel, j, p. 180 b. Menegi a c'heller avat an displegadur dlbètson gant ar ger-rener araok ra Huy ra ve, J b. 8. Goude ar ger-naeha ne, na:; ne vez kav.ei hizio nemet an displeg:idur persane!: E brezoneg-kr.enn a vat ez eo luzietoc'j;l an traotl A huy na guelef, B. B hagen huy na guez, J. 147 b. Ar re nen care, J. 84 a. A te na cret, J. 74 b. A te na goar, B. B Hevelep tra a c'hoarvez gaude an darnvuia eus ar stagellou-suja : Mar emeux, D Gaude ar rannig-;,erb e, ez, implijet pa ne zeraou ket an is-lavarenn gant ar ger-rener pe a~ renadenn eeun, e kaver an displegadur personel : parfet ez hoz pedaf, S. N Pa n'implijer ket e, ez, e c'~ener é seurt Iav-arennou kavout an displegadur diberson.aman me chomo, B. N > ~ -12: P~-:V~~,' araoj{.ar_ -rannig. ve~b p_e 1-agàn~- sb~gâ;_:d; >rena:denll eeüp..ar -ve~b; é kaver-:ivez an disp]...eg adur_,_ -persoriel : :, Ne yonn en n.oar pez a graf. Il. N. 20:,_ O~in an displega,dur diberson a zo e 'frazennoq_ èvelhen :.-- Pan ve hùy... hon lesse, J. 72 b. Maz ve te a,aznaffe, èathell. Mar be huy ve a.rahe; B. R 548.., //.' -Tri darvo. ud 'zo. e- seurt. troio~-la. var : a. )' ar verh.. qoat -a zeu da greski al lavarenn ; da skouer en hen-. '_ vfezoneg :. ; is mi acaram (_; karan) /. b.)kar v_e rb -~~~-~.--~~.!~;:n,;:~_ ~-il \' e embraeg --: mz-- a gara 1 ; -.. e brezoneg : Doue a_ gar ;. \ k) da drede e teu an displegadur diberson da ge- \\ mer lec'h an displegadnr personel: me agar. 14. Ar verb «kaout».,a) Ar menoz << perc'henna» a vez alies merket er _ yezou keltiek gant troiou lavar, euuo ar verb bout : peduar mab ar hugeint am bu, Kerm. _B. Breton p pevar mab warn-ugent am boe. b) An troiou-lavar-se 0 deus roet eur verb n~vez e brezoneg, em éus m'eo bet taolennet an displegadur anezafi e Ragano-gour 3. k) An displegadur-se a zo peurvuia diberson eve. lato kavout a reer furmou personel anezaîi- : 1 p. un. -79-

40 barn :bezif e lech ham_ bezo,_ J. 198 ; S, N. _302, 448. _eil p. un. ~-., he- pizy :e brez. mi «AvoCat P~th.~I~~>~ ;, :~_z_',zy a zo - e~lec'h pezo. bazuez,. Ca thol. ': Crist ; da vez, M. B. H., p. 20. uez, _vez a zo e-lec'h bezef, a gaver e naz bezet, S. B. 636, na -vezet, S: Cath p. un. y bo deuezo. Quie. Ros. p; 171 na deffoto a neira. 1 p. lies. ur b~guel' meump ganet, Gw; Breiz Izel II, 49(). a ni bon bemp, Quie. Ros. p p. lies. bo pezid, Gr. Ros. Gram. p. ml. 3 p. lies pliget gant Doue mar e,defemt, Q. R. p bo defent, Greg. R. Gr. p. 92. d) An ano gwan verb endevezout, endevout a zo furmet evel en devezo. Bez' ez eo e gwirionez eun trede persan nnan. e) Furmou ali diberson o deus roet furmou per- SGnel : nem de ur =. «ne fel! ket d'in» en deus roet ne deurvezan quet, Gr. Rostr. ne deurvan: quet,_ id. na teurvesit quet, Quie. Bosc. p. _ An displegadur-c'houzai'iv a zo d'ezi furmou diberson meneget en taolennou displegaduriou. dis-piegadn! ic houzaiiv persane! - à. zo furniei verb hag ar verh bout da ve~b-. 10: _AR )\fi.kverb 1. Ar rakverbou a zo gerion p,e' strollàdon geriou a da! vez da gemma pe d,à.spi~aat ster' nekêi; hèpken ar, _ V~rbou_,- h0gen ivez s~~r- gedou_ -a_~l. _.,.-.,~ /_ ,~~,/ :2. Ar rak,verboü-amzeria-..._-: pan = peur'? pegouls? hiziu, hizyu, hizyeu, hizyo, hizieau ; - _ l!etez, = fe_teiz. vet nos, vez. rio_s-, -= fenoz;,._. breman, brem,a, breman an -pret, J decb ; an hoaz, bed an hoaz, arhoaz ;. ~ da penn an hoaz -- adal w~~~'hq~ \. oar penn an hoaz = evit warc'hoaz ~ - guez aral, -guezall ; nebeut à guez ; liesguez ; un-gu-ez ; at~au. biscoaz {evit an ~mzer dremenet) ; bizbuyquen, bizviquen (evit an dazont) bet narij, id. ; pep pret, pepret ; pep dez; pemdez ; Quent ; goude ;. aguetou, aquetou, aguentofi = _ergentaou heuiziquen, -hiuzique~ heqlene ; arre, =:;= adar're apret ; ez berr ; _en berr _ -,.'

41 t RÂ.:KVESBOU-LEe'-HIA ~ - '. p_e _ban? pe lech f Ouz knech =.ouz-krec'h. dan knech d'an- tnou = elis an neè'h d'an tr~ïldidait, din_àan ; endan ; _ ma ; ma i_dy? = «pelec'h ema:fi:? -» ~ 4. RAKVERBÔU-PENNABEGi ' ' perac? pe abee? pe tra? 5. RAKVERBOU DOAREA penaux? en mat ; Evit ober rak-verbou-doarea e lakaer ar- rannig ez.'/ dirak eun ano-gwan ~~,~:--. - ez louen, e:z. mat, ez veo. An ~noiou gwan o-unan àva~ a 'irnplijet eve! rakverbou doarea : /ouen, leal, hag ali. ' c'héll ivez beza 6. Ar rakverbou, ari dard. vrasa anezo, a zo gwir renadennou doarea. Setu per:ik. ez eus Ji-emeut anezo hag a ~o, d'an derou,.anoiou gwan pe anoiou renet gant araogennou : oar quis = war gil. a guis yen B. B. 209 = «gant eun doare fau». 11. AN ARAOGENNOU 1. Evit gwir n'eus ket a gemm dre niltur etre rakverbou hag ar-aogennou.' Eur rakverb a deu da veza araogenn pa dalvez da staga eur renadenn ouz eur verb -; eun araogenn a dro da rakverb _pa vez irnplijet he-unan ; -82- àl~,_ à- paàue, abaoe - a ba voe ; a NlUC, arauc ; hag a, zo a~aogennou -pe -ra:kverbpu~ 2. :E~n ii:rfpli eus an araogeünüu, tr~ a-r. yezou--:kel..; tiek, a zo.bet tao)ennet~ pènnad 4. AR RAGANOIOU. Displèget e 'vezont gant dihenn,gériou person d'ober - renadennou :di-eeu_n : Lauar deomp B. N. Jlle gel gueneoch-uy, B.. N; D'ë. miret; rac ne la_ffl~et hy, A eneb_ e graf, digantaff, B. B An _ober gant an ~raoge'nnou a -?O unan eus per- ziotl -mat ar _brezo~eg-._ ~alvezout a ~eorit da binvî-.., dikaat ster ar verbou.: -a : ez eo a tutprùdant, B. N. 205 eux : Ha ma 'z iff deia eux 11 B~eiz, 1l. N. 71 o.uz : Jlf e goulen ouzit, Cath. 5 Ouz an goal real Ez voe disleal, J. 16 a ; da : Monet... da (!eanes), B. N. 15_3 diouz : (gopra) diouch an deii, Cb gant : pou/ir,a ya guant an auel, Cath. 5 digant : Digant_ Pylat... Conge de disquenn me mennas, J. 163 b ; en : Creguiff enn, C. rac.: Quae rac da drem (= «dioustu» ), B. N. 87 o~r, var : ez due... aar lerch he merch, B. N dïgoar ; oz, o dirak an ano verb oz monet, B. Gw Kemend-all a c'hoarvez gant ar renadennou dieeun a bep seurt : a : a fra sur, J. 11 b ; - 8:t-

42 d(l.. ' renoncafi à g~atf. nù...- :.._-_ d'an pechet.:., B. N, ; eux : ~eu~-9-han~n --da ein ten_n_netj B. N. ; ouz.:. hac ez eu ouz kilech ditechet, B. B; :t73 gant : gant an den sante/ reuelet, K N..; Dom- -: - ni 'z sez"zouo Voà~- ~eh, h_ép. dzai-, ui1. g,;_~z alyjll,- -'- - An tra se.... B. N. ;'j digoar : digoar an maes, B. N Ev~! e meur a yez aü, latin ha gresianeg da skouer, -ne vez ket dalc'h~at -an araog.enn, -daoûsf: d'he ano, ~irak artei:tadenn, pa Vez en h(mînaif, da skoüer, eur ger goulennata pe a nation ; pe da cas ; ' pe dre heni ; _pe uit re ; dren maw pe gant ez marvas,.j. 6'l nèp pe gant..., J. 58 ; n,a pe gant..., B. B. 273 ; pe aquen vil maru..., B. B. 489 pe a ban..., Gr.. Pe a hyni..., Ch. pe dre son hinyo.., D An- troioti-lavar se a zo nlverusoc'h c'hoaz e sj.tridou ar c'hantvedou war-lerc'h..12. AR STAGELLOU L Stagellou, rakverbou hag araogennou a zo geriou n'helier ket derc'hel dindan eun ario hepken. Eve! m'hon eus 'avaret endeo, eur rakverb a c'hell beza -84- a~wêchbu ali eun ~raog~nn. An araoglmnou:' a. bezà strolle(:gant st;,gèllou d'ober'st~geliownevez_. 2: Diforc'h a.reer stagelloil kenlavare_nna...a, hq,- f1.ac, ac, -na, nac, _iuez, _hoas, lj..o.az, - eguit, couls gaude,. -rac. '3.- Hag ar stagenou is-lav~re:hiia a) ma ; guellaf ma'z' gàllen ; ma'z compso,, rac ma : rac mazedol!-f ; eguyt ma : egnyt maz duy ; seul ma : seul maz vezaff ; aar abee :_ << en abeg _ma». pa/amour da (caret) ; dre ma_; b) na : me a preder na viziff ; dre na : dre naz eux ; rac n,a : rue na hoarfe goal! k) mar, ma : mar-1doude ; ma ne gouzyech e) pan, pa, pa'n petes ; pa na : pa na ue huy ; 13. GWERZAOURIEZ AR BREZONEG-KRENN 1. Barzed Breiz ne raent ket hepk.en gant klotennou dibenn gwerzennou, hogen- ivez gant klotenno;u diabarz. 2. Barzed Kembre a ra eus an -doare gwer~aoua-se ~ss-

43 if~hganêrei:-iies c!oare kehganerez- o deus. Ari hini iniplijet gant barzed Breîz a zo heiivel ~uz o c'henga"~ -- ri.erez _hisl{ -: _..._ Caryat didzvyl/ -a grybzvyllaf. -~ ' t 3. Sed amafi penaos e tistag Erwan Berthon lezenn diazez ar Werz~ouriez-s e, en e levrig Kevrin Baried. 8reiz, p. 34 : _ \ A~ silàbe:n,n eil-diweza eu ~--!.~-)verzenn a -zo kloten~net dalc'hmat gant hini ar rann:veur pe trouc'h gwerzehn ; gahout à ra beza klotenne! - gant rannou ali c'hoaz : Itron clonar, gnerches Mary, Duet guen-eomp glun da Bethany. 4. Emil Ernanlt a zistag al lezennou-diazez evelhen: (1) Silabenn e\1 diweza ar werzenn a die klota gant eur silabenn pe veur a hini oc_'h ech1,li eur ger, pe c'hraet gant dibenn eur gér ha derou an hini war Jerc'h. Mar deu_s eun trouc'h-gwetzenn ret, e rank beza urian eus ar c'hlotennou se. (2) Silabenn diwez diou werzenn genta eur c'houblad a die klota gant silabenn eil-diweza an trede gwerzenn,!fa silabenn diwez ar pedervet ha pempvet gwerzenn gant silabenn ehdiweza ar c'houec'hvet -Goude da stat ha pompadou Guysca"'ant ha paramautou Ez duy an Anquou!ouen, Pan troy en-haf, da lazaff MIC Maz duy da neuz da bout euz1c Ha tristidic da bizhuyquen B. M Gwerzennou ar hrezoneg-krenn a zo enno peder, -86-.::: ~pe_iup, c'hüuèc'h; e'iz" 'qek, d aouzek,- é1toilezek.zoken' ugen,t silàbehn :. 4. Secret bezet. - -Na doutet qnet, J. 19 a Dre'n glierèhes dinam Ffn deffoeda mam Doe en dilammas. J. 4 a._ 6. Quae, lav,ar hegàrat Da mam clouar Mary Ez ouf ressuscite!.. J. 1~0 a., 8. Me yelo breman voar im glenn., Ma hunan breman ahanenn. B; N Ne galla( tarn, en diablam, da amouez; Chede pez froez a doue moez ann ploe!j. 120 h. 12. A el mat quae en stat man a bremanvoar an ber. B. N Pan em r~quet da monet. dy, me yel guenoch-uy [cantinant. 20. B. N. v _; - B. N. Chrest. Br. p Hervez an Ao. Loth ar gwerzennou berr a seblant deut diwar ar re hir ha ne dint bet moarvat da genta nemef darnou anezo, dent da veza gwerzennou w~r 0 fenn o-unan, en abeg d'ar glotenn diabatz~ An dra a zo anat evli.ar gwerzennou eiz ha dek silabenn peocrwir n'eus anezo, e lod.eus ar skridou manet betek b ennomp, nemet trouc'hou-gwerzenn eus gwerzennou _ c'houezek pe ugent silabenu. -87.'-!