Magyarország Alaptörvénye. Ustawa Zasadnicza Węgier

Átírás

1 Magyarország Alaptörvénye (2011. április 25.) Ustawa Zasadnicza Węgier (25 kwietnia 2011 r.)

2 4 Magyarország Alaptörvénye (2011. április 25.) Isten, áldd meg a magyart! NEMZETI HITVALLÁS MI, A MAGYAR NEMZET TAGJAI, az új évezred kezdetén, felelősséggel minden magyarért, kinyilvánítjuk az alábbiakat: Büszkék vagyunk arra, hogy Szent István királyunk ezer évvel ezelőtt szilárd alapokra helyezte a magyar államot, és hazánkat a keresztény Európa részévé tette. Büszkék vagyunk az országunk megmaradásáért, szabadságáért és függetlenségéért küzdő őseinkre. Büszkék vagyunk a magyar emberek nagyszerű szellemi alkotásaira. Büszkék vagyunk arra, hogy népünk évszázadokon át harcokban védte Európát, s tehetségével, szorgalmával gyarapította közös értékeit. Elismerjük a kereszténység nemzetmegtartó szerepét. Becsüljük országunk különböző vallási hagyományait. Ígérjük, hogy megőrizzük az elmúlt évszázad viharaiban részekre szakadt nemzetünk szellemi és lelki egységét. A velünk élő nemzetiségek a magyar politikai közösség részei és államalkotó tényezők. Vállaljuk, hogy örökségünket, egyedülálló nyelvünket, a magyar kultúrát, a magyarországi nemzetiségek nyelvét és kultúráját, a Kárpát-medence természet adta és ember alkotta értékeit ápoljuk és megóvjuk. Felelősséget viselünk utódainkért, ezért anyagi, szellemi és természeti erőforrásaink gondos használatával védelmezzük az utánunk jövő nemzedékek életfeltételeit. Hisszük, hogy nemzeti kultúránk gazdag hozzájárulás az európai egység sokszínűségéhez. Tiszteljük más népek szabadságát és kultúráját, együttműködésre törekszünk a világ minden nemzetével. Valljuk, hogy az emberi lét alapja az emberi méltóság. Valljuk, hogy az egyéni szabadság csak másokkal együttműködve bontakozhat ki. Valljuk, hogy együttélésünk legfontosabb keretei a család és a nemzet, összetartozásunk alapvető értékei a hűség, a hit és a szeretet. Valljuk, hogy a közösség erejének és minden ember becsületének alapja a munka, az emberi szellem teljesítménye.

3 5 Ustawa Zasadnicza Węgier (25 kwietnia 2011 r.) Boże, pobłogosław Węgrów! Credo Narodowe MY, CZŁONKOWIE NARODU WĘGIERSKIEGO, u progu nowego tysiąclecia, w poczuciu odpowiedzialności za wszystkich Węgrów, wyrażamy co następuje: Jesteśmy dumni, że nasz król święty Stefan przed tysiącem lat osadził państwo węgierskie na trwałych fundamentach i uczynił naszą ojczyznę częścią chrześcijańskiej Europy. Jesteśmy dumni z naszych przodków, którzy walczyli o przetrwanie, wolność i niepodległość naszego kraju. Jesteśmy dumni ze wspaniałego dorobku duchowego Węgrów. Jesteśmy dumni, że nasz naród przez całe wieki bronił walecznie Europy i swoim talentem oraz pracowitością pomnażał jej wspólne wartości. Uznajemy kluczową rolę chrześcijaństwa w podtrzymania narodu.. Szanujemy różne tradycje religijne naszego kraju. Przyrzekamy zachować intelektualną i duchową jedność naszego narodu, rozdartą na części w wichrach minionego stulecia. Żyjące z nami mniejszości narodowe są częścią węgierskiej wspólnoty politycznej i czynnikiem państwotwórczym. Zobowiązujemy się do ochrony i pielęgnowania naszego dziedzictwa, niepowtarzalnego języka, węgierskiej kultury, języka i kultury żyjących na Węgrzech mniejszości narodowych oraz stworzonych przez naturę i człowieka wartości w Basenie Karpackim. Poczuwamy się do odpowiedzialności za naszych potomków, dlatego poprzez rozważne korzystanie ze źródeł materialnych, intelektualnych i naturalnych pragniemy zachować godne warunki życia dla tych pokoleń, które przyjdą po nas. Wierzymy, że nasza kultura narodowa stanowi bogaty wkład do wielobarwnej wspólnoty europejskiej. Szanujemy wolność i kulturę innych narodów, dążymy do współpracy ze wszystkimi narodami świata. Wyznajemy, że podstawą ludzkiego istnienia jest godność człowieka. Wyznajemy, że wolność jednostki może być urzeczywistniona tylko poprzez współdziałanie z innymi. Wyznajemy, że najważniejszymi formami naszego współżycia jest rodzina i naród, a podstawowymi wartościami naszych więzów wierność, wiara i miłość.

4 6 Valljuk az elesettek és a szegények megsegítésének kötelességét. Valljuk, hogy a polgárnak és az államnak közös célja a jó élet, a biztonság, a rend, az igazság, a szabadság kiteljesítése. Valljuk, hogy népuralom csak ott van, ahol az állam szolgálja polgárait, ügyeiket méltányosan, visszaélés és részrehajlás nélkül intézi. Tiszteletben tartjuk történeti alkotmányunk vívmányait és a Szent Koronát, amely megtestesíti Magyarország alkotmányos állami folytonosságát és a nemzet egységét. Nem ismerjük el történeti alkotmányunk idegen megszállások miatt bekövetkezett felfüggesztését. Tagadjuk a magyar nemzet és polgárai ellen a nemzetiszocialista és kommunista diktatúrák uralma alatt elkövetett embertelen bűnök elévülését. Nem ismerjük el az évi kommunista alkotmányt, mert egy zsarnoki uralom alapja volt, ezért kinyilvánítjuk érvénytelenségét. Egyetértünk az első szabad Országgyűlés képviselőivel, akik első határozatukban kimondták, hogy mai szabadságunk az 1956-os forradalmunkból sarjadt ki. Hazánk március tizenkilencedikén elveszített állami önrendelkezésének visszaálltát május másodikától, az első szabadon választott népképviselet megalakulásától számítjuk. Ezt a napot tekintjük hazánk új demokráciája és alkotmányos rendje kezdetének. Valljuk, hogy a huszadik század erkölcsi megrendüléshez vezető évtizedei után múlhatatlanul szükségünk van a lelki és szellemi megújulásra. Bízunk a közösen alakított jövőben, a fiatal nemzedékek elhivatottságában. Hisszük, hogy gyermekeink és unokáink tehetségükkel, kitartásukkal és lelkierejükkel ismét naggyá teszik Magyarországot. Alaptörvényünk jogrendünk alapja: szerződés a múlt, a jelen és a jövő magyarjai között. Élő keret, amely kifejezi a nemzet akaratát, azt a formát, amelyben élni szeretnénk. Mi, Magyarország polgárai készen állunk arra, hogy országunk rendjét a nemzet együttműködésére alapítsuk.

5 Wyznajemy, że podstawową siłą wspólnoty i poszanowania każdego człowieka jest praca, rezultat ludzkiego umysłu. Uznajemy obowiązek niesienia pomocy pokrzywdzonym i ubogim. Wyznajemy, że wspólnym celem obywatela i państwa jest dopełnienie dobrych warunków życia, bezpieczeństwa, ładu, sprawiedliwości i pełnej wolności. Wyznajemy, że prawdziwe rządy ludu są tylko tam, gdzie państwo służy swoim obywatelom i załatwia ich sprawy sprawiedliwie, bez nadużyć i stronniczości. 7 Szanujemy osiągnięcia naszej historycznej konstytucji oraz Świętą Koronę, która ucieleśnia konstytucyjną ciągłość państwa węgierskiego i jedność narodu. Nie uznajemy spowodowanego najazdami zawieszenia naszej historycznej konstytucji. Odrzucamy przedawnienie nieludzkich zbrodni, dokonanych przeciwko narodowi węgierskiemu i jego obywatelom pod rządami dyktatur narodowych socjalistów i komunistów. Nie uznajemy komunistycznej konstytucji z 1949 roku, która była podstawą panowania reżimu, dlatego ogłaszamy ją nieważną. Zgadzamy się z posłami pierwszego wolnego Parlamentu, którzy w swojej pierwszej uchwale stwierdzili, że nasza dzisiejsza wolności że nasza dzisiejsza w powstania 1956 roku. Uznajemy, że przywrócenie suwerenności państwowej naszej ojczyzny, utraconej w dniu 19 marca 1944 roku, nastąpiło w dniu 2 maja 1990 roku wraz z zawiązaniem się pierwszego Zgromadzenia Narodowego wybranego w wolnych wyborach. Dzień ten uznajemy za początek nowej demokracji i konstytucyjnego ładu naszej ojczyzny. Wyznajemy, że po prowadzących do moralnej zapaści dziesięcioleciach dwudziestego wieku mamy bezwzględną potrzebę duchowej i intelektualnej odnowy. Ufamy we wspólnie kształtowaną przyszłość i zaangażowanie młodych pokoleń. Wierzymy, że nasze dzieci i wnuki swym talentem, wytrwałością i siłą duchową ponownie uczynią Węgry wielkimi. Nasza Ustawa Zasadnicza jest podstawą porządku prawnego: jest umową Węgrów przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Jest żywą ramą, która wyraża wolę narodu oraz określa formę, w jakiej chcielibyśmy żyć. My, obywatele Węgier, jesteśmy gotowi tworzyć ład naszego kraju w oparciu o narodową współpracę.

6 8 ALAPVETÉS A) cikk HAZÁNK neve Magyarország. B) cikk (1) Magyarország független, demokratikus jogállam. (2) Magyarország államformája köztársaság. (3) A közhatalom forrása a nép. (4) A nép a hatalmát választott képviselői útján, kivételesen közvetlenül gyakorolja. C) cikk (1) A magyar állam működése a hatalom megosztásának elvén alapszik. (2) Senkinek a tevékenysége nem irányulhat a hatalom erőszakos megszerzésére vagy gyakorlására, illetve kizárólagos birtoklására. Az ilyen törekvésekkel szemben törvényes úton mindenki jogosult és köteles fellépni. (3) Az Alaptörvény és a jogszabályok érvényre juttatása érdekében kényszer alkalmazására az állam jogosult. D) cikk Magyarország az egységes magyar nemzet összetartozását szem előtt tartva felelősséget visel a határain kívül élő magyarok sorsáért, elősegíti közösségeik fennmaradását és fejlődését, támogatja magyarságuk megőrzésére irányuló törekvéseiket, egyéni és közösségi jogaik érvényesítését, közösségi önkormányzataik létrehozását, a szülőföldön való boldogulásukat, valamint előmozdítja együttműködésüket egymással és Magyarországgal.

7 9 Nasza OJCZYZNA nosi nazwę Węgry. ZASADY OGÓLNE Art. A) Art. B) (1) Węgry są niezawisłym, demokratycznym państwem prawa. (2) Ustrojem politycznym Węgier jest republika. (3) Źródłem władzy zwierzchniej jest naród. (4) Naród sprawuje władzę przez wybranych przedstawicieli, w wyjątkowych sytuacjach bezpośrednio. Art. C) (1) Funkcjonowanie państwa węgierskiego opiera się na zasadzie podziału władzy. (2) Niczyja działalność nie może zmierzać do zdobycia lub sprawowania władzy przemocą, ani też do wyłączności jej posiadania. Każdy jest uprawniony i zobowiązany w sposób zgodny z prawem do przeciwstawiania się takim dążeniom. (3) Państwo jest uprawnione do stosowania przymusu w egzekwowaniu Ustawy Zasadniczej i przepisów prawnych. Art. D) Kierując się ideą jedności narodu węgierskiego, Węgry odpowiadają za los Węgrów żyjących poza granicami kraju, wspomagają zachowanie i rozwój ich społeczności, wspierają ich wysiłki zmierzające do zachowania węgierskości, do egzekwowania praw indywidualnych i kolektywnych, zakładania samorządów, radzenia sobie na rodzimej ziemi, popierają ich wzajemną współpracę i współpracę z Węgrami.

8 10 E) cikk (1) Magyarország az európai népek szabadságának, jólétének és biztonságának kiteljesedése érdekében közreműködik az európai egység megteremtésében. (2) Magyarország az Európai Unióban tagállamként való részvétele érdekében nemzetközi szerződés alapján az alapító szerződésekből fakadó jogok gyakorlásához és kötelezettségek teljesítéséhez szükséges mértékig az Alaptörvényből eredő egyes hatásköreit a többi tagállammal közösen, az Európai Unió intézményei útján gyakorolhatja. (3) Az Európai Unió joga a (2) bekezdés keretei között megállapíthat általánosan kötelező magatartási szabályt. (4) A (2) bekezdés szerinti nemzetközi szerződés kötelező hatályának elismerésére adott felhatalmazáshoz az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges. F) cikk (1) Magyarország fővárosa Budapest. (2) Magyarország területe megyékre, városokra és községekre tagozódik. A városokban kerületek alakíthatók. G) cikk (1) Születésével a magyar állampolgár gyermeke magyar állampolgár. Sarkalatos törvény a magyar állampolgárság keletkezésének vagy megszerzésének más eseteit is meghatározhatja. (2) Magyarország védelmezi állampolgárait. (3) Senkit nem lehet születéssel keletkezett vagy jogszerűen szerzett magyar állampolgárságától megfosztani. (4) Az állampolgárságra vonatkozó részletes szabályokat sarkalatos törvény határozza meg. H) cikk (1) Magyarországon a hivatalos nyelv a magyar. (2) Magyarország védi a magyar nyelvet. (3) Magyarország védi a magyar jelnyelvet mint a magyar kultúra részét.

9 11 Art. E) (1) Węgry przyczyniają się do tworzenia jedności europejskiej w trosce o wolność, dobrobyt i bezpieczeństwo narodów europejskich. (2) W interesie udziału w Unii Europejskiej, jako państwa członkowskiego, na podstawie umowy międzynarodowej - w zakresie niezbędnym do egzekwowania praw i realizacji obowiązków wynikających z traktatów założycielskich - Węgry mogą wykonywać niektóre zadania wynikające z Ustawy Zasadniczej wspólnie z innymi państwami członkowskimi poprzez instytucje Unii Europejskiej. (3) Unia Europejska ma prawo w ramach ust. (2) do ustanawiania powszechnie obowiązujących zasad postępowania. (4) Do udzielenia pełnomocnictwa na zatwierdzenie mocy prawnej umowy międzynarodowej według ust. (2) potrzeba większości dwóch trzecich głosów wszystkich posłów Parlamentu.. Art. F) (1) Stolicą Węgier jest Budapeszt. (2) Terytorium Węgier dzieli się na komitaty, miasta i gminy. W obrębie miast można ustanawiać dzielnice. Art. G) (1) Potomek urodzony z obywatela węgierskiego jest obywatelem węgierskim. Ustawa kardynalna może określać również inne przypadki powstania lub nabycia obywatelstwa. (2) Węgry chronią swoich obywateli. (3) Nikt nie może być pozbawiony obywatelstwa węgierskiego, powstałego z urodzenia lub nabytego zgodnie z prawem. (4) Szczegółowe przepisy dotyczące obywatelstwa określa ustawa kardynalna. Art. H) (1) Językiem urzędowym na Węgrzech jest język węgierski. (2) Węgry chronią język węgierski. (3) Węgry chronią węgierski język migowy jako część węgierskiej kultury.

10 12 I) cikk (1) Magyarország címere hegyes talpú, hasított pajzs. Első mezeje vörössel és ezüsttel hétszer vágott. Második, vörös mezejében zöld hármas halomnak arany koronás kiemelkedő középső részén ezüst kettős kereszt. A pajzson a magyar Szent Korona nyugszik. (2) Magyarország zászlaja három, egyenlő szélességű, sorrendben felülről piros, fehér és zöld színű, vízszintes sávból áll, amelyben a piros szín az erő, a fehér szín a hűség, a zöld szín a remény jelképe. (3) Magyarország himnusza Kölcsey Ferenc Himnusz című költeménye Erkel Ferenc zenéjével. (4) A címer és a zászló a történelmileg kialakult más formák szerint is használható. A címer és a zászló használatának részletes szabályait, valamint az állami kitüntetéseket sarkalatos törvény határozza meg. J) cikk (1) Magyarország nemzeti ünnepei: a) március 15. napja, az évi forradalom és szabadságharc emlékére; b) augusztus 20. napja, az államalapítás és az államalapító Szent István király emlékére; c) október 23. napja, az évi forradalom és szabadságharc emlékére. (2) A hivatalos állami ünnep augusztus 20. napja.

11 13 Art. I) (1) Godłem Węgier jest tarcza dwupolowa, podzielona pionowo. Po lewej stronie pole srebrne przecięte jest czterema czerwonymi pręgami. W polu prawym, czerwonym znajduje się podwójny srebrny krzyż, który wyrasta ze złotej otwartej korony, wieńczącej środkowy szczyt potrójnej zielonej góry. (2) Flaga Węgier składa się z trzech poziomych pasów równej szerokości w kolorze czerwonym, białym i zielonym, z których czerwony symbolizuje siłę, biały wierność, a zielony nadzieję. (3) Hymnem Węgier jest wiersz Ferenca Kölcsey ego pt. Hymn, z muzyką Ferenca Erkela. (4) Dopuszcza się stosowanie również innych ukształtowanych historycznie form godła i flagi. Szczegółowe przepisy dotyczące używania godła i flagi oraz odznaczeń państwowych określa ustawa kardynalna. Art. J) (1) Święta narodowe Węgier: a) 15 marca, dla upamiętnienia powstania i walk narodowo-wyzwoleńczych latach ; b) 20 sierpnia, dla upamiętnienia powstania państwa i jego założyciela, króla Świętego Stefana; c) 23 października, dla upamiętnienia powstania i walki o wolność w 1956 roku. (2) Oficjalnym świętem państwowym jest 20 sierpnia.

12 14 K) cikk Magyarország hivatalos pénzneme a forint. L) cikk (1) Magyarország védi a házasság intézményét mint férfi és nő között, önkéntes elhatározás alapján létrejött életközösséget, valamint a családot mint a nemzet fennmaradásának alapját. (2) Magyarország támogatja a gyermekvállalást. (3) A családok védelmét sarkalatos törvény szabályozza. M) cikk (1) Magyarország gazdasága az értékteremtő munkán és a vállalkozás szabadságán alapszik. (2) Magyarország biztosítja a tisztességes gazdasági verseny feltételeit. Magyarország fellép az erőfölénnyel való visszaéléssel szemben, és védi a fogyasztók jogait. N) cikk (1) Magyarország a kiegyensúlyozott, átlátható és fenntartható költségvetési gazdálkodás elvét érvényesíti. (2) Az (1) bekezdés szerinti elv érvényesítéséért elsődlegesen az Országgyűlés és a Kormány felelős. (3) Az Alkotmánybíróság, a bíróságok, a helyi önkormányzatok és más állami szervek feladatuk ellátása során az (1) bekezdés szerinti elvet kötelesek tiszteletben tartani. O) cikk Mindenki felelős önmagáért, képességei és lehetőségei szerint köteles az állami és közösségi feladatok ellátásához hozzájárulni.

13 15 Art. K) Oficjalną walutą Węgier jest forint. Art. L) (1) Węgry chronią instytucję małżeństwa, jako związek zawarty dobrowolnie między mężczyzną i kobietą oraz rodzinę, jako podstawę trwałości narodu. (2) Węgry popierają posiadanie dzieci. (3) Ochronę rodziny określa ustawa kardynalna. Art. M) (1) Gospodarka Węgier opiera się na pracy tworzącej wartości i wolnej przedsiębiorczości. (2) Węgry zapewniają warunki dla uczciwej konkurencji gospodarczej. Węgry występują przeciw nadużyciom z racji przewagi gospodarczej i chronią prawa konsumenta. Art. N) (1) Węgry realizują zasadę zrównoważonej, przejrzystej i możliwej do utrzymania gospodarki budżetowej. (2) Za realizację zasady według ust. (1) główną odpowiedzialność ponosi Zgromadzenie Narodowe i Rząd. (3) Trybunał Konstytucyjny, sądy, samorządy terytorialne i inne organizacje rządowe w toku wykonywania swoich zadań mają obowiązek stosować się do zasady według ust. (1). Art. O) Każdy odpowiedzialny jest za siebie i ma obowiązek współuczestniczyć w realizacji celów państwowych i społecznych zgodnie ze swoimi umiejętnościami i możliwościami.

14 16 P) cikk A természeti erőforrások, különösen a termőföld, az erdők és a vízkészlet, a biológiai sokféleség, különösen a honos növény- és állatfajok, valamint a kulturális értékek a nemzet közös örökségét képezik, amelynek védelme, fenntartása és a jövő nemzedékek számára való megőrzése az állam és mindenki kötelessége. Q) cikk (1) Magyarország a béke és a biztonság megteremtése és megőrzése, valamint az emberiség fenntartható fejlődése érdekében együttműködésre törekszik a világ valamennyi népével és országával. (2) Magyarország nemzetközi jogi kötelezettségeinek teljesítése érdekében biztosítja a nemzetközi jog és a magyar jog összhangját. (3) Magyarország elfogadja a nemzetközi jog általánosan elismert szabályait. A nemzetközi jog más forrásai jogszabályban történő kihirdetésükkel válnak a magyar jogrendszer részévé. R) cikk (1) Az Alaptörvény Magyarország jogrendszerének alapja. (2) Az Alaptörvény és a jogszabályok mindenkire kötelezőek. (3) Az Alaptörvény rendelkezéseit azok céljával, a benne foglalt Nemzeti hitvallással és történeti alkotmányunk vívmányaival összhangban kell értelmezni. S) cikk (1) Alaptörvény elfogadására vagy az Alaptörvény módosítására irányuló javaslatot a köztársasági elnök, a Kormány, országgyűlési bizottság vagy országgyűlési képviselő terjeszthet elő. (2) Alaptörvény elfogadásához vagy az Alaptörvény módosításához az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges.

15 17 Art. P) Zasoby naturalne, w szczególności ziemia uprawna, lasy i zasoby wodne, różnorodność biologiczna, zwłaszcza rodzima fauna i flora, jak również wartości kulturowe, stanowią wspólne dziedzictwo narodowe, których ochrona, pielęgnowanie i zachowanie dla przyszłych pokoleń jest obowiązkiem państwa i każdego obywatela. Art. Q) (1) W celu stworzenia i zachowania pokoju i bezpieczeństwa oraz zrównoważonego rozwoju ludzkości Węgry dążą do współpracy ze wszystkimi narodami i państwami świata. (2) W celu realizacji międzynarodowych zobowiązań prawnych Węgry zapewniają zgodność prawa węgierskiego z prawem międzynarodowym. (3) Węgry akceptują powszechnie uznawane przepisy prawa międzynarodowego. Inne źródła prawa międzynarodowego stają się częścią węgierskiego systemu prawnego z chwilą ogłoszenia ich w aktach prawnych. Art. R) (1) Ustawa Zasadnicza jest podstawą systemu prawnego Węgier. (2) Ustawa Zasadnicza i przepisy prawne obowiązują wszystkich. (3) Postanowienia Ustawy Zasadniczej należy rozpatrywać w zgodzie z ich celem, z Credo Narodowym oraz z osiągnięciami naszej historycznej konstytucji. Art. S) (1) Wniosek o przyjęcie lub nowelizację Ustawy Zasadniczej może być złożony przez Prezydenta Republiki, Rząd, komisję parlamentarną lub posła. (2) Do przyjęcia lub nowelizacji Ustawy Zasadniczej wymagane są 2/3 głosów posłów Zgromadzenia Narodowego.

16 18 (3) Az Alaptörvényt vagy az Alaptörvény módosítását az Országgyűlés elnöke aláírja, és megküldi a köztársasági elnöknek. A köztársasági elnök az Alaptörvényt vagy az Alaptörvény módosítását a kézhezvételétől számított öt napon belül aláírja, és elrendeli a hivatalos lapban való kihirdetését. (4) Az Alaptörvény módosításának kihirdetés során történő megjelölése a címet, a módosítás sorszámát és a kihirdetés napját foglalja magában. T) cikk (1) Általánosan kötelező magatartási szabályt az Alaptörvényben megjelölt, jogalkotó hatáskörrel rendelkező szerv által megalkotott, a hivatalos lapban kihirdetett jogszabály állapíthat meg. Sarkalatos törvény eltérően is megállapíthatja az önkormányzati rendelet és a különleges jogrendben alkotott jogszabályok kihirdetésének szabályait. (2) Jogszabály a törvény, a kormányrendelet, a miniszterelnöki rendelet, a miniszteri rendelet, a Magyar Nemzeti Bank elnökének rendelete, az önálló szabályozó szerv vezetőjének rendelete és az önkormányzati rendelet. Jogszabály továbbá a Honvédelmi Tanács rendkívüli állapot idején és a köztársasági elnök szükségállapot idején kiadott rendelete. (3) Jogszabály nem lehet ellentétes az Alaptörvénnyel. (4) A sarkalatos törvény olyan törvény, amelynek elfogadásához és módosításához a jelen lévő országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges. SZABADSÁG ÉS FELELŐSSÉG I. cikk (1) AZ EMBER sérthetetlen és elidegeníthetetlen alapvető jogait tiszteletben kell tartani. Védelmük az állam elsőrendű kötelezettsége. (2) Magyarország elismeri az ember alapvető egyéni és közösségi jogait. (3) Az alapvető jogokra és kötelezettségekre vonatkozó szabályokat törvény állapítja meg. Alapvető jog más alapvető jog érvényesülése vagy valamely alkotmányos érték védelme érdekében, a feltétlenül szükséges mértékben, az elérni kívánt céllal arányosan, az alapvető jog lényeges tartalmának tiszteletben tartásával korlátozható. (4) A törvény alapján létrehozott jogalanyok számára is biztosítottak azok az alapvető jogok, valamint őket is terhelik azok a kötelezettségek, amelyek természetüknél fogva nem csak az emberre vonatkoznak.

17 (3) Ustawę Zasadniczą lub nowelizację Ustawy Zasadniczej podpisuje przewodniczący Zgromadzenia Narodowego i przesyła ją Prezydentowi Republiki. Prezydent Republiki w ciągu pięciu dni od daty otrzymania Ustawy Zasadniczej lub jej nowelizacji podpisuje dokument i zarządza jego opublikowanie w Dzienniku Urzędowym. (4) Oznaczenie nadane w toku ogłaszania nowelizacji Ustawy Zasadniczej zawiera jej tytuł, numer poprawki i dzień ogłoszenia. 19 Art. T) (1) Powszechnie obowiązujące zasady postępowania mogą być określane w aktach prawnych, ustanawianych przez wskazany w Ustawie Zasadniczej, posiadający kompetencje ustawodawcze organ i opublikowane w Dzienniku Urzędowym. Ustawa kardynalna może też odmiennie określać zasady ogłaszania rozporządzeń samorządów oraz przepisów prawnych, ustanowionych w odrębnym porządku prawnym. (2) Aktem prawnym jest ustawa, rozporządzenie Rządu, rozporządzenie Premiera, rozporządzenie ministra, rozporządzenie Prezesa Narodowego Banku Węgierskiego, rozporządzenie kierującego niezależnym organem regulacyjnym. Aktem prawnym jest również rozporządzenie wydane w czasie stanu nadzwyczajnego przez Radę Obrony Narodowej oraz w czasie stanu wyjątkowego przez Prezydenta Republiki. (3) Akt prawny nie może być sprzeczny z Ustawą Zasadniczą. (4) Ustawa kardynalna jest ustawą, do której przyjęcia i nowelizacji wymagana jest większość 2/3 głosów posłów obecnych w Zgromadzeniu Narodowym. WOLNOŚC I ODPOWIEDZIALNOŚĆ Art. I (1) Nienaruszalne i niezbywalne prawa CZŁOWIEKA muszą być szanowane. Ich ochrona należy do głównych obowiązków państwa. (2) Węgry uznają podstawowe prawa człowieka w odniesieniu do jednostki i społeczeństwa. (3) Przepisy dotyczące podstawowych praw i obowiązków określa ustawa. Prawa podstawowe mogą być ograniczone z uwagi na konieczność zachowania innego prawa podstawowego lub ochrony którejś z wartości konstytucyjnych, w zakresie absolutnie niezbędnym i przy pełnym poszanowaniu treści tych praw. (4) Podmioty prawne powołane przez ustawy mają również zapewnione podstawowe prawa i obowiązki, które zgodnie z ich naturą odnoszą się nie tylko do człowieka.

18 20 II. cikk Az emberi méltóság sérthetetlen. Minden embernek joga van az élethez és az emberi méltósághoz, a magzat életét a fogantatástól kezdve védelem illeti meg. III. cikk (1) Senkit nem lehet kínzásnak, embertelen, megalázó bánásmódnak vagy büntetésnek alávetni, valamint szolgaságban tartani. Tilos az emberkereskedelem. (2) Tilos emberen tájékoztatáson alapuló, önkéntes hozzájárulása nélkül orvosi vagy tudományos kísérletet végezni. (3) Tilos az emberi fajnemesítést célzó gyakorlat, az emberi test és testrészek haszonszerzési célú felhasználása, valamint az emberi egyedmásolás. IV. cikk (1) Mindenkinek joga van a szabadsághoz és a személyi biztonsághoz. (2) Senkit nem lehet szabadságától másként, mint törvényben meghatározott okokból és törvényben meghatározott eljárás alapján megfosztani. Tényleges életfogytig tartó szabadságvesztés csak szándékos, erőszakos bűncselekmény elkövetése miatt szabható ki. (3) A bűncselekmény elkövetésével gyanúsított és őrizetbe vett személyt a lehető legrövidebb időn belül szabadon kell bocsátani, vagy bíróság elé kell állítani. A bíróság köteles az elé állított személyt meghallgatni és írásbeli indokolással ellátott határozatban szabadlábra helyezéséről vagy letartóztatásáról haladéktalanul dönteni. (4) Akinek szabadságát alaptalanul vagy törvénysértően korlátozták, kárának megtérítésére jogosult. V. cikk Mindenkinek joga van törvényben meghatározottak szerint a személye, illetve a tulajdona ellen intézett vagy az ezeket közvetlenül fenyegető jogtalan támadás elhárításához.

19 21 Art. II Godność ludzka jest nienaruszalna. Każdy człowiek ma prawo do życia i godności ludzkiej, życie płodu podlega ochronie od momentu poczęcia. Art. III (1) Nikt nie może być poddawany torturom, traktowany nieludzko i w sposób poniżający, karany ani zmuszany do niewolnictwa. Zabroniony jest handel ludźmi. (2) Zabrania się wykonywania doświadczeń medycznych lub naukowych na ludziach bez ich dobrowolnej i świadomej zgody. (3) Zabrania się praktyk eugenicznych, wykorzystywania ludzkiego ciała lub jego części do czerpania zysków oraz klonowania istot ludzkich. Art. IV (1) Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. (2) Nie można nikogo pozbawić wolności w sposób inny, niż z przyczyn określonych w ustawie i na podstawie postępowania określonego w ustawie. Dożywotnie pozbawienie wolności może być wymierzone tylko w przypadku popełnionego umyślnie przestępstwa, będącego aktem przemocy. (3) Osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa i zatrzymaną, w możliwie jak najkrótszym czasie należy wypuścić na wolność lub postawić przed sądem. Sąd ma obowiązek wysłuchać stojącą przed nim osobę i niezwłocznie, poprzez wydanie postanowienia opatrzonego pisemnym uzasadnieniem, zdecydować o jej zwolnieniu lub aresztowaniu. (4) Osoba, której bezpodstawnie lub w sposób sprzeczny z prawem ograniczono wolność jest uprawniona do odszkodowania. Art. V Każdy ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, do odparcia bezprawnego ataku wymierzonego przeciwko jego osobie i mieniu lub w przypadku bezpośredniego zagrożenia takim atakiem.

20 22 VI. cikk (1) Mindenkinek joga van ahhoz, hogy magán- és családi életét, otthonát, kapcsolattartását és jó hírnevét tiszteletben tartsák. (2) Mindenkinek joga van személyes adatai védelméhez, valamint a közérdekű adatok megismeréséhez és terjesztéséhez. (3) A személyes adatok védelméhez és a közérdekű adatok megismeréséhez való jog érvényesülését sarkalatos törvénnyel létrehozott, független hatóság ellenőrzi. VII. cikk (1) Mindenkinek joga van a gondolat, a lelkiismeret és a vallás szabadságához. Ez a jog magában foglalja a vallás vagy más meggyőződés szabad megválasztását vagy megváltoztatását és azt a szabadságot, hogy vallását vagy más meggyőződését mindenki vallásos cselekmények, szertartások végzése útján vagy egyéb módon, akár egyénileg, akár másokkal együttesen, nyilvánosan vagy a magánéletben kinyilvánítsa vagy kinyilvánítását mellőzze, gyakorolja vagy tanítsa. (2) Az állam és az egyházak különváltan működnek. Az egyházak önállóak. Az állam a közösségi célok érdekében együttműködik az egyházakkal. (3) Az egyházakra vonatkozó részletes szabályokat sarkalatos törvény határozza meg. VIII. cikk (1) Mindenkinek joga van a békés gyülekezéshez. (2) Mindenkinek joga van szervezeteket létrehozni, és joga van szervezetekhez csatlakozni. (3) Pártok az egyesülési jog alapján szabadon alakulhatnak és tevékenykedhetnek. A pártok közreműködnek a nép akaratának kialakításában és kinyilvánításában. A pártok közhatalmat közvetlenül nem gyakorolhatnak. (4) A pártok működésének és gazdálkodásának részletes szabályait sarkalatos törvény határozza meg. (5) Szakszervezetek és más érdek-képviseleti szervezetek az egyesülési jog alapján szabadon alakulhatnak és tevékenykedhetnek.

21 23 Art. VI (1) Każdy ma prawo do tego, aby szanowano jego życie prywatne i rodzinne, jego dom, związki i reputację. (2) Każdy ma prawo do ochrony danych osobowych oraz do poznania i rozpowszechniania danych publicznych. (3) Realizacja prawa do ochrony danych osobowych i do poznania danych publicznych podlega kontroli niezależnych organów, powołanych ustawą kardynalną. Art. VII (1) Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania. Prawo to obejmuje swobodę wyboru lub zmiany wyznania lub innego przekonania oraz swobodę uzewnętrzniania lub rezygnacji z uzewnętrzniania, praktyki lub nauczania swego wyznania lub przekonania poprzez udział w aktach i obrzędach religijnych lub inny sposób, indywidualnie lub zbiorowo, publicznie lub prywatnie. (2) Państwo i kościoły działają rozdzielnie. Kościoły są samodzielne. Państwo współpracuje z kościołami w trosce o cele społeczne. (3) Szczegółowe przepisy dotyczące kościołów określa ustawa kardynalna. Art. VIII (1) Każdy ma prawo do pokojowych zgromadzeń. (2) Każdy ma prawo zakładać organizacje i wstępować do organizacji. (3) Na podstawie prawa do zrzeszania się istnieje wolność zakładania i działalności partii. Partie biorą udział w kształtowaniu i wyrażaniu woli narodu. Partie nie mogą sprawować władzy w sposób bezpośredni. (4) Szczegółowe przepisy dotyczące działalności i gospodarowania partii określa ustawa kardynalna. (5) Na podstawie prawa do zrzeszania się istnieje wolność zakładania i działalności związków zawodowych oraz innych organizacji.

22 24 IX. cikk (1) Mindenkinek joga van a véleménynyilvánítás szabadságához. (2) Magyarország elismeri és védi a sajtó szabadságát és sokszínűségét, biztosítja a demokratikus közvélemény kialakulásához szükséges szabad tájékoztatás feltételeit. (3) A sajtószabadságra, valamint a médiaszolgáltatások, a sajtótermékek és a hírközlési piac felügyeletét ellátó szervre vonatkozó részletes szabályokat sarkalatos törvény határozza meg. X. cikk (1) Magyarország biztosítja a tudományos kutatás és művészeti alkotás szabadságát, továbbá a lehető legmagasabb szintű tudás megszerzése érdekében a tanulás, valamint törvényben meghatározott keretek között a tanítás szabadságát. (2) Tudományos igazság kérdésében az állam nem jogosult dönteni, tudományos kutatások értékelésére kizárólag a tudomány művelői jogosultak. (3) Magyarország védi a Magyar Tudományos Akadémia és a Magyar Művészeti Akadémia tudományos és művészeti szabadságát. A felsőoktatási intézmények a kutatás és a tanítás tartalmát, módszereit illetően önállóak, szervezeti rendjüket és gazdálkodásukat törvény szabályozza. XI. cikk (1) Minden magyar állampolgárnak joga van a művelődéshez. (2) Magyarország ezt a jogot a közművelődés kiterjesztésével és általánossá tételével, az ingyenes és kötelező alapfokú, az ingyenes és mindenki számára hozzáférhető középfokú, valamint a képességei alapján mindenki számára hozzáférhető felsőfokú oktatással, továbbá az oktatásban részesülők törvényben meghatározottak szerinti anyagi támogatásával biztosítja.

23 25 Art. IX (1) Każdy ma prawo do swobodnego wyrażania swoich poglądów. (2) Węgry uznają i stoją na straży wolności oraz wielobarwności prasy, zapewniają warunki swobodnej informacji, potrzebnej do rozwoju demokratycznej opinii publicznej. (3) Szczegółowe przepisy dotyczące wolności prasy oraz usług medialnych, produktów prasowych i organów nadzorujących rynek medialny określa ustawa kardynalna. Art. X (1) Węgry zapewniają wolność badań naukowych i twórczości artystycznej oraz w celu zdobycia możliwie jak najwyższego poziomu wiedzy - wolność uczenia się i w zakresie określonym w ustawie - wolność nauczania. (2) Państwo nie jest uprawnione do rozstrzygania kwestii prawdy naukowej. Do oceny badań naukowych mają prawo wyłącznie naukowcy. (3) Węgry strzegą wolności naukowej i artystycznej Węgierskiej Akademii Nauk i Węgierskiej Akademii Sztuk Pięknych. Instytucje szkolnictwa wyższego są samodzielne w zakresie badań oraz treści i metod nauczania, ich strukturę organizacyjną i gospodarowanie określa ustawa. Art. XI (1) Każdy węgierski obywatel ma prawo do nauki. (2) Węgry zapewniają to prawo poprzez rozszerzanie i upowszechnianie oświaty publicznej, bezpłatną i obowiązkową edukację na poziomie podstawowym, bezpłatną i powszechnie dostępną edukację na poziomie średnim, powszechnie dostępną, stosownie do zdolności, edukację na poziomie wyższym oraz poprzez udzielanie uczącym się ustawowo określonego wsparcia materialnego.

24 26 XII. cikk (1) Mindenkinek joga van a munka és a foglalkozás szabad megválasztásához, valamint a vállalkozáshoz. Képességeinek és lehetőségeinek megfelelő munkavégzéssel mindenki köteles hozzájárulni a közösség gyarapodásához. (2) Magyarország törekszik megteremteni annak feltételeit, hogy minden munkaképes ember, aki dolgozni akar, dolgozhasson. XIII. cikk (1) Mindenkinek joga van a tulajdonhoz és az örökléshez. A tulajdon társadalmi felelősséggel jár. (2) Tulajdont kisajátítani csak kivételesen és közérdekből, törvényben meghatározott esetekben és módon, teljes, feltétlen és azonnali kártalanítás mellett lehet. XIV. cikk (1) Magyar állampolgár Magyarország területéről nem utasítható ki, és külföldről bármikor hazatérhet. Magyarország területén tartózkodó külföldit csak törvényes határozat alapján lehet kiutasítani. Tilos a csoportos kiutasítás. (2) Senki nem utasítható ki olyan államba, vagy nem adható ki olyan államnak, ahol az a veszély fenyegeti, hogy halálra ítélik, kínozzák vagy más embertelen bánásmódnak, büntetésnek vetik alá. (3) Magyarország ha sem származási országuk, sem más ország nem nyújt védelmet kérelemre menedékjogot biztosít azoknak a nem magyar állampolgároknak, akiket hazájukban vagy a szokásos tartózkodási helyük szerinti országban faji, nemzeti hovatartozásuk, meghatározott társadalmi csoporthoz tartozásuk, vallási, illetve politikai meggyőződésük miatt üldöznek, vagy az üldöztetéstől való félelmük megalapozott. XV. cikk (1) A törvény előtt mindenki egyenlő. Minden ember jogképes. (2) Magyarország az alapvető jogokat mindenkinek bármely megkülönböztetés, nevezetesen faj, szín, nem, fogyatékosság, nyelv, vallás, politikai vagy más vélemény, nemzeti vagy társadalmi származás, vagyoni, születési vagy egyéb helyzet szerinti különbségtétel nélkül biztosítja.

25 27 Art. XII (1) Każdy ma prawo do wolnego wyboru pracy i zawodu oraz do wolnej przedsiębiorczości. Obowiązkiem każdego, w miarę jego zdolności i możliwości, jest przyczynianie się poprzez pracę do rozwoju społeczeństwa. (2) Węgry dążą do stworzenia takich warunków, aby każdy zdolny do pracy człowiek, który chce pracować, mógł pracować. Art. XIII (1) Każdemu przysługuje prawo własności i dziedziczenia. Własność wiąże się z odpowiedzialnością społeczną. (2) Wywłaszczenie jest możliwe jedynie w wyjątkowych wypadkach w interesie społecznym, w sposób i w przypadkach określonych w ustawie, przy pełnym, bezwarunkowym i natychmiastowym odszkodowaniu. Art. XIV (1) Obywatel węgierski nie może być wydalony z terytorium Węgier, w każdej chwili może powrócić do ojczyzny. Obcokrajowiec przebywający na Węgrzech może być wydalony tylko na podstawie ustawowej decyzji. Zabronione jest wydalanie grupowe. (2) Nikt nie może być wydalony do państwa lub wydany państwu, w którym istnieje niebezpieczeństwo, że zostanie skazany na śmierć, będzie poddany torturom bądź nieludzkiemu traktowaniu lub karze w innej formie. (3) Węgry udzielają azylu na prośbę, obywatelom innych państw, którzy są prześladowani lub mają uzasadnione obawy co do prześladowań w swojej ojczyźnie lub miejscu stałego przebywania z powodu przynależności rasowej, narodowościowej, pochodzenia społecznego, wyznawanej religii, przekonań politycznych, jeżeli nie chroni ich ani państwo pochodzenia, ani żadne inne państwo. Art. XV (1) Każdy człowiek jest równy wobec prawa. Każdy posiada zdolność prawną. (2) Węgry zapewniają podstawowe prawa każdemu bez względu na rasę, płeć, kolor skóry, niepełnosprawność, język, wyznanie, poglądy polityczne lub inne, narodowość, pochodzenie społeczne, stan majątkowy, urodzenie lub inne różnice.

26 28 (3) A nők és a férfiak egyenjogúak. (4) Magyarország az esélyegyenlőség megvalósulását külön intézkedésekkel segíti. (5) Magyarország külön intézkedésekkel védi a gyermekeket, a nőket, az időseket és a fogyatékkal élőket. XVI. cikk (1) Minden gyermeknek joga van a megfelelő testi, szellemi és erkölcsi fejlődéséhez szükséges védelemhez és gondoskodáshoz. (2) A szülőknek joguk van megválasztani a gyermeküknek adandó nevelést. (3) A szülők kötelesek kiskorú gyermekükről gondoskodni. E kötelezettség magában foglalja gyermekük taníttatását. (4) A nagykorú gyermekek kötelesek rászoruló szüleikről gondoskodni. XVII. cikk (1) A munkavállalók és a munkaadók a munkahelyek biztosítására, a nemzetgazdaság fenntarthatóságára és más közösségi célokra is figyelemmel együttműködnek egymással. (2) Törvényben meghatározottak szerint a munkavállalóknak, a munkaadóknak, valamint szervezeteiknek joguk van ahhoz, hogy egymással tárgyalást folytassanak, annak alapján kollektív szerződést kössenek, érdekeik védelmében együttesen fellépjenek, vagy munkabeszüntetést tartsanak. (3) Minden munkavállalónak joga van az egészségét, biztonságát és méltóságát tiszteletben tartó munkafeltételekhez. (4) Minden munkavállalónak joga van a napi és heti pihenőidőhöz, valamint az éves fizetett szabadsághoz. XVIII. cikk (1) Gyermekek foglalkoztatása testi, szellemi és erkölcsi fejlődésüket nem veszélyeztető, törvényben meghatározott esetek kivételével tilos. (2) Magyarország külön intézkedésekkel biztosítja a fiatalok és a szülők munkahelyi védelmét.

27 (3) Kobiety i mężczyźni mają równe prawa. (4) Węgry wspomagają realizację zasady równych szans odrębnymi zarządzeniami. (5) Węgry odrębnymi zarządzeniami chronią dzieci, kobiety, osoby w podeszłym wieku i niepełnosprawne. 29 Art. XVI (1) Każde dziecko ma prawo do ochrony i opieki, zapewniającej mu odpowiedni rozwój fizyczny, intelektualny i moralny. (2) Rodzicom przysługuje prawo wyboru sposobu wychowania swoich dzieci. (3) Rodzice mają obowiązek opieki nad ich nieletnimi dziećmi. Obowiązek ten obejmuje również edukację dzieci. (4) Dorosłe dzieci mają obowiązek opiekowania się wymagającymi opieki rodzicami. Art. XVII (1) Pracownicy i pracodawcy współpracują ze sobą, mając na uwadze zabezpieczenie miejsc pracy, utrzymanie zrównoważonej gospodarki narodowej i inne cele społeczne. (2) Zgodnie z ustawowymi postanowieniami pracownicy, pracodawcy i reprezentujące ich organizacje mają prawo do prowadzenia rozmów i zawierania na ich podstawie kolektywnych umów, do wspólnych działań lub przerwania pracy w celu obrony swoich interesów. (3) Każdy pracownik ma prawo do takich warunków pracy, które zapewnią mu zdrowie, bezpieczeństwo i godność. (4) Każdy pracownik ma prawo do odpoczynku w ciągu dnia i w ciągu tygodnia oraz do rocznego płatnego urlopu. Art. XVIII (1) Zabronione jest zatrudnianie dzieci, z wyjątkiem określonych ustawowo przypadków nie zagrażających ich rozwojowi fizycznemu, intelektualnemu i moralnemu. (2) Węgry odrębnymi zarządzeniami zapewniają ochronę miejsc pracy młodocianym i rodzicom.

28 30 XIX. cikk (1) Magyarország arra törekszik, hogy minden állampolgárának szociális biztonságot nyújtson. Anyaság, betegség, rokkantság, özvegység, árvaság és önhibáján kívül bekövetkezett munkanélküliség esetén minden magyar állampolgár törvényben meghatározott támogatásra jogosult. (2) Magyarország a szociális biztonságot az (1) bekezdés szerinti és más rászorulók esetében a szociális intézmények és intézkedések rendszerével valósítja meg. (3) Törvény a szociális intézkedések jellegét és mértékét a szociális intézkedést igénybe vevő személynek a közösség számára hasznos tevékenységéhez igazodóan is megállapíthatja. (4) Magyarország az időskori megélhetés biztosítását a társadalmi szolidaritáson alapuló egységes állami nyugdíjrendszer fenntartásával és önkéntesen létrehozott társadalmi intézmények működésének lehetővé tételével segíti elő. Törvény az állami nyugdíjra való jogosultság feltételeit a nők fokozott védelmének követelményére tekintettel is megállapíthatja. XX. cikk (1) Mindenkinek joga van a testi és lelki egészséghez. (2) Az (1) bekezdés szerinti jog érvényesülését Magyarország genetikailag módosított élőlényektől mentes mezőgazdasággal, az egészséges élelmiszerekhez és az ivóvízhez való hozzáférés biztosításával, a munkavédelem és az egészségügyi ellátás megszervezésével, a sportolás és a rendszeres testedzés támogatásával, valamint a környezet védelmének biztosításával segíti elő. XXI. cikk (1) Magyarország elismeri és érvényesíti mindenki jogát az egészséges környezethez. (2) Aki a környezetben kárt okoz, köteles azt törvényben meghatározottak szerint helyreállítani vagy a helyreállítás költségét viselni. (3) Elhelyezés céljából tilos Magyarország területére szennyező hulladékot behozni.

29 31 Art. XIX (1) Węgry dążą do zapewnienia zabezpieczenia społecznego wszystkim obywatelom. W przypadku macierzyństwa, choroby, inwalidztwo, wdowieństwa, sieroctwa i niezawinionego bezrobocia, każdy obywatel węgierski ma prawo do określonego ustawowo wsparcia. (2) Zabezpieczenie społeczne osób według ust. (1) i innych osób wymagających pomocy Węgry realizują za pomocą instytucji socjalnych i działań systemowych. (3) Ustawa może uzależnić charakter i zakres pomocy socjalnej od pracy wykonywanej dla dobra społeczeństwa przez osobę korzystającą z pomocy. (4) Zabezpieczenie utrzymania osób starszych Węgry wspierają poprzez jednolity państwowy system emerytalny, oparty na zasadzie solidarności społecznej i umożliwienie funkcjonowania instytucji społecznych, powołanych na zasadzie dobrowolności. Ustawa może określać warunki uprawnienia do korzystania z państwowych emerytur z uwzględnieniem wymogu wzmożonej ochrony kobiet. Art. XX (1) Każdy ma prawo do fizycznego i psychicznego zdrowia. (2) Realizację prawa według ust. (1) Węgry wspierają poprzez utrzymywanie rolnictwa wolnego od genetycznie modyfikowanych organizmów żywych, zapewnianie dostępu do zdrowej żywności i wody pitnej, organizację ochrony pracy i służby zdrowia, wspieranie sportu i regularnych ćwiczeń fizycznych oraz poprzez ochronę środowiska. Art. XXI (1) Węgry uznają i realizują prawo każdego człowieka do zdrowego środowiska. (2) Kto działa na szkodę środowiska, zobowiązany jest według zasad określonych w ustawie - do naprawy szkód lub pokrycia kosztów naprawy szkód. (3) Zabrania się wwożenia na terytorium Węgier w celu składowania odpadów zanieczyszczających środowisko.

30 32 XXII. cikk Magyarország törekszik arra, hogy az emberhez méltó lakhatás feltételeit és a közszolgáltatásokhoz való hozzáférést mindenki számára biztosítsa. XXIII. cikk (1) Minden nagykorú magyar állampolgárnak joga van ahhoz, hogy az országgyűlési képviselők, a helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek, valamint az európai parlamenti képviselők választásán választó és választható legyen. (2) Az Európai Unió más tagállamának magyarországi lakóhellyel rendelkező minden nagykorú állampolgárának joga van ahhoz, hogy a helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek, valamint az európai parlamenti képviselők választásán választó és választható legyen. (3) Magyarországon menekültként, bevándoroltként vagy letelepedettként elismert minden nagykorú személynek joga van ahhoz, hogy a helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek választásán választó legyen. (4) Sarkalatos törvény a választójogot vagy annak teljességét magyarországi lakóhelyhez, a választhatóságot további feltételekhez kötheti. (5) A helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek választásán a választópolgár lakóhelyén vagy bejelentett tartózkodási helyén választhat. A választópolgár a szavazás jogát lakóhelyén vagy bejelentett tartózkodási helyén gyakorolhatja. (6) Nem rendelkezik választójoggal az, akit bűncselekmény elkövetése vagy belátási képességének korlátozottsága miatt a bíróság a választójogból kizárt. Nem választható az Európai Unió más tagállamának magyarországi lakóhellyel rendelkező állampolgára, ha az állampolgársága szerinti állam jogszabálya, bírósági vagy hatósági döntése alapján hazájában kizárták e jog gyakorlásából. (7) Mindenkinek joga van országos népszavazáson részt venni, aki az országgyűlési képviselők választásán választó. Mindenkinek joga van helyi népszavazáson részt venni, aki a helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek választásán választó. (8) Minden magyar állampolgárnak joga van ahhoz, hogy rátermettségének, képzettségének és szakmai tudásának megfelelően közhivatalt viseljen. Törvény határozza meg azokat a közhivatalokat, amelyeket párt tagja vagy tisztségviselője nem tölthet be.

31 33 Art. XXII Węgry dążą do zapewnienia każdemu obywatelowi godnych warunków mieszkaniowych oraz dostępu do usług publicznych. Art. XXIII (1) Każdy pełnoletni obywatel węgierski ma czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach parlamentarnych, wyborach do samorządów terytorialnych, wyborach na burmistrzów oraz w wyborach do Parlamentu Europejskiego. (2) Każdy pełnoletni obywatel innego państwa, będącego członkiem Unii Europejskiej, mieszkający na Węgrzech ma czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do samorządów terytorialnych i w wyborach burmistrzów oraz w wyborach do Parlamentu Europejskiego. (3) Każda pełnoletnia osoba uznana na Węgrzech za uchodźcę, imigranta lub osiedleńca ma czynne prawo wyborcze w wyborach do samorządów terytorialnych oraz w wyborach burmistrzów. (4) Ustawa kardynalna może wiązać prawo wyborcze lub jego pełny zakres z miejscem zamieszkania na Węgrzech, a prawo do kandydowania może dodatkowo uwarunkowywać. (5) Wyborca w wyborach do samorządów terytorialnych oraz w wyborach na burmistrzów miast może głosować w miejscu swojego zamieszkania lub zameldowania. Prawo wyborcze wyborca może realizować w miejscu swojego zamieszkania lub zameldowania. (6) Prawo wyborcze nie przysługuje temu, kto z powodu popełnienia przestępstwa lub ograniczonej poczytalności został pozbawiony prawa wyborczego przez sąd. W wyborach nie może kandydować mieszkający na Węgrzech obywatel innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, jeżeli w państwie, którego jest obywatelem, odebrano mu takie prawo na podstawie przepisów prawnych, decyzji sądu lub urzędu. (7) Każdy wyborca uprawniony do udziału w wyborach parlamentarnych ma prawo uczestniczyć w referendum ogólnokrajowym. Każdy wyborca uprawniony do udziału w wyborach do samorządów terytorialnych i wyborac burmistrzów ma prawo uczestniczyć w referendum lokalnym. (8) Każdy węgierski obywatel ma prawo do sprawowania urzędu stosownie do swoich predyspozycji, wykształcenia i umiejętności zawodowych. Ustawa określa urzędy, których nie mogą sprawować członkowie i funkcjonariusze partii.

32 34 XXIV. cikk (1) Mindenkinek joga van ahhoz, hogy ügyeit a hatóságok részrehajlás nélkül, tisztességes módon és ésszerű határidőn belül intézzék. A hatóságok törvényben meghatározottak szerint kötelesek döntéseiket indokolni. (2) Mindenkinek joga van törvényben meghatározottak szerint a hatóságok által feladatuk teljesítése során neki jogellenesen okozott kár megtérítésére. XXV. cikk Mindenkinek joga van ahhoz, hogy egyedül vagy másokkal együtt, írásban kérelemmel, panasszal vagy javaslattal forduljon bármely közhatalmat gyakorló szervhez. XXVI. cikk Az állam a működésének hatékonysága, a közszolgáltatások színvonalának emelése, a közügyek jobb átláthatósága és az esélyegyenlőség előmozdítása érdekében törekszik az új műszaki megoldásoknak és a tudomány eredményeinek az alkalmazására. XXVII. cikk (1) Mindenkinek, aki törvényesen tartózkodik Magyarország területén, joga van a szabad mozgáshoz és tartózkodási helye szabad megválasztásához. (2) Minden magyar állampolgárnak joga van ahhoz, hogy külföldi tartózkodásának ideje alatt Magyarország védelmét élvezze. XXVIII. cikk (1) Mindenkinek joga van ahhoz, hogy az ellene emelt bármely vádat vagy valamely perben a jogait és kötelezettségeit törvény által felállított, független és pártatlan bíróság tisztességes és nyilvános tárgyaláson, ésszerű határidőn belül bírálja el. (2) Senki nem tekinthető bűnösnek mindaddig, amíg büntetőjogi felelősségét a bíróság jogerős határozata nem állapította meg.

33 35 Art. XXIV (1) Każdy ma prawo do tego, aby jego sprawy urzędy rozpatrywały w sposób bezstronny, rzetelny, bez nieuzasadnionej zwloki. Organy władzy zobowiązane są do uzasadniania swoich decyzji według zasad określonych w ustawie. (2) Każdy ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, do odszkodowania za straty wyrządzone przez organy władzy w wyniku ich niezgodnych z prawem postępowań. Art. XXV Każdy ma prawo, samodzielnie lub wspólne z innymi, zwracać się z pisemną prośbą, skargą lub wnioskiem do jakichkolwiek organów władzy publicznej. Art. XXVI Państwo - w trosce o skuteczność swego działania, podniesienie jakości usług publicznych, zwiększenie transparentności spraw publicznych oraz wspieranie zasady równych szans - dąży do stosowania nowych rozwiązań technicznych i osiągnięć naukowych. Art. XXVII (1) Każdy, kto legalnie przebywa na Węgrzech, ma prawo do swobodnego przemieszczania się i wyboru miejsca pobytu. (2) Każdy obywatel węgierski w czasie przebywania za granicą ma prawo do ochrony ze strony Węgier. Art. XXVIII (1) Każdy ma prawo do tego, aby wniesione przeciw niemu jakiekolwiek oskarżenie lub jego prawa i obowiązki w jakimś procesie były rozstrzygnięte przez powołany w ustawie niezawisły i bezstronny sąd w sprawiedliwym i jawnym postępowaniu bez nieuzasadnionej zwloki. (2) Nikt nie może być uznany za winnego dotąd, dopóki sąd nie wyda prawomocnego orzeczenia o jego odpowiedzialności karnej.